Dyrektywa Plastikowa (SUP – Single-Use Plastics Directive). Dyrektywa UE w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko z dnia 5 czerwca 2019 r.

(1)

Wysoka funkcjonalność i względnie niskie koszty tworzyw sztucznych oznaczają, że stają się one w coraz większym stopniu wszechobecne w życiu codziennym. Choć tworzywa sztuczne odgrywają użyteczną rolę w gospodarce i mają ważne zastosowania w wielu sektorach, coraz większa skala ich wykorzystania do krótkotrwałych zastosowań, nieprzewidujących ponownego użycia ani opłacalnego recyklingu tych tworzyw, oznacza, że modele ich produkcji i stosowania stają się coraz bardziej nieefektywne i liniowe. Z tego powodu w kontekście planu działania UE dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym określonego w komunikacie Komisji z dnia 2 grudnia 2015 r. zatytułowanym „Zamknięcie obiegu – plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym” Komisja stwierdziła w europejskiej strategii na rzecz tworzyw sztucznych określonej w komunikacie Komisji z dnia 16 stycznia 2018 r. zatytułowanym „Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych w gospodarce o obiegu zamkniętym”, że aby osiągnąć zamknięty obieg w całym cyklu życia tworzyw sztucznych, należy uporać się z problemem, jakim jest generowanie coraz większych ilości odpadów tworzyw sztucznych oraz przedostawanie się odpadów tworzyw sztucznych do środowiska, w szczególności do środowiska morskiego. Europejska strategia na rzecz tworzyw sztucznych stanowi krok w kierunku ustanowienia gospodarki o obiegu zamkniętym, w której projektowanie i produkowanie tworzyw sztucznych i produktów z tworzyw sztucznych w pełni uwzględnia potrzeby w zakresie ponownego użycia, napraw i recyklingu, i w której tworzy się i propaguje bardziej zrównoważone materiały. Znaczny negatywny wpływ na środowisko, zdrowie i gospodarkę powodowany przez niektóre produkty z tworzyw sztucznych wymaga ustanowienia specjalnych ram prawnych, by skutecznie zmniejszać te niepożądane efekty.

(2)

Niniejsza dyrektywa propaguje podejścia wspomagające gospodarkę o obiegu zamkniętym, które dają pierwszeństwo zrównoważonym i nietoksycznym produktom wielokrotnego użytku i systemom ponownego użycia zamiast produktom jednorazowego użytku, które mają przede wszystkim na celu zmniejszenie ilości generowanych odpadów. Takie zapobieganie powstawaniu odpadów znajduje się na szczycie hierarchii postępowania z odpadami zapisanej w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE (4). Niniejsza dyrektywa przyczyni się do osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) nr 12 dotyczącego zapewnienia zrównoważonych wzorców konsumpcji i produkcji, który stanowi część Agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 25 września 2015 r. Dzięki utrzymywaniu wartości produktów i materiałów przez jak najdłuższy czas i wytwarzaniu mniejszej ilości odpadów gospodarka Unii może stać się bardziej konkurencyjna i bardziej odporna, a jednocześnie w mniejszym stopniu eksploatować cenne zasoby i środowisko naturalne.

(3)

Odpady w środowisku morskim są z natury rzeczy transgraniczne i są uznawane za coraz większy problem globalny. Zmniejszenie ilości odpadów w środowisku morskim ma zasadnicze znaczenie dla osiągnięcia celu zrównoważonego rozwoju ONZ nr 14 dotyczącego ochrony i zrównoważonego wykorzystywania oceanów, mórz i zasobów morskich na rzecz zrównoważonego rozwoju. Unia musi odgrywać swoją rolę w zapobieganiu powstawaniu odpadów w środowisku morskim i rozwiązywaniu tego problemu oraz dążyć do tego, by wyznaczała ona standardy dla całego świata. W tym kontekście Unia współpracuje z partnerami na wielu forach międzynarodowych, takich jak G20, G7 i ONZ, by propagować podejmowanie wspólnie uzgodnionych działań, a niniejsza dyrektywa stanowi element działań Unii w tym zakresie. Aby wysiłki te były skuteczne, ważne jest również, aby wywóz z Unii odpadów tworzyw sztucznych nie powodował zwiększenia ilości odpadów w środowisku morskim w innych regionach świata.

