Rohingya: Zapomniany naród. Ad. 2025 r.

Miliony osób bez ziemi, praw i przyszłości. 

Rohingya to muzułmańska mniejszość etniczna zamieszkująca głównie stan Rakhine (dawniej Arakan) w zachodniej Mjanmie (dawniej Birma). Ich obecność w regionie sięga XV wieku, kiedy to kupcy arabscy i perscy osiedlili się na wybrzeżu Zatoki Bengalskiej. W kolejnych wiekach, szczególnie podczas panowania brytyjskiego (1824–1948), liczba muzułmanów w Rakhine wzrosła z powodu migracji ludności z Bengalu

W czasach kolonialnych, gdy Birma była częścią Imperium Brytyjskiego (1824–1948), brytyjskie władze sprowadzały robotników z Bengalu, co doprowadziło do napięć etnicznych między miejscową ludnością buddyjską a nowo przybyłymi muzułmanami. Po uzyskaniu przez Birmę niepodległości w 1948 roku stosunki między Rohingya a rządem zaczęły się pogarszać, a kolejne władze odmawiały im obywatelstwa i podstawowych praw.

Jednym z kluczowych momentów w historii Rohingya było przyjęcie w 1982 roku ustawy o obywatelstwie, która skutecznie odebrała im status obywateli Mjanmy. Od tego momentu Rohingya stali się bezpaństwowcami, co oznaczało, że nie mieli dostępu do podstawowych usług, takich jak edukacja, opieka zdrowotna czy swoboda przemieszczania się.

Od tamtej pory rząd Mjanmy prowadził systematyczną politykę dyskryminacji, ograniczając Rohingya możliwość swobodnego poruszania się – nie mogą oni podróżować między miastami bez specjalnych zezwoleń. Dzieci tej społeczności zostały wykluczone z systemu edukacji publicznej, pozbawiając ich dostępu do formalnej nauki. Władze znacząco ograniczyły również możliwość leczenia w szpitalach, co jeszcze bardziej pogorszyło ich warunki życia. Dodatkowo, Rohingya muszą uzyskać zgodę na zawarcie małżeństwa, a w niektórych regionach wprowadzono restrykcje dotyczące liczby dzieci, pozwalając kobietom na urodzenie maksymalnie dwojga.

Przez dziesięciolecia Rohingya byli systematycznie prześladowani, lecz kulminacja tych represji nastąpiła w 2017 roku. Po atakach rebelianckiej grupy Rohingya na posterunki policji birmańska armia rozpoczęła brutalną operację odwetową, którą ONZ oraz organizacje praw człowieka uznały za czystkę etniczną.

Podczas tej ofensywy zamordowano tysiące osób, w tym kobiety i dzieci. Dziesiątki tysięcy kobiet padło ofiarą gwałtów zbiorowych. Całe wsie zostały spalone, a domy Rohingya zrównane z ziemią. Ponad 700 000 ludzi uciekło do Bangladeszu w ciągu kilku miesięcy.

Rohingya są często ofiarami przemocy zarówno ze strony birmańskiej armii (Tatmadaw), jak i Armii Arakańskiej (Arakan Army, AA), co jest wynikiem długotrwałych napięć etnicznych oraz walk o terytorium i zasoby. AA, powstała w 2009 roku, to zbrojna grupa etniczna złożona głównie z Arakanów, buddyjskiej mniejszości w Mjanmie, która dąży do większej autonomii dla swojego ludu w stanie Rakhine. Choć jej głównym celem jest walka z rządem centralnym i Tatmadaw, była również zaangażowana w niszczenie wiosek Rohingya, co przyczyniło się do masowych przesiedleń i pogłębienia kryzysu humanitarnego w regionie. Armia Arakańska była zaangażowana w liczne starcia z siłami rządowymi, a także w konflikty z innymi grupami etnicznymi, w tym z Rohingya. W ostatnich latach AA zyskała na znaczeniu i stała się jednym z głównych aktorów w konflikcie w stanie Rakhine.