(4)

Zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych z dnia 10 grudnia 1982 r. o prawie morza (UNCLOS) (5), Konwencją z dnia 29 grudnia 1972 r. o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji z 1972 r. („konwencja londyńska”) i protokołem do niej z 1996 r. („protokół londyński”), załącznikiem V do Międzynarodowej konwencji o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki, 1973 (MARPOL), w brzmieniu określonym Protokołem z 1978 r. do tej konwencji, i Konwencją bazylejską z dnia 22 marca 1989 r. o kontroli transgranicznego przemieszczania i usuwania odpadów niebezpiecznych (6) oraz z unijnymi przepisami dotyczącymi odpadów, a mianowicie dyrektywą 2008/98/WE i dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/59/WE (7), państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia bezpiecznego dla środowiska gospodarowania odpadami, aby zapobiegać powstawaniu odpadów w środowisku morskim pochodzących zarówno z morza, jak i lądu i zmniejszyć ich ilość. Zgodnie z unijnymi przepisami dotyczącymi odpadów, a mianowicie dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE (8) i 2008/56/WE (9), państwa członkowskie są również zobowiązane do rozwiązania problemu odpadów w środowisku morskim w przypadku gdy utrudnia im on osiągnięcie dobrego stanu środowiska swoich wód morskich, także jako wkład w realizację celu zrównoważonego rozwoju ONZ nr 14.

(5)

Zgodnie z dokonanym pomiarem zaśmiecenia plaż tworzywa sztuczne stanowią 80–85 % odpadów w środowisku morskim w Unii, przy czym artykuły jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych stanowią 50 %, a przedmioty związane z połowami –27 % całości odpadów w środowisku morskim. Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych obejmują szeroką gamę powszechnie stosowanych szybko zbywalnych produktów konsumpcyjnych, które są wyrzucane po tym, jak zostały jednorazowo użyte zgodnie ze swoim przeznaczeniem, są rzadko poddawane recyklingowi i łatwo stają się śmieciami. Znaczna część narzędzi połowowych wprowadzonych do obrotu nie jest zbierana w celu przetwarzania. Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne stanowią zatem szczególnie poważny problem w kontekście odpadów w środowisku morskim, stwarzają poważne zagrożenie dla ekosystemów morskich, różnorodności biologicznej i zdrowia człowieka oraz mają negatywny wpływ na takie rodzaje działalności jak turystyka, rybołówstwo i żegluga.

(6)

Właściwe gospodarowanie odpadami ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania powstawaniu wszelkiego rodzaju zaśmiecenia, w tym środowiska morskiego. Istniejące przepisy unijne, a mianowicie dyrektywy 2008/98/WE, 2000/59/WE, 2000/60/WE i 2008/56/WE oraz rozporządzenie Rady (WE) nr 1224/2009 (10), oraz instrumenty polityczne umożliwiają pewne działania regulacyjne mające na celu rozwiązanie kwestii odpadów w środowisku morskim. W szczególności odpady tworzyw sztucznych podlegają ogólnym unijnym środkom i celom w zakresie gospodarowania odpadami, takim jak cel w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych określony w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 94/62/WE (11) i cel europejskiej strategii na rzecz tworzyw sztucznych dotyczący zapewnienia, aby do 2030 r. wszystkie opakowania z tworzyw sztucznych wprowadzone do obrotu w Unii można było ponownie wykorzystać lub z łatwością poddać recyklingowi. Wpływ tych środków na problem odpadów w środowisku morskim nie jest jednak wystarczający oraz istnieją różnice w zakresie i poziomie ambicji poszczególnych środków krajowych mających na celu zapobieganie powstawaniu i zmniejszenie ilości odpadów w środowisku morskim. Ponadto niektóre z tych środków, w szczególności ograniczenia rynkowe dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, mogą tworzyć bariery handlowe i zakłócać konkurencję w Unii.

(7)

Aby skoncentrować działania tam, gdzie są one najbardziej potrzebne, niniejsza dyrektywa powinna obejmować tylko te produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które są najczęściej znajdowane na plażach w Unii, a także narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne oraz produkty wykonane z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych. Według szacunków produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objęte środkami niniejszej dyrektywy stanowią około 86 % produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych znajdowanych na plażach w Unii. Szklane i metalowe pojemniki na napoje nie powinny być objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, ponieważ nie znajdują się wśród produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych najczęściej znajdowanych na plażach w Unii.

(8)

Mikrodrobiny tworzyw sztucznych nie wchodzą bezpośrednio w zakres stosowania niniejszej dyrektywy, jednak przyczyniają się do zwiększania ilości odpadów w środowisku morskim i Unia powinna w związku z tym przyjąć kompleksowe podejście dotyczące tego problemu. Unia powinna zachęcać wszystkich producentów do rygorystycznego ograniczenia ilości mikrodrobin tworzy sztucznych w składzie swoich produktów.

(9)

Zanieczyszczenie powierzchni ziemi i zanieczyszczenie gleby większymi przedmiotami z tworzyw sztucznych oraz pochodzącymi z nich fragmentami lub mikrodrobinami tworzyw sztucznych może mieć znaczną skalę, a takie tworzywa sztuczne mogą przedostawać się do środowiska morskiego.

(10)

Niniejsza dyrektywa stanowi lex specialis w stosunku do dyrektyw 94/62/WE i 2008/98/WE. W przypadku wystąpienia konfliktu między tymi dyrektywami a niniejszą dyrektywą, pierwszeństwo powinna mieć niniejsza dyrektywa w ramach zakresu jej stosowania. Dotyczy to ograniczeń w zakresie wprowadzania do obrotu. W szczególności w przypadku środków służących zmniejszeniu stosowania, wymogów dotyczących produktu, wymogów dotyczących oznakowania i rozszerzonej odpowiedzialności producenta niniejsza dyrektywa uzupełnia dyrektywy 94/62/WE i 2008/98/WE oraz dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE (12).

(11)

Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych mogą być produkowane z szerokiej gamy tworzyw sztucznych. Tworzywa sztuczne definiuje się zazwyczaj jako materiały polimerowe, do których mogły zostać dodane dodatki. Definicja taka obejmowałaby jednak niektóre polimery naturalne. Niezmodyfikowane polimery naturalne w rozumieniu definicji „substancji niemodyfikowanej chemicznie” zawartej w art. 3 pkt 40 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1907/2006 (13) nie powinny być objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, ponieważ naturalnie występują w środowisku. W związku z powyższym, do celów niniejszej dyrektywy, definicję polimerów zawartą w art. 3 pkt 5 rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 należy dostosować i wprowadzić oddzielną definicję. Tworzywa sztuczne produkowane przy użyciu zmodyfikowanych polimerów naturalnych lub tworzywa sztuczne produkowane z biopochodnych, kopalnych lub syntetycznych substancji wyjściowych nie występują naturalnie, powinny zostać zatem objęte niniejszą dyrektywą. W związku z tym zmodyfikowana definicja tworzyw sztucznych powinna obejmować oparte na polimerach artykuły gumowe oraz biopochodne i ulegające biodegradacji tworzywa sztuczne, zarówno pochodzące z biomasy, jak i mające ulec biodegradacji z upływem czasu. Farby, atramenty i kleje nie powinny być przedmiotem niniejszej dyrektywy, w związku z czym również te materiały polimerowe nie powinny wchodzić w zakres tej definicji.

(12)

Aby jasno określić zakres stosowania niniejszej dyrektywy, należy zdefiniować pojęcie „produktu jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych”. Z zakresu definicji należy wyłączyć produkty z tworzyw sztucznych przeznaczone, zaprojektowane lub wprowadzone do obrotu tak, aby osiągnąć w ramach okresu żywotności wielokrotną rotację w celu powtórnego napełnienia lub ponownego użycia do tego samego celu, do którego były pierwotnie przeznaczone. Produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych są zwykle przeznaczone od użycia tylko raz lub przez krótki okres czasu zanim zostaną wyrzucone. Nawilżone chusteczki przeznaczone do higieny osobistej i nawilżone chusteczki do użytku domowego również powinny być objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, natomiast chusteczki nawilżane do użytku przemysłowego powinny być z niego wyłączone. Aby doprecyzować, czy dany produkt należy uznać za produkt jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych do celów niniejszej dyrektywy, Komisja powinna opracować wytyczne dotyczące produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. W świetle kryteriów zawartych w niniejszej dyrektywie, przykładami pojemników na żywność, które należy uznać za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych do celów niniejszej dyrektywy, są pojemniki na żywność typu fast food lub zawierające zimną lub podgrzaną żywność pudełka na posiłki, kanapki, wrapy i sałatki lub pojemniki na żywność świeżą lub przetworzoną, niewymagającą dalszej obróbki, taką jak owoce, warzywa lub desery. Przykładami pojemników na żywność, których nie należy uznawać za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych do celów niniejszej dyrektywy, są pojemniki na żywność zawierające żywność suszoną lub zimną żywność wymagającą dalszej obróbki, pojemniki zawierające więcej niż jedną porcję żywności lub pojemniki zawierające jedną porcję żywności sprzedawane w ilości większej niż jedna sztuka.

Przykładami pojemników na napoje, które należy uznać za produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, są butelki na napoje lub wielomateriałowe opakowania na napoje stosowane do piwa, wina, wody, napojów orzeźwiających, soków i nektarów, napojów w proszku lub mleka, ale nie są nimi kubki na napoje, gdyż do celów niniejszej dyrektywy uznawane są za odrębną kategorię produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Szklane i metalowe pojemniki na napoje nie powinny być objęte zakresem stosowania niniejszej dyrektywy, ponieważ nie znajdują się one wśród produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych najczęściej znajdowanych na plażach w Unii. Komisja powinna jednak, przy okazji przeglądu niniejszej dyrektywy, dokonać oceny między innymi dotyczącej zakrętek i wieczek wykonanych z tworzyw sztucznych stosowanych w szklanych i metalowych pojemnikach na napoje.