Po wojskowym zamachu stanu w Mjanmie (Birmie) w lutym 2021 roku kraj pogrążył się w brutalnym konflikcie, który doprowadził do masowych represji, zniszczeń i licznych ofiar śmiertelnych. Rada Wojskowa Myanmaru (MMC) nasiliła ataki na ludność cywilną, prowadząc politykę terroru wobec przeciwników reżimu oraz kontynuując wieloletnie prześladowania mniejszości etnicznych, w tym Rohingya.

Od 29 lutego 2024 roku MMC i grupy paramilitarne zniszczyły ponad 75 000 domów i nieruchomości oraz zamordowały co najmniej 4 611 działaczy prodemokratycznych i cywilów. Brutalność wojskowej junty obejmuje masowe aresztowania – zatrzymano 26 204 osoby, z czego 1 662 zmarły w areszcie w wyniku tortur lub egzekucji. 20 156 osób pozostaje nadal przetrzymywanych bez wyroku, a 155 zostało skazanych na karę śmierci.

Wojskowe represje obejmują również systematyczne masakry, wykorzystywanie cywilów jako żywych tarcz oraz celowe podpalanie domów i całych wiosek. W regionach kontrolowanych przez ruch oporu odnotowano przypadki palenia ludzi żywcem oraz stosowania innych brutalnych metod represji, mających na celu zastraszenie społeczeństwa i eliminację przeciwników politycznych.

Rohingya: Ofiary systemowej dyskryminacji i czystek etnicznych

W 2024 roku Rohingya nadal są celem systemowych ataków. Junta prowadzi masowe aresztowania i egzekucje pod pretekstem walki z „nielegalnymi imigrantami”, jednocześnie blokując organizacjom humanitarnym możliwość udzielenia pomocy przesiedleńcom. Władze Bangladeszu także zaostrzają politykę wobec uchodźców, próbując zmusić ich do powrotu do Mjanmy – mimo że ich życie nadal jest tam zagrożone.

Armia Arakańska (Arakan Army, AA) i Rohingya mają skomplikowane relacje, które są częścią szerszego konfliktu w stanie Rakhine w Mjanmie. Armia Arakańska, złożona głównie z buddyjskich Arakanów, dąży do większej autonomii dla swojego ludu i często walczy z siłami rządowymi Mjanmy (Tatmadaw). Niestety, w wyniku tych działań cierpią również Rohingya, którzy są muzułmańską mniejszością etniczną w tym regionie.

Z drugiej strony, istnieją również grupy zbrojne Rohingya, takie jak Arakan Rohingya Salvation Army (ARSA), powstała w 2013 roku pod nazwą Harakah al-Yaqin (Ruch Wiary). ARSA działa głównie w północnym stanie Rakhine w Mjanmie oraz na granicy Bangladeszu i Mjanmy. Grupa ta została założona przez Ataullaha abu Ammara Jununi, który urodził się w Karaczi w Pakistanie i dorastał w Mekce w Arabii Saudyjskiej.

ARSA twierdzi, że jej głównym celem jest obrona praw Rohingya i ochrona ich społeczności przed przemocą i prześladowaniami. Jednak rząd Mjanmy uznaje ARSA za organizację terrorystyczną i oskarża ją o związki z zagranicznymi islamistami, choć brak na to twardych dowodów. ARSA była zaangażowana w liczne starcia z siłami rządowymi Mjanmy oraz innymi grupami etnicznymi, w tym z Armią Arakańską.

Grupa ta zyskała międzynarodową uwagę po atakach na posterunki policji w październiku 2016 roku, które doprowadziły do brutalnych represji ze strony wojska Mjanmy i masowych przesiedleń Rohingya do Bangladeszu. ARSA twierdzi, że jej działania są odpowiedzią na systematyczne prześladowania Rohingya przez władze Mjanmy.

Uciekający ze swoich domów Rohingya znaleźli schronienie głównie w Bangladeszu, Pakistanie, Arabii Saudyjskiej i Malezji.