(13)

Działania wobec produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych zakresem stosowania niniejszej dyrektywy powinny obejmować jeden środek lub większą ich liczbę, w zależności od różnych czynników, takich jak dostępność odpowiednich i bardziej zrównoważonych produktów alternatywnych, możliwość zmiany modeli konsumpcji oraz zakres, w jakim produkty te są już objęte istniejącymi przepisami unijnymi.

(14)

W przypadku niektórych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych odpowiednie i bardziej zrównoważone produkty alternatywne nie są jeszcze łatwo dostępne i oczekuje się, że stosowanie większości takich produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych wzrośnie. Aby odwrócić tę tendencję i wspierać działania na rzecz bardziej zrównoważonych rozwiązań, państwa członkowskie powinny być zobowiązane do podjęcia koniecznych środków – na przykład poprzez ustanowienie krajowych celów w zakresie zmniejszenia stosowania – aby osiągnąć ambitne i stałe zmniejszenie stosowania tych produktów, nie zagrażając higienie żywności, bezpieczeństwu żywności, dobrym praktykom w zakresie higieny, dobrym praktykom w zakresie produkcji, informacjom dla konsumentów ani wymogom w zakresie identyfikowalności określonym w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 178/2002 (14), (WE) nr 852/2004 (15) i (WE) nr 1935/2004 (16) oraz w innych odpowiednich przepisach dotyczących bezpieczeństwa, higieny i znakowania żywności. W odniesieniu do tych środków państwa członkowskie powinny mieć jak najambitniejsze cele, które powinny wywołać odwrócenie w znacznym stopniu tendencji wzrostowych związanych ze stosowaniem tych produktów i prowadzić do mierzalnego, ilościowego zmniejszenia ich stosowania. Środki te powinny uwzględniać wpływ tych produktów w całym cyklu ich życia, w tym w przypadku, gdy znajdują się w środowisku morskim, a także powinny być zgodne z hierarchią postępowania z odpadami.

Jeżeli państwa członkowskie zdecydują o realizacji tego obowiązku poprzez wprowadzenie ograniczeń rynkowych, powinny zapewnić, aby ograniczenia te były proporcjonalne i niedyskryminujące. Państwa członkowskie powinny zachęcać do stosowania produktów, które nadają się do wielokrotnego użytku, a gdy staną się odpadami – do przygotowania do ponownego użycia i poddania recyklingowi.

(15)

W przypadku innych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych łatwo dostępne, a także przystępne cenowo, są odpowiednie i bardziej zrównoważone produkty alternatywne. Aby ograniczyć negatywny wpływ takich produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na środowisko, państwa członkowskie powinny być zobowiązane do zakazania ich wprowadzania do obrotu. W ten sposób wspierałyby one stosowanie tych łatwo dostępnych i bardziej zrównoważonych produktów alternatywnych oraz innowacyjnych rozwiązań na rzecz bardziej zrównoważonych modeli biznesowych, alternatywnych produktów wielokrotnego użytku oraz zastępowania materiałów. Wprowadzone w niniejszej dyrektywie ograniczenia w zakresie wprowadzaniu do obrotu powinny obejmować również produkty wykonane z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych, ponieważ ten rodzaj tworzyw sztucznych nie ulega właściwej biodegradacji, a przez to przyczynia się do zanieczyszczenia środowiska mikrodrobinami tworzyw sztucznych, nie nadaje się do kompostowania, ma negatywny wpływ na recykling tradycyjnych tworzyw sztucznych i nie przynosi potwierdzonych korzyści środowiskowych. Ponadto ze względu na zaśmiecenie środowiska morskiego dużą ilością polistyrenu ekspandowanego oraz dostępność produktów alternatywnych należy ograniczyć również użycie jednorazowych pojemników na żywność i napoje oraz kubków na napoje wykonanych z polistyrenu ekspandowanego.

(16)

Zawierające tworzywa sztuczne filtry do wyrobów tytoniowych to drugie pod względem częstotliwości znajdowania na plażach w Unii produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Należy zmniejszyć olbrzymi wpływ na środowisko powodowany przez odpady pochodzące ze stosowania wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne, które są wyrzucane bezpośrednio do środowiska. Oczekuje się, że poprzez innowacje i rozwój produktów opracowane zostaną produkty stanowiące realną alternatywę dla filtrów zawierających tworzywa sztuczne; należy je przyspieszyć. Systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta obejmujące wyroby tytoniowe z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne powinny również zachęcać do innowacji, prowadząc do opracowania zrównoważonych produktów alternatywnych dla zawierających tworzywa sztuczne filtrów do wyrobów tytoniowych. Państwa członkowskie powinny propagować szeroki wachlarz środków w celu zmniejszenia zaśmiecenia pochodzącego ze stosowania wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne.

(17)

Wykonane z tworzyw sztucznych zakrętki i wieczka używane do pojemników na napoje należą do artykułów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych najczęściej znajdowanych na plażach w Unii. Z tego powodu wprowadzanie do obrotu pojemników na napoje, które są produktami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, powinno być dozwolone tylko wtedy, gdy spełniają one określone wymogi w zakresie projektu produktu, które znacznie zmniejszają rozprzestrzenianie w środowisku używanych do pojemników na napoje zakrętek i wieczek wykonanych z tworzyw sztucznych. W przypadku pojemników na napoje, które są zarówno produktami i opakowaniami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, wymóg ten stanowi uzupełnienie określonych w załączniku II do dyrektywy 94/62/WE zasadniczych wymogów dotyczących składu opakowań oraz ich przydatności do wielokrotnego użytku i odzysku, w tym recyclingu.

Aby ułatwić zapewnienie zgodności z wymogiem w zakresie projektu produktu i zapewnić sprawne funkcjonowanie rynku wewnętrznego, należy opracować normę zharmonizowaną przyjętą zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1025/2012 (17), przy czym zgodność z tą normą powinna stwarzać domniemanie zgodności z tymi wymogami. Dlatego też terminowe opracowanie normy zharmonizowanej jest sprawą najwyższej wagi dla zapewnienia skutecznego wdrożenia niniejszej dyrektywy. Należy przewidzieć wystarczająco dużo czasu na opracowanie normy zharmonizowanej oraz umożliwienie producentom dostosowania ich łańcuchów produkcyjnych w odniesieniu do wdrożenia wymogu w zakresie projektu produktu. Aby zapewnić zamknięty obieg użytkowania tworzyw sztucznych, należy propagować stosowanie na rynku materiałów pochodzących z recyklingu. Należy zatem wprowadzić wymogi dotyczące obowiązkowej minimalnej zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w butelkach na napoje.

(18)

Produkty z tworzyw sztucznych powinny być produkowane z uwzględnieniem ich całkowitego okresu żywotności. Przy projektowaniu produktów z tworzyw sztucznych należy zawsze uwzględniać fazy produkcji i użytkowania oraz możliwości ponownego użycia i recyklingu produktu. W przeglądzie, który należy przeprowadzić zgodnie z art. 9 ust. 5 dyrektywy 94/62/WE, Komisja powinna uwzględnić porównanie odnośnych właściwości różnych materiałów opakowaniowych, w tym opakowań wielomateriałowych, na podstawie ocen cyklu życia i ze szczególnym uwzględnieniem zapobiegania powstawaniu odpadów i projektowania z myślą o obiegu zamkniętym.

(19)

By chronić zdrowie kobiet, należy unikać stosowania niebezpiecznych substancji chemicznych w podpaskach, tamponach i aplikatorach tamponów. W ramach procesu wprowadzania ograniczeń na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1907/2006 Komisja powinna dokonać oceny dalszych ograniczeń takich substancji.

(20)

Niektóre produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych przedostają się do środowiska przez system kanalizacyjny w wyniku nieodpowiedniego unieszkodliwiania lub w wyniku innego nieodpowiedniego uwalniania do środowiska.”. Unieszkodliwianie przez system kanalizacyjny może ponadto powodować znaczne szkody ekonomiczne w sieciach kanalizacyjnych, zatykając pompy i rury. W przypadku tych produktów często brakuje informacji o ich właściwościach materiałowych lub o odpowiednich sposobach unieszkodliwiania odpadów. Z tego powodu produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które są często unieszkodliwiane przez system kanalizacyjny lub unieszkodliwiane w inny nieodpowiedni sposób, powinny podlegać wymogom dotyczącym oznakowania. Oznakowanie powinno informować konsumentów o odpowiednich metodach gospodarowania odpadami w przypadku danego produktu lub o niewskazanych sposobach unieszkodliwiania odpadów w przypadku danego produktu zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami oraz o obecności tworzyw sztucznych w tym produkcie, jak również o wynikających z tego faktu negatywnym wpływie na środowisko w przypadku zaśmiecania lub innego nieodpowiedniego sposobu unieszkodliwienia danego produktu. Oznakowanie powinno, zależnie od przypadku, być umieszczone na opakowaniu produktu albo bezpośrednio na samym produkcie. Komisja powinna być uprawniona do ustanowienia zharmonizowanych specyfikacji dotyczących oznaczania, a dokonując tego powinna, w stosownych przypadkach, przetestować z udziałem reprezentatywnych grup konsumentów odbiór proponowanego oznakowania, aby upewnić się, że jest ono skuteczne i zrozumiałe. Wymogi dotyczące oznakowania są już wymagane w przypadku narzędzi połowowych zgodnie z rozporządzeniem (WE) nr 1224/2009.