Pod koniec 2023 roku liczba osób wewnętrznie przesiedlonych (IDP) w Mjanmie przekroczyła 2,6 miliona, a ponad 1,3 miliona uchodźców i osób ubiegających się o azyl przebywało w innych krajach. Prawie milion bezpaństwowych Rohingya znalazło schronienie w Bangladeszu, głównie w obozach dla uchodźców Kutupalong i Nayapara w regionie Cox’s Bazar. Warunki panujące w tych obozach są katastrofalne – setki tysięcy ludzi żyją w prowizorycznych schronieniach, a przeludnienie sprawia, że dostęp do podstawowych usług jest skrajnie ograniczony. Rząd Bangladeszu, obawiając się trwałego osiedlenia Rohingya, ogranicza im możliwość formalnej edukacji, pozbawiając dzieci i młodzież szans na lepszą przyszłość. Fatalne warunki sanitarne oraz niedobór czystej wody sprzyjają wybuchom epidemii, a uchodźcy, pozbawieni prawa do pracy i swobody przemieszczania się, tkwią w sytuacji bez perspektyw. Dodatkowo życie w obozach jest nieustannie zagrożone przez klęski żywiołowe – regularne powodzie i osuwiska błotne niszczą tymczasowe schronienia, jeszcze bardziej pogarszając ich dramatyczne położenie.

Rohingya w Pakistanie nie są rozmieszczeni w formalnych obozach dla uchodźców. Zamiast tego, większość z nich osiedliła się w miastach, głównie w Karaczi, w prowincji Sindh. Szacuje się, że w Karaczi mieszka od 200 000 do 400 000 Rohingya, co czyni to miasto jednym z największych skupisk tej społeczności poza Mjanmą. W Karaczi istnieją dzielnice znane jako “Burmese colonies” (kolonie birmańskie), gdzie Rohingya żyją w zwartej społeczności. Ze względu na brak formalnego statusu uchodźcy, wielu z nich boryka się z problemami prawnymi i ekonomicznymi.

W Arabii Saudyjskiej Rohingya nie żyją w formalnych obozach dla uchodźców, lecz w zwartej diasporze, głównie w miastach takich jak Mekka, Dżudda i Medyna. Mekka posiada jedną z największych społeczności Rohingya poza Mjanmą, liczącą około 300 000 osób. W kraju tym nie funkcjonują oficjalne obozy dla uchodźców, a wielu Rohingya osiedliło się w nieformalnych osiedlach i dzielnicach emigrantów. Mimo że część z nich mieszka tam od dziesięcioleci, nadal borykają się z problemami prawnymi i ryzykiem deportacji. Arabia Saudyjska przez lata przyjmowała Rohingya jako część polityki humanitarnej, jednak od 2019 roku nasiliły się deportacje osób nieposiadających legalnych dokumentów pobytowych.

Od czasu militarnych represji w Mjanmie w 2017 r. ponad 200 000 Rohingya uciekło do Malezji, szukając bezpieczeństwa przed prześladowaniami i naruszeniami praw człowieka. W Malezji społeczność Rohingya nie mieszka w formalnych obozach dla uchodźców, ponieważ kraj ten nie prowadzi oficjalnych obozów przeznaczonych dla tej grupy. Zamiast tego, wielu Rohingya osiedla się w miastach i na ich obrzeżach, często żyjąc w nieformalnych osiedlach lub wynajmując skromne mieszkania. Ze względu na brak oficjalnego statusu uchodźcy i ograniczony dostęp do legalnej pracy oraz usług publicznych, wielu z nich doświadcza trudnych warunków życia i ubóstwa.

Warto zauważyć, że podczas prób dotarcia do Malezji drogą morską, wielu Rohingya napotyka na poważne trudności. W niektórych przypadkach malezyjskie władze zawracają łodzie z uchodźcami, uniemożliwiając im wejście na terytorium kraju. Na przykład, w styczniu 2025 roku władze Malezji poinformowały o zawróceniu na morze dwóch łodzi przewożących około 300 uchodźców, prawdopodobnie z mniejszości Rohingya.