(21)

W odniesieniu do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, dla których nie istnieją łatwo dostępne odpowiednie i bardziej zrównoważone produkty alternatywne, państwa członkowskie powinny, zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci, wprowadzić również systemy rozszerzonej odpowiedzialności producenta, aby pokryć niezbędne koszty gospodarowania odpadami i sprzątania zaśmiecenia oraz koszty środków służących upowszechnianiu wiedzy, których celem jest zapobieganie i ograniczanie takiego zaśmiecania. Pokrycie tych kosztów nie powinno przekraczać kosztów niezbędnych do gospodarnego świadczenia tych usług i powinny być ustalane, z zachowaniem przejrzystości, między zainteresowanymi podmiotami.

(22)

W dyrektywie 2008/98/WE określono ogólne wymagania minimalne dotyczące systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta. Wymagania te powinny mieć zastosowanie do systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta ustanowionych na mocy niniejszej dyrektywy, bez względu na sposób ich wdrożenia – na podstawie aktu ustawodawczego lub na postawie umów zgodnie z niniejszą dyrektywą. To, czy określone wymagania mają zastosowanie, zależy od charakterystyki produktu. W przypadku wyrobów tytoniowych z filtrami zawierającymi tworzywa sztuczne, chusteczek nawilżanych i balonów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych do zapewnienia właściwego ich przetwarzania zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami nie jest wymagana selektywna zbiórka. Dlatego też wprowadzenie selektywnej zbiórki w przypadku tych produktów nie powinno być obowiązkowe. Niniejsza dyrektywa powinna ustanowić dodatkowe w stosunku do przewidzianych w dyrektywie 2008/98/WE wymagania w zakresie rozszerzonej odpowiedzialności producenta, na przykład wymaganie dotyczące pokrywania przez producentów niektórych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych kosztów sprzątania odpadów. Powinna również istnieć możliwość pokrywania kosztów stworzenia specjalnej infrastruktury do zbierania odpadów pochodzących ze stosowania wyrobów tytoniowych, na przykład odpowiednich pojemników na odpady w miejscach częstego zaśmiecania. Metoda obliczania kosztów sprzątania odpadów powinna uwzględniać kwestie związane z proporcjonalnością. Z myślą o minimalizacji kosztów administracyjnych państwa członkowskie powinny móc ustalić wkłady finansowe na rzecz kosztów sprzątania odpadów poprzez ustanowienie odpowiednich, wieloletnich kwot zryczałtowanych.

(23)

W przypadku odpadów w środowisku morskim, fakt że w dużym odsetku składają się one z tworzyw sztucznych pochodzących z wyrzuconych, w tym porzuconych lub utraconych, narzędzi połowowych, wskazuje na to, że istniejące wymogi prawne określone w rozporządzeniu (WE) nr 1224/2009, dyrektywie 2000/59/WE i dyrektywie 2008/98/WE nie zapewniają wystarczających zachęt do zwracania takich narzędzi połowowych na ląd do celów ich zbierania i przetwarzania. System opłaty pośredniej ustanowiony w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/883 (18) przewiduje system w celu usuwania zachęt, dla których statki zrzucały odpady do morza, oraz zapewnia prawo odprowadzania odpadów. System ten należy jednak uzupełnić dalszymi zachętami finansowymi dla rybaków do dostarczania ich narzędzi połowowych stanowiących odpady na ląd, aby uniknąć jakiegokolwiek potencjalnego wzrostu należnej opłaty pośredniej za odpady. Ponieważ wykonane z tworzyw sztucznych elementy narzędzi połowowych mają duży potencjał w zakresie recyklingu, państwa członkowskie powinny, zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci, wprowadzić rozszerzoną odpowiedzialność producenta za narzędzia połowowe i elementy narzędzi połowowych zawierające tworzywa sztuczne, aby zapewnić selektywną zbiórkę narzędzi połowowych stanowiących odpady oraz umożliwić finansowanie bezpiecznego dla środowiska gospodarowania narzędziami połowowymi stanowiącymi odpady, a w szczególności ich recyklingu.

(24)

W ramach rozszerzonej odpowiedzialności producenta dotyczącej zawierających tworzywa sztuczne narzędzi połowowych państwa członkowskie powinny prowadzić monitoring i ocenę tych narzędzi, zgodnie z obowiązkami w zakresie sprawozdawczości określonymi w niniejszej dyrektywie.

(25)

Chociaż wszystkie odpady w środowisku morskim zawierające tworzywa sztuczne stanowią zagrożenie dla środowiska oraz zdrowia człowieka i trzeba rozwiązać ten problem, należy również uwzględnić kwestie związane z proporcjonalnością. Dlatego też sami rybacy i rzemieślnicy wykonujący narzędzia połowowe zawierające tworzywa sztuczne nie powinni być uznawani za producentów i nie powinni być odpowiedzialni za spełnianie obowiązków producenta związanych z rozszerzoną odpowiedzialnością producenta.

(26)

Zachęty ekonomiczne i zachęty innego rodzaju mające wspierać dokonywanie zrównoważonych wyborów przez konsumentów i propagować ich odpowiedzialne zachowanie mogą być skutecznym narzędziem realizacji celów niniejszej dyrektywy.

(27)

Butelki na napoje będące produktami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych należą do odpadów w środowisku morskim najczęściej znajdowanych na plażach w Unii. Wynika to z nieskutecznych systemów selektywnej zbiórki i niskiego uczestnictwa konsumentów w tych systemach. Konieczne jest wspieranie bardziej efektywnych systemów selektywnej zbiórki. W związku z tym należy wyznaczyć minimalny cel w zakresie selektywnej zbiórki w przypadku butelek na napoje będących produktami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Choć obowiązek prowadzenia selektywnej zbiórki odpadów wymaga, by odpady były rozdzielane zależnie od ich rodzaju i charakteru, powinno być możliwe prowadzenie wspólnej zbiórki niektórych rodzajów odpadów, pod warunkiem że nie będzie to stanowić przeszkody dla wysokiej jakości recyklingu – zgodnie z hierarchią postępowania z odpadami i zgodnie z art. 10 ust. 2 i art. 10 ust. 3 lit. a) dyrektywy 2008/98/WE. Ustanowienie celu w zakresie selektywnej zbiórki powinno być oparte na liczbie wprowadzonych do obrotu w danym państwie członkowskim jednorazowych butelek na napoje z tworzyw sztucznych lub na generowanej w danym państwie członkowskim ilości odpadów pochodzących z jednorazowych butelek na napoje z tworzyw sztucznych. Podczas obliczania ilości odpadów wygenerowanych w danym państwie członkowskim powinno się odpowiednio uwzględniać wszystkie odpady pochodzące z jednorazowych butelek na napoje z tworzyw sztucznych, w tym butelki, które zostały pozostawione w miejscach do tego nieprzeznaczonych, zamiast ich unieszkodliwienia poprzez system zbierania odpadów. Państwa członkowskie powinny być w stanie osiągnąć ten minimalny cel przez wyznaczenie odrębnych celów w zakresie selektywnej zbiórki w przypadku butelek na napoje będących produktami jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych w ramach systemów rozszerzonej odpowiedzialności producenta, przez ustanowienie systemów zwrotu kaucji lub wykorzystanie wszelkich innych środków, które uznają za stosowne. Będzie to miało bezpośredni, pozytywny wpływ na poziom zbierania, jakość zebranego materiału i jakość recyklatów oraz stworzy możliwości sektorowi recyklingu i rynkowi recyklatów. Przyczyni się też do osiągnięcia określonych w dyrektywie 94/62/WE celów w zakresie recyklingu odpadów opakowaniowych.

(28)

Aby zapobiec zaśmiecaniu i innym nieodpowiednim sposobom unieszkodliwiania odpadów prowadzącym do powstawania odpadów w środowisku morskim zawierających tworzywa sztuczne, konieczne jest, aby konsumenci produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i inni użytkownicy narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne byli właściwie informowani o dostępności alternatywnych produktów wielokrotnego użytku i systemów wielokrotnego użytku, dostępnych najbardziej odpowiednich metodach gospodarowania odpadami lub niewskazanych sposobach ich unieszkodliwiania, o najlepszych praktykach w zakresie należytego gospodarowania odpadami i wpływie na środowisko złych praktyk w zakresie unieszkodliwiania odpadów, a także o zawartości tworzyw sztucznych w niektórych produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i narzędziach połowowych, a także o wpływie nieodpowiedniego unieszkodliwiania odpadów na sieci kanalizacyjne. Państwa członkowskie powinny zatem być zobowiązane do podejmowania środków służących upowszechnianiu wiedzy, aby zapewnić przekazywanie takich informacji tym konsumentom i użytkownikom. Informacje te nie powinny zawierać żadnych treści promocyjnych zachęcających do stosowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Państwa członkowskie powinny być w stanie wybrać środki, które są najodpowiedniejsze ze względu na charakter produktu lub jego stosowanie. Producenci produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych i narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne powinni – w ramach swoich obowiązków rozszerzonej odpowiedzialności producenta – pokrywać koszty środków służących upowszechnianiu wiedzy.