Ponieważ Rohingya nie mają obywatelstwa żadnego kraju, nie mogą wrócić do Mjanmy, ale też nie mogą legalnie osiedlić się w Bangladeszu ani w innych krajach regionu.

Rząd Mjanmy wciąż zaprzecza, że prowadził czystki etniczne, a próby repatriacji Rohingya nie przynoszą rezultatów, ponieważ ci, którzy wracają, są ponownie prześladowani. Bangladesz twierdzi, że napływ destabilizuje region.

Społeczność międzynarodowa, w tym ONZ i organizacje humanitarne, apelują o nadanie Rohingya obywatelstwa i zapewnienie im praw, ale sytuacja polityczna w Mjanmie pozostaje niestabilna. Przeciwko Mjanmie toczą się sprawy w Międzynarodowym Trybunale Karnym i Międzynarodowym Trybunale Sprawiedliwości dotyczące zarzutów o zbrodnie przeciwko ludzkości i ludobójstwo. W listopadzie 2024 r. Biuro Prokuratora Międzynarodowego Trybunału Karnego (MTK) wystąpiło o wydanie nakazu aresztowania starszego generała Myanmaru Min Aung Hlainga, oskarżając go o zbrodnie przeciwko ludzkości, w tym deportację i prześladowanie Rohingya. Zbrodnie te miały miejsce w Myanmarze oraz częściowo w Bangladeszu.

Rohingya to jeden z najbardziej zapomnianych narodów na świecie – bez ziemi, praw i przyszłości.

Bibliografia. 

1. 1. Al Jazeera (https://www.aljazeera.com/news/2017/9/13/arsa-who-are-the-arakan-rohingya-salvation-army)
   2.  Al Jazeera English  Rohingya refugee crisis: Children face uncertain future as conditions worsen.
   3. Amnesty International. (2024). Myanmar: Crimes against humanity and war crimes continue under military rule. Retrieved from https://www.amnesty.org Human Rights Watch. (2024). World Report 2024: Myanmar Events of 2023.  https://www.hrw.org
   4. Arakan Rohingya Salvation Army – Wikipedia](https://en.wikipedia.org/wiki/Arakan_Rohingya_Salvation_Army)
   5. Arakan Rohingya Army – Wikipedia (https://en.wikipedia.org/wiki/Arakan_Rohingya_Army)
   6. BBC News. (2024). Myanmar Conflict: What’s Happening and Why?.  https://www.bbc.com/news/world-asia-56203030
   7. Fortify Rights. (2023). Genocide by Attrition: The Rohingya in Myanmar.  https://www.fortifyrights.org
   8. International Crisis Group. (2024). Myanmar’s Post-Coup Civil War: Expanding Fronts, Rising Costs. Retrieved from https://www.crisisgroup.org
   9. Kurlantzick, J. (2019, September 26). Rohingya refugees risk going back to another genocide in Myanmar. Council on Foreign Relations. https://www.cfr.org/article/rohingya-refugees-risk-going-back-another-genocide-myanmar
   10. Myanmar military continues genocidal practices against Rohingya despite …](https://www.jurist.org/news/2025/01/myanmar-military-continues-genocidal-practices-against-rohingya-despite-icj-order-report/)
   11. Tan, K.-A. (2024). Rohingya refugee health and well-being in Malaysia: A call for research and action. The Lancet Regional Health – Western Pacific, 52, 101229. https://doi.org/10.1016/j.lanwpc.2024.101229
   12. The Guardian. (2024). Myanmar Military Accused of War Crimes as Fighting Escalates. https://www.theguardian.com
   13. United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). (2024). Rohingya Refugee Crisis Explained. Retrieved from https://www.unrefugees.org/news/rohingya-refugee-crisis-explained/
   14. United Nations Office for the Coordination of Humanitarian Affairs (OCHA). (2024). Myanmar Humanitarian Needs Overview 2024. Retrieved from https://www.unocha.org