(29)

Celem niniejszej dyrektywy jest ochrona środowiska i zdrowia człowieka. Jak wielokrotnie przypominał Trybunał Sprawiedliwości, zasadnicze wyłączenie możliwości powoływania się przez zainteresowane osoby na ustanowiony w dyrektywie obowiązek byłoby sprzeczne z wiążącym charakterem, jaki przyznaje dyrektywom art. 288 akapit trzeci Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Spostrzeżenie to zachowuje swoją ważność w szczególności w stosunku do dyrektywy, której celem jest zapobieganie wpływowi niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko wodne i zmniejszanie takiego wpływu.

(30)

By dokonać oceny wdrożenia niniejszej dyrektywy, ważne jest monitorowanie poziomów odpadów w środowisku morskim w Unii. Na podstawie dyrektywy 2008/56/WE państwa członkowskie mają obowiązek regularnego monitorowania właściwości i ilości odpadów w środowisku morskim, w tym odpadów w środowisku morskim z tworzyw sztucznych. Zgromadzone w wyniku tego monitorowania dane mają być również przekazywane Komisji.

(31)

Państwa członkowskie powinny ustanowić przepisy dotyczące sankcji mających zastosowanie w przypadku naruszeń przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywa oraz powinny podjąć wszelkie środki konieczne do zapewnienia ich wdrożenia. Przewidziane sankcje powinny być skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.

(32)

Zgodnie z pkt 22 porozumienia międzyinstytucjonalnego z dnia 13 kwietnia 2016 r. (19) Komisja powinna dokonać oceny niniejszej dyrektywy. Ocena ta powinna opierać się na zebranym doświadczeniu i danych zgromadzonych podczas wdrażania niniejszej dyrektywy oraz danych zgromadzonych zgodnie z dyrektywami 2008/56/WE i 2008/98/WE. Ocena ta powinna stanowić podstawę oceny możliwych dalszych środków, w tym wyznaczenia unijnych celów w zakresie zmniejszenia ilości odpadów do roku 2030 r. i na kolejne lata, oraz oceny, czy w świetle monitorowania odpadów w środowisku morskim w Unii załącznik, w którym wymienione zostały produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, wymaga przeglądu oraz czy zakres stosowania niniejszej dyrektywy może zostać rozszerzony, by objąć nim inne produkty jednorazowego użytku.

(33)

W celu zapewnienia jednolitych warunków wykonywania niniejszej dyrektywy należy powierzyć Komisji uprawnienia wykonawcze w odniesieniu do metody obliczania i weryfikacji rocznego poziomu stosowania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, dla których wyznaczono cele w zakresie zmniejszenia stosowania, zasady obliczania i weryfikacji osiągnięcia celów w zakresie minimalnej zawartości materiału pochodzącego z recyklingu w jednorazowych butelkach na napoje z tworzyw sztucznych, specyfikacji dotyczących oznakowania, które należy umieścić na niektórych produktach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, metody obliczania i weryfikacji celu w zakresie zbierania produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, dla których to produktów wyznaczone zostały odrębne cele w zakresie selektywnej zbiórki, oraz formatu zgłaszania danych i informacji dotyczących wykonywania niniejszej dyrektywy. Uprawnienia te powinny być wykonywane zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 182/2011 (20).

(34)

Należy zezwolić państwom członkowskim na wykonanie niektórych przepisów niniejszej dyrektywy w drodze umów zawieranych między właściwymi organami a zainteresowanymi sektorami gospodarki, pod warunkiem spełnienia określonych wymogów.

(35)

Walka z zaśmiecaniem to wspólne zadanie właściwych organów, producentów i konsumentów. Organy publiczne, w tym instytucje Unii, powinny stanowić wzór postępowania w tym względzie.

(36)

Ponieważ cel niniejszej dyrektywy, a mianowicie zapobieganie wpływowi niektórych produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, produktów wykonanych z oksydegradowalnych tworzyw sztucznych oraz narzędzi połowowych zawierających tworzywa sztuczne na środowisko i zdrowie człowieka oraz zmniejszanie tego wpływu, a także zachęcanie do przechodzenia na gospodarkę o obiegu zamkniętym, w tym wspieranie innowacyjnych i zrównoważonych modeli biznesowych, produktów i materiałów, co przyczyni się także do efektywnego funkcjonowania rynku wewnętrznego, nie mogą zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki działań możliwe jest ich lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, może ona podjąć działania zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej. Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsza dyrektywa nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu,