Reagowania UE na sytuacje kryzysowe w migracji i azylu. 2020

Reagowania UE na sytuacje kryzysowe w migracji i azylu

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/1359

z dnia 14 maja 2024 r

zaradzić sytuacjom kryzysowym i działaniu siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu oraz #

zmieniające rozporządzenie (UE) 2021/1147

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU/ Reagowania UE na sytuacje kryzysowe w migracji i azylu #

1.1.Przyczyny i cele wniosku #

We wrześniu 2019 r. przewodnicząca Komisji Ursula von der Leyen ogłosiła nowy pakt o migracji i azylu, obejmujący kompleksowe podejście do kwestii granic zewnętrznych, systemu azylowego i powrotowego, strefy swobodnego przepływu Schengen i wymiaru zewnętrznego.

Komunikat w sprawie nowego paktu o migracji i azylu, przedstawiony wraz z pakietem wniosków ustawodawczych, w tym niniejszym wnioskiem w sprawie reagowania na sytuacje kryzysowe i spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu, stanowi nowy początek w obszarze migracji. Celem tych działań jest ustanowienie szerokich ram opartych na kompleksowym podejściu do zarządzania migracją, promujących wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi. W oparciu o nadrzędne zasady solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności nowy pakt opowiada się za zintegrowanym kształtowaniem polityki, łączącym polityki w obszarze azylu, migracji, powrotów, ochrony granic zewnętrznych i stosunków z państwami trzecimi.

Nowy pakt opiera się na wnioskach Komisji dotyczących reformy wspólnego europejskiego systemu azylowego z 2016 r. i 2018 r. i dodaje nowe elementy w celu zapewnienia równowagi niezbędnej do utworzenia wspólnych ram, które przyczyniają się do kompleksowego podejścia do zarządzania migracją przez zintegrowane kształtowanie polityki w dziedzinie zarządzania azylem i migracją, z uwzględnieniem komponentów wewnętrznych i zewnętrznych. Jako część tych ram konieczne jest ustanowienie systemu obejmującego narzędzia niezbędne do radzenia sobie z sytuacjami kryzysowymi i spowodowanymi działaniem siły wyższej.

Mechanizm solidarności ustanowiony rozporządzeniem w sprawie zarządzania azylem i migracją jest elastyczny i dostosowany pod względem struktury, tak aby można go było dostosować do różnych sytuacji wynikających z różnych wyzwań związanych z migracją, przed którymi stoją państwa członkowskie. Określa się w nim środki solidarnościowe, z których państwa członkowskie mogą wybierać te, w ramach których chcą wnieść swój wkład. To nowe podejście do solidarności zapewnia stałe i zróżnicowane wsparcie państwom członkowskim znajdującym się pod presją lub zagrożonym nią oraz przewiduje specjalny proces w celu uwzględnienia specyfiki kwestii sprowadzania na ląd w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych. Podobnie przepisy proceduralne określone w nowym rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych zwiększą ogólną efektywność i spójność systemów zarządzania azylem i migracją. Dzięki połączeniu ich z szerszym zestawem środków, które powinny być stosowane w ramach kompleksowego podejścia do zarządzania azylem i migracją, Unia i jej państwa członkowskie powinny być lepiej przygotowane, co pozwoliłoby im uniknąć sytuacji kryzysowej w dziedzinie migracji i azylu.

Jak pokazują ostatnie doświadczenia, nie można jednak wykluczyć, że – ze względu na różne czynniki, na które Unia i jej państwa członkowskie nie mają wpływu – sytuacja kryzysowa mimo wszystko wystąpi. Z doświadczeń zdobytych podczas kryzysu uchodźczego w 2015 r. wynika, że Unia potrzebuje ustrukturyzowanego podejścia do sytuacji kryzysowych, aby nie musieć reagować w sposób doraźny. Właściwe jest zatem, aby ramy legislacyjne funkcjonujące w tej dziedzinie uzupełnić instrumentem zapewniającym Unii szczegółowe przepisy, które pozwoliłyby jej skutecznie reagować na wyjątkowe sytuacje kryzysowe i byłyby uzupełnieniem obowiązkowego mechanizmu solidarności i normalnie stosowanych procedur. Przepisy takie przewidywałyby odpowiednie przepisy proceduralne i odstępstwa oraz możliwość szybkiego uruchomienia działań solidarnościowych na rzecz jednego państwa członkowskiego lub większej ich liczby, polegających na reagowaniu na sytuacje kryzysowe, których skala znacznie obciąża nawet dobrze przygotowane i funkcjonujące systemy zarządzania azylem i migracją.

Niniejszy instrument kryzysowy dotyczy zatem wyjątkowych sytuacji masowego napływu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców przybywających nielegalnie do państwa członkowskiego, którego skala i charakter powodują, że system azylowy, przyjmowania lub powrotów danego państwa członkowskiego przestałby funkcjonować i który może poważnie zagrażać funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego i unijnego systemu zarządzania migracją lub powodować niemożność stosowania go. Uwzględnione zostaną również sytuacje, w których istnieje ryzyko takich przyjazdów. Proponowane rozporządzenie dotyczy również reagowania na mające miejsce w Unii sytuacje spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie zarządzania azylem i migracją. Zapewnia ono niezbędne dostosowanie do przepisów UE dotyczących procedur azylowych i powrotu, a także do mechanizmów solidarności określonych w rozporządzeniu (UE) XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją].

Niniejszy wniosek – wraz z wnioskiem zmieniającym wniosek z 2016 r. dotyczącym rozporządzenia w sprawie procedur azylowych 1 , nowym wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją 2 , wnioskiem wprowadzającym kontrole przesiewowe 3 oraz wnioskiem zmieniającym wniosek w sprawie Eurodac 4 – ustanawia ramy legislacyjne pozwalające na praktyczne zastosowanie tego kompleksowego podejścia do migracji i zarządzania azylem.

Wniosek zmieniający wniosek z 2016 r. dotyczący przekształcenia rozporządzenia Eurodac 5 wprowadza jasne i spójne powiązanie między konkretnymi osobami a procedurami, którym one podlegają, aby lepiej pomagać w kontroli migracji nieuregulowanej i wykrywaniu przypadków niedozwolonego przemieszczenia się. Ma on również służyć wsparciu wdrażania nowego mechanizmu solidarności ustanowionego rozporządzeniem w sprawie zarządzania azylem i migracją, wprowadzać niezbędne późniejsze zmiany, które umożliwią funkcjonowanie Eurodac w zakresie ram interoperacyjności, oraz pomagać państwom członkowskim w monitorowaniu udzielania pomocy w zakresie dobrowolnych powrotów i reintegracji.

Reforma jest odpowiedzią na fakt, że mimo znacznego zacieśnienia współpracy na szczeblu UE, także w odniesieniu do wsparcia ze strony agencji UE, systemy azylowe, przyjmowania i powrotów państw członkowskich nadal w dużej mierze nie są zharmonizowane. Wynikiem tego jest nieefektywność i niezamierzona skutek polegający na braku równego traktowania osób ubiegających się o azyl w całej Europie, a tym samym zachęcaniu dużej liczby migrantów do przemieszczania się w całej Europie w celu poszukiwania lepszych warunków i perspektyw pobytu. W tym kontekście Komisja popiera osiągnięte już wstępne porozumienia polityczne w sprawie rozporządzenia o kwalifikowaniu, dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenia w sprawie unijnych ram przesiedleń oraz rozporządzenia w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu. Wnioski te powinny też zostać przyjęte możliwie jak najszybciej. Należy również szybko zakończyć negocjacje w sprawie przekształconej dyrektywy powrotowej 6 oraz reformę wspólnego europejskiego systemu azylowego, co pozwoliłoby zagwarantować, by przepisy UE skutecznie zapobiegały ucieczkom, zapewniały pomoc w dobrowolnych powrotach i usprawniały procedury administracyjne i sądowe, a jednocześnie wzmacniały skuteczne funkcjonowanie systemów azylowych i zarządzania migracjami.

Ogólnym celem wniosku jest niezbędne dostosowanie przepisów dotyczących procedur azylowych i powrotu (rozporządzenie w sprawie procedur azylowych i dyrektywa powrotowa 7 ) oraz mechanizmu solidarności ustanowionego w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją w taki sposób, aby zapewnić państwom członkowskim możliwość reagowania na sytuacje kryzysowe i spowodowane działaniem siły wyższej w dziedzinie zarządzania azylem i migracją w UE. Sytuacje takie mogą wystąpić nagle i mieć taką skalę i charakter, że będą wymagały specjalnego zestawu narzędzi, który pozwoli im skutecznie zaradzić. W tym celu określono procedurę uproszczoną i krótsze terminy, w których uruchamiany będzie obowiązkowy mechanizm solidarności przewidziany na wypadek sytuacji presji w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją. Zasady i środki określone w niniejszym wniosku w celu reagowania na sytuacje kryzysowe stanowią uzupełnienie wsparcia operacyjnego i technicznego, jakiego może udzielić Agencja Unii Europejskiej ds. Azylu 8 w przypadku, gdy systemy azylowe lub przyjmowania danego państwa członkowskiego znajdują się pod wyjątkowo wysoką presją.

Procedura mechanizmu solidarności w sytuacjach kryzysowych przewiduje ponadto szerszy zakres relokacji i zwiększa możliwość udzielania sobie wzajemnie przez państwa członkowskie pomocy w przeprowadzaniu powrotów, w formie sponsorowania powrotów. Zgodnie ze zwykłymi zasadami ustanowionymi w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją państwa członkowskie sponsorujące powroty zobowiązują się do odsyłania migrantów o nieuregulowanym statusie w imieniu innego państwa członkowskiego, prowadząc wszystkie niezbędne w tym celu działania bezpośrednio z terytorium państwa członkowskiego będącego beneficjentem (np. doradztwo w zakresie powrotów, prowadzenie dialogu politycznego z państwami trzecimi, zapewnianie wsparcia na rzecz wspomaganego dobrowolnego powrotu i środków reintegracyjnych). Jeżeli w ciągu ośmiu miesięcy powrót migrantów o nieuregulowanym statusie nie dojdzie do skutku, powinni oni zostać przekazani na terytorium sponsorującego państwa członkowskiego w celu sfinalizowania wykonania decyzji nakazujących powrót. Sponsorowanie powrotów w sytuacjach kryzysowych przewidziane w niniejszym wniosku różni się od tego, które przewidziano w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją, ponieważ obowiązek przekazania migranta o nieuregulowanym statusie powstaje w przypadku, gdy dana osoba nie powróci lub nie zostanie wydalona w ciągu czterech miesięcy.

Wniosek zawiera również przepisy dotyczące sytuacji kryzysowych, dopuszczające pewne odstępstwa od przepisów proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych. W szczególności możliwe będzie rozszerzenie zakresu stosowania procedury granicznej na obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, w przypadku których wskaźnik przyznawania azylu w pierwszej instancji w skali UE wynosi 75 % lub mniej, oprócz powodów przewidzianych już w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych, a także przedłużenie o dodatkowe osiem tygodni czasu rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach procedury granicznej. Proponuje się również umożliwienie państwom członkowskim odstępstwa od przepisów dotyczących rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej przewidującego terminy dłuższe niż cztery tygodnie.

Wniosek przewiduje ponadto możliwość odstąpienia od niektórych przepisów procedury granicznej w celu przeprowadzenia powrotu, jak określono we wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie procedur azylowych i w dyrektywie powrotowej, po to aby ułatwić egzekwowanie takich procedur w sytuacjach kryzysowych, gdy konieczne są szczególne dostosowania mające umożliwić właściwym organom znajdującym się pod presją wykonywanie ich zadań w sposób staranny i radzenie sobie ze znacznym obciążeniem pracą. W tym celu we wniosku przedłuża się maksymalny czas trwania procedury granicznej mającej na celu przeprowadzenie powrotu o okres dodatkowych ośmiu tygodni (wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie procedur azylowych określa maksymalny termin na dwanaście tygodni) i wprowadza się nowe konkretne i ściśle określone przypadki, oprócz przypadków określonych we wniosku dotyczącym przekształconej dyrektywy powrotowej, w odniesieniu do których można – na zasadzie indywidualnej decyzji – domniemywać istnienie ryzyka ucieczki, chyba że zostanie udowodnione inaczej. Procedura powrotów stosowana w kontekście zarządzania kryzysowego pozostaje bez uszczerbku dla możliwości odstąpienia przez państwa członkowskie od stosowania dyrektywy powrotowej na podstawie art. 2 ust. 2 lit. a) tejże dyrektywy w odniesieniu do nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich zatrzymanych w związku z nielegalnym przekraczaniem lądowej, morskiej lub powietrznej granicy zewnętrznej państwa członkowskiego, którzy – po kontroli przesiewowej przeprowadzonej zgodnie z rozporządzeniem (UE) nr XXX/XXX [rozporządzenie w sprawie kontroli przesiewowej] – nie uzyskali następnie zezwolenia na pobyt ani prawa do pobytu w danym państwie członkowskim (np. nie złożyli wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej).

Aby umożliwić państwom członkowskim i Unii skuteczne radzenie sobie z sytuacjami spowodowanymi działaniem siły wyższej, jak to się miało w sytuacji spowodowanej pandemią COVID-19, ogłoszoną przez Światową Organizację Zdrowia w dniu 11 marca 2020 r., w proponowanym rozporządzeniu przewidziano również możliwość przedłużenia przez państwo członkowskie terminów określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych dotyczących rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, a także przedłużenia terminów określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją dotyczących wysyłania wniosków o przejęcie i powiadomień o wtórnym przejęciu oraz udzielania odpowiedzi na takie wnioski i powiadomienia oraz dokonywania przekazania osoby odpowiedzialnemu państwu członkowskiemu. Niniejszy wniosek przewiduje również przedłużenie terminów wdrożenia obowiązku relokacji lub podjęcia się sponsorowania powrotów, jeżeli państwo członkowskie znajduje się w sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej uniemożliwiającej wypełnienie tych obowiązków określonych w niniejszym rozporządzeniu oraz w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją.

1.2.Spójność z przepisami obowiązującymi w tej dziedzinie polityki #

Niniejszy wniosek jest w pełni spójny z komunikatem w sprawie nowego paktu o migracji i azylu i towarzyszącym mu planem działania, w tym z wnioskiem dotyczącym rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją, wnioskiem dotyczącym rozporządzenia ustanawiającego kontrole przesiewowe oraz proponowanym rozporządzeniem w sprawie procedur azylowych.

Niniejszy wniosek uzupełnia wniosek dotyczący rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją w zakresie, w jakim przewiduje on szczegółowe przepisy stosowania obowiązkowego mechanizmu solidarności, aby uwzględnić wyjątkowe sytuacje kryzysowe.

Niniejszy wniosek jest też spójny zarówno z proponowanym rozporządzeniem w sprawie procedur azylowych, jak i z wnioskiem dotyczącym przekształcenia dyrektywy powrotowej, w szczególności przez ustanowienie przepisów stanowiących odstępstwo mających zastosowanie w wyjątkowej sytuacji kryzysowej w odniesieniu do zakresu stosowania procedury granicznej, czasu trwania rozpatrywania wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w ramach tej procedury, terminów rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz zakresu i ram czasowych procedury granicznej do celów przeprowadzenia powrotu.

Niniejszy wniosek jest ponadto w pełni spójny z unijnym mechanizmem na potrzeby zapewnienia gotowości i zarządzania kryzysami związanymi z migracją (plan gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego), który zapewnia operacyjne ramy monitorowania i przewidywania przepływów migracyjnych i sytuacji migracyjnych, budowania odporności oraz organizowania skoordynowanych działań w reakcji na kryzys migracyjny, a także służy uzupełnieniu tego mechanizmu. We wniosku wykorzystuje się w pełni w szczególności sporządzone sprawozdania oraz działania sieci podjęte w ramach planu gotowości.

Zapewnia się ponadto spójność z osiągniętymi już wstępnymi porozumieniami politycznymi w sprawie rozporządzenia o kwalifikowaniu, dyrektywy w sprawie warunków przyjmowania, rozporządzenia w sprawie unijnych ram przesiedleń oraz rozporządzenia w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu.

1.3.Powiązania z art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej #

Niniejszy wniosek ustanawia szczegółowe przepisy w celu zapewnienia szerszego zakresu i szybszej procedury niż te, które przewidziano w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją, aby zapewnić ciągłe funkcjonowanie skutecznego i efektywnego systemu umożliwiającego radzenie sobie w sytuacjach kryzysowych.

Ustanowienie szczegółowych przepisów solidarności mających zastosowanie w sytuacji kryzysowej nie narusza możliwości przyjęcia przez Radę, na wniosek Komisji, opisanych w art. 78 ust. 3 TFUE środków tymczasowych na rzecz państwa członkowskiego znajdującego się w nadzwyczajnej sytuacji.

1.4.Spójność z innymi politykami Unii #

Niniejszy wniosek jest spójny z kompleksowym podejściem do zarządzania migracją określonym w nowym pakcie o migracji i azylu, przez umieszczenie polityki migracyjnej w centrum stosunków z partnerami z państw trzecich; przez tworzenie skutecznych legalnych dróg migracji do UE; przez włączenie kwestii granic zewnętrznych do unijnego zarządzania migracją; przez tworzenie sprawnych, sprawiedliwych i efektywnych procedur azylowych i procedur powrotu; przez zapewnienie, że system Schengen będzie się cieszył zaufaniem oraz przez opracowanie specjalnych polityk mających pomóc w integracji obywateli państw trzecich ze społeczeństwami europejskimi.

Wniosek wprowadza w życie nowy pakt, a w szczególności realizuje cel, jakim jest ponowne przeprowadzenie reformy systemu azylowego zaproponowanej przez Komisję w 2016 r., między innymi przez zbadanie sposobów wprowadzenia sprawnego systemu azylowego i powrotowego oraz określenie kompleksowego podejścia do zarządzania migracją. Niniejszy wniosek zapewnia zatem, aby wszystkie państwa członkowskie przyczyniały się do wspierania krajów znajdujących się w sytuacji kryzysowej. Zapewni on też, by problemy związane z kompleksowym podejściem – takie jak potrzeba utrzymania mniejszej presji ze strony osób o nieuregulowanym statusie i silnych granic zewnętrznych, ograniczenia dalszego przemieszczania się i presja w strefie Schengen, a także szybkie i skuteczne powroty i readmisja – były skutecznie rozwiązywane w sytuacji kryzysu.

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ #

2.1.Podstawa prawna #

Niniejszy wniosek przyczynia się do realizacji założeń kompleksowego podejścia do zarządzania migracją oraz wniosków ustawodawczych przedstawionych wraz z paktem o migracji i azylu. Zawiera on szereg przepisów związanych z proponowanym rozporządzeniem w sprawie procedur azylowych i proponowanym rozporządzeniem w sprawie zarządzania azylem i migracją oraz przepisy dotyczące przyznawania statusu zapewniającego natychmiastową ochronę w sytuacjach kryzysowych. Należy zatem przyjąć go w oparciu o właściwą podstawę prawną, a mianowicie art. 78 akapit drugi lit. c), d) i e) oraz art. 79 akapit drugi lit. c) TFUE, zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą.

2.2.Zmienna geometria #

Irlandia jest związana rozporządzeniem (UE) nr 604/2013 po zgłoszeniu swojego zamiaru uczestnictwa w przyjęciu i stosowaniu tego rozporządzenia na podstawie Protokołu w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i TFUE 9 .

Zgodnie z wyżej wymienionym protokołem Irlandia może podjąć decyzję o udziale w przyjęciu niniejszego wniosku. Może również skorzystać z tej możliwości po przyjęciu wniosku.

Zgodnie z Protokołem w sprawie stanowiska Danii załączonym do TFUE i TUE Dania nie uczestniczy w przyjmowaniu przez Radę środków na podstawie tytułu V TFUE (z wyjątkiem „środków określających państwa trzecie, których obywatele muszą mieć wizy podczas przekraczania granic zewnętrznych państw członkowskich” oraz „środków odnoszących się do jednolitego wzorca wiz”). Biorąc jednak pod uwagę, że Dania stosuje obowiązujące rozporządzenie dublińskie na mocy umowy międzynarodowej zawartej z WE w 2006 r. 10 , powinna ona zgodnie z art. 3 tej umowy powiadomić Komisję, czy decyduje się wdrożyć przepisy art. 8 zmienionego rozporządzenia.

Decyzja o uczestnictwie Irlandii i Danii w przepisach określonych w niniejszym wniosku dotyczącym rozporządzenia zostanie podjęta w toku negocjacji zgodnie z tymi protokołami. Protokoły te przede wszystkim pozwalają Irlandii uczestniczyć w inicjatywach w obszarze polityki wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości przy jednoczesnym poszanowaniu ich operacyjności, lecz nie nakładają na nie obowiązku uczestnictwa.

2.3.Wpływ wniosku na państwa nienależące do UE #

Oprócz stowarzyszenia z dorobkiem Schengen szeregu państw nienależących do UE Unia zawarła umowy o stowarzyszeniu tych państw także z dorobkiem dublińskim/Eurodac. Są to:

– umowa w sprawie stowarzyszenia Islandii i Norwegii zawarta w 2001 r.;

– umowa w sprawie stowarzyszenia Szwajcarii zawarta w dniu 28 lutego 2008 r.;

– protokół dotyczący stowarzyszenia Liechtensteinu zawarty w dniu 7 marca 2011 r.

Aby ustanowić prawa i obowiązki między Danią – która, jak wyjaśniono powyżej, jest stowarzyszona z dorobkiem dublińskim/Eurodac na mocy umowy międzynarodowej – i stowarzyszonymi państwami wymienionymi powyżej, Unia i państwa stowarzyszone zawarły dwa inne akty 11 .

Zgodnie z trzema wyżej przywołanymi umowami państwa stowarzyszone przyjmują dorobek dubliński/Eurodac wraz z jego późniejszymi zmianami bez żadnego wyjątku. Nie biorą one udziału w przyjmowaniu żadnych aktów zmieniających dorobek dubliński lub opartych na tym dorobku (w tym także niniejszego wniosku), ale muszą zawiadomić Komisję w określonym terminie o tym, czy zdecydowały się przyjąć treść danego aktu, po tym jak zostanie on już zatwierdzony przez Parlament Europejski i Radę. W przypadku gdy Norwegia, Islandia, Szwajcaria lub Liechtenstein nie przyjmują aktu zmieniającego lub opartego na dorobku dublińskim/Eurodac, odpowiednie umowy zostają rozwiązane, chyba że wspólny/mieszany komitet ustanowiony na mocy tych umów jednomyślnie postanowi inaczej.

Proponowane rozporządzenie ma szerszy zakres wykraczający poza przedmiot wyżej wymienionych umów. W celu zapewnienia zachowania umów z Danią i państwami stowarzyszonymi regulujących ich uczestnictwo w systemie dublińskim Dania, Norwegia, Islandia, Szwajcaria i Liechtenstein będą – w przypadku przyjęcia niniejszego aktu – związane jedynie art. 8 niniejszego rozporządzenia.

2.4.Pomocniczość #

Postanowienia tytułu V TFUE dotyczącego przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powierzają określone kompetencje w tym zakresie Unii Europejskiej. Kompetencje te należy wykonywać zgodnie z art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej, tzn. tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie Unii Europejskiej.

Wniosek wprowadza szczegółowe przepisy stosowania mechanizmu solidarności określonego w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją w celu ustanowienia strukturalnych rozwiązań na wypadek sytuacji kryzysowych powstałych w dowolnym państwie członkowskim w wyniku masowego napływu osób oraz osiągnięcia sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi. Niniejszy wniosek z definicji dotyczy przypadków, w których państwo członkowskie nie jest w stanie samodzielnie poradzić sobie z sytuacją.

Przewidziano ponadto szereg elementów proceduralnych, aby udzielić pomocy państwu członkowskiemu lub państwom członkowskim stojącym w obliczu takich sytuacji kryzysowymi. Procedury azylowe i powrotu powinny w całej Unii podlegać tym samym zasadom, niezależnie od liczby państw członkowskich stosujących je, aby – w sytuacji kryzysowej – zapewnić wspólne podejście do zasad, od których możliwe jest odstępstwo. Zapewnia to również jasność i pewność prawa osobom, których te procedury dotyczą, oraz zapewnia poszanowanie ich praw. Ponadto, aby zapewnić przewidywalność i praworządność, podstawy uruchomienia takich odstępstw, ich zakres i ramy czasowe należy uregulować na szczeblu UE. W związku z tym cele wniosku nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary i skutki niniejszego proponowanego rozporządzenia można je lepiej osiągnąć na poziomie Unii. Unia musi zatem podjąć działania i wprowadzać środki zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej.

Wniosek zawiera również środki dotyczące sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej, które państwa członkowskie lub Unia jako całość mogą stosować w odniesieniu do terminów określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją lub w proponowanym rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych.

Osiągnięcie tych celów wymaga działań na szczeblu UE, ponieważ cele te mają charakter transgraniczny. Nie ulega wątpliwości, że działania podejmowane przez poszczególne państwa członkowskie nie mogą stanowić satysfakcjonującej odpowiedzi na potrzebę wspólnego podejścia UE do wspólnego problemu.

2.5.Proporcjonalność #

Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w art. 5 ust. 4 Traktatu o Unii Europejskiej niniejsze rozporządzenie określa dokładne warunki, w jakich można stosować przepisy stanowiące odstępstwo, a także określa zakres i termin stosowania takich przepisów. Ustanowiono również mechanizm regulujący stosowanie tych przepisów stanowiących odstępstwo, aby nie wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia jego celów.

Wszystkie elementy mechanizmu reagowania w określonych sytuacjach kryzysowych spowodowanych masowym napływem obywateli państw trzecich na terytorium państwa członkowskiego lub określoną sytuacją spowodowaną działaniem siły wyższej ograniczają się do tego, co jest konieczne do ustanowienia i umożliwienia odpowiednich odstępstw proceduralnych i szybkiego uruchomienia działań wynikających z solidarności, aby zapewnić równe traktowanie osób ubiegających się o ochronę międzynarodową pod względem praw i gwarancji oraz dostosować przepisy dotyczące procedur azylowych i powrotu.

Odstępstwa od proponowanego rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją oraz proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych są proporcjonalne, obwarowane szeregiem zabezpieczeń zapewniających równowagę między pilnymi potrzebami państw członkowskich w zakresie zarządzania sytuacjami kryzysowymi lub spowodowanymi działaniem siły wyższej a potrzebą pewności prawa i jednolitego stosowania takich odstępstw.

Z uwagi na nadzwyczajne sytuacje masowego napływu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców przybywających nielegalnie do państwa członkowskiego, co sprawia, że jego system azylowy, przyjmowania lub powrotów przestaje funkcjonować, uznaje się za proporcjonalne, aby w ramach procedury azylu i powrotów stosowanej w kontekście zarządzania kryzysowego maksymalne okresy trwania procedury granicznej w zakresie azylu i powrotów określone w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych zostały odpowiednio przedłużone o maksymalnie osiem tygodni.

Przedłużenie terminów wprowadzane w przypadkach sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej jest konieczne w celu usprawnienia stosowania w całej Unii odstępstw od proponowanego rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją i proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych.

Ograniczenia dotyczące czasu trwania stosowania odstępstw pozwalają na znalezienie równowagi między tym, by organy krajowe stojące w obliczu sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej miały więcej czasu na wykonywanie swoich zadań, a potrzebą ochrony praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej został odrzucony.

2.6.Wybór instrumentu #

Z uwagi na fakt, że proponowane rozporządzenie przewiduje pewne odstępstwa od proponowanego rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją oraz od proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych, ten sam instrument prawny stosuje się do ustanowienia zbioru przepisów mających umożliwić państwom członkowskim i Unii radzenie sobie z określonymi sytuacjami kryzysowymi spowodowanymi masowym napływem obywateli państw trzecich na terytorium państwa członkowskiego lub określoną sytuacją spowodowaną działaniem siły wyższej.

Jedynie rozporządzenie ustanawiające odstępstwa od procedur azylowych i powrotu w Unii, którego przepisy będą bezpośrednio stosowane, może zapewnić niezbędny stopień jednolitości i skuteczności stosowania unijnych przepisów proceduralnych dotyczących azylu w sytuacji kryzysu i sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej.

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW #

Gromadzenie wiedzy na temat wdrażania i stosowania istniejącego prawodawstwa

3.1.Tworzenie polityki opartej na solidnych danych #

Do wniosków ustawodawczych dołączono dokument roboczy służb Komisji zawierający szczegółową analizę, który opiera się na publicznie dostępnych danych i statystykach UE, oraz na doświadczeniach zebranych w terenie przez Komisję i jej agencje na temat sytuacji w zakresie azylu i migracji. Z zestawienia tych informacji wynika, że wspólny europejski system azylowy wymaga wzmocnienia ram prawnych przy pomocy nowych lub zmienionych przepisami, aby sprostać obecnym wyzwaniom związanym z migracją.

W dokumencie roboczym służb Komisji określono szereg problemów, przed którymi stoi obecnie UE, podsumowano obecną sytuację i opisano możliwe rozwiązania. Dokument ten opiera się na danych zgromadzonych od początku kryzysu migracyjnego w latach 2015–2016 i wyciąga z nich ważne wnioski. Porównania dokonywane w całym tekście dokumentu pokazują rodzące się tendencje, lecz również luki, które pojawiły się podczas zarządzania tym kryzysem. Podkreślono w nim, że w niektórych obszarach potrzebne są solidniejsze narzędzia, aby zapobiec ewentualnym przyszłym kryzysom, takim jak sytuacje masowego napływu migrantów, ale także elastyczność w sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej w kontekście wniosków wyciągniętych z pandemii COVID-19.

Jednym z zauważonych problemów jest brak mechanizmu reagowania na sytuacje kryzysowe, które mogą wiązać się z masowym napływem migrantów o nieuregulowanym statusie. Brak taki może spowodować, że system azylowy lub przyjmowania danego państwa członkowskiego przestanie funkcjonować oraz może poważnie zagrażać funkcjonowaniu całego wspólnego europejskiego systemu azylowego. W kontekście tego wyzwania stwierdzono, że w takich sytuacjach UE nadal nie jest w stanie zapewnić dostępu do procedur na granicach, mimo że jest ona obecnie lepiej przygotowana do reagowania na sytuacje kryzysowe niż w 2015 r.

Ostatnie wydarzenia, takie jak pandemia COVID-19 i kryzys polityczny, który miał miejsce na granicy grecko-tureckiej w marcu 2020 r., wskazują ponadto obszary, w których konieczne jest zbudowanie odporności przy pomocy szczegółowych przepisów które mogą być stosowane w sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej.

Nawet najlepiej przygotowany i dobrze zarządzany system musi posiadać ramy pozwalające na radzenie sobie z sytuacjami kryzysowymi lub spowodowanymi działaniem siły wyższej, w przypadku gdy elastyczność dostępna w ramach różnych instrumentów legislacyjnych jest niewystarczająca. Państwom członkowskim potrzebne są narzędzia pozwalające im radzić sobie z różnymi i odmiennymi przyczynami migracji, oraz natychmiast dostępne środki pozwalające im radzić sobie ze skrajną presją wynikającą z takich sytuacji.

Ponadto w sytuacjach kryzysowych skuteczność reagowania może być w dużym stopniu uzależniona od skutecznych prognoz i przygotowań, co oznacza przejście od trybu reaktywnego do trybu opartego na gotowości i przewidywaniu. Jest to element, którego nadal brakuje na szczeblu UE i który należy uwzględnić w wysiłkach na rzecz zwiększenia odporności i elastyczności obecnego systemu zarządzania migracjami.

Wdrożenie zalecenia Komisji nr XXX w sprawie unijnego mechanizmu na potrzeby zapewnienia gotowości i zarządzania kryzysami związanymi z migracją (plan gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego) powinno pomóc wyeliminować tę lukę przy pomocy monitorowania i przewidywania przepływów migracyjnych, zwiększenia odporności i poprawy koordynacji technicznej reakcji na kryzys, przy pełnym poszanowaniu obowiązujących przepisów oraz przy wykorzystaniu i w uzupełnieniu istniejących narzędzi.

Wyzwania te wskazują na potrzebę wprowadzenia szczegółowych przepisów dotyczących solidarności w sytuacjach kryzysowych, które obejmowałyby obowiązkowy mechanizm solidarności w zakresie sponsorowania relokacji lub powrotów, aby zapewnić szybką reakcję w celu zmniejszenia skrajnej presji, na jaką narażone są dotknięte państwa członkowskie. Wynika z nich również konieczność wprowadzenia odstępstw proceduralnych, które państwa członkowskie mogłyby stosować w swoich systemach azylowych i migracyjnych. Odstępstwa od przepisów dotyczących azylu i powrotów powinny zapewniać państwom członkowskim środki i wystarczająco dużo czasu na prowadzenie odpowiednich procedur w tych dziedzinach.

Jeżeli chodzi o wysiedleńców z państw trzecich, którzy w wyjątkowych sytuacjach konfliktu zbrojnego są narażeni na wysokie ryzyko masowej przemocy i którzy nie są w stanie powrócić do kraju pochodzenia i, przybywając do UE, potrzebują szybko ochrony – w dokumencie roboczym służb Komisji stwierdza się również, że istniejące środki mające na celu zapewnienie szybkiego dostępu do ochrony nie wydają się już adekwatne do zakładanych celów. Podkreślono w nim, że zgodnie z badaniem 12 dotyczącym dyrektywy w sprawie tymczasowej ochrony 13 zainteresowane strony przyznały, że osiągnięcie przez państwa członkowskie porozumienia w sprawie ewentualnej aktywacji tej dyrektywy jest praktycznie niemożliwe. W dokumencie roboczym służb Komisji stwierdza się zatem, że dyrektywa w sprawie tymczasowej ochrony nie odpowiada już aktualnym realiom państw członkowskich i należy ją uchylić. Uznaje się w nim jednak, że niektóre grupy obywateli państw trzecich objętych wysokim ryzykiem muszą uzyskać szybką – natychmiastową – –ochronę. Dlatego też niniejszy wniosek zapewnia, by osoby, którym przyznano natychmiastową ochronę, korzystały z równoważnych praw gospodarczych i społecznych jak te, które mają zastosowanie do osób objętych ochroną uzupełniającą zgodnie z rozporządzeniem (UE) XXX/XXX [rozporządzenie o kwalifikowaniu]. Prawa te obejmują ochronę przed wydalaniem lub zawracaniem, informacje na temat praw i obowiązków związanych z ich statusem, utrzymanie jedności rodziny, prawo do uzyskania dokumentu pobytowego, swobodę przemieszczania się w obrębie państwa członkowskiego, dostęp do zatrudnienia, dostęp do edukacji, dostęp do procedur uznawania kwalifikacji i walidacji umiejętności, zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczną, opiekę zdrowotną, prawa związane z małoletnimi bez opieki, dostęp do zakwaterowania, dostęp do środków integracyjnych i pomoc w repatriacji.

3.2.Konsultacje z zainteresowanymi stronami #

Komisja wielokrotnie konsultowała się z Parlamentem Europejskim, państwami członkowskimi i zainteresowanymi stronami w celu zebrania opinii na temat nowego paktu o migracji i azylu. Równocześnie prezydencja rumuńska, fińska i chorwacka przeprowadziły wymianę o charakterze strategicznym i technicznym na temat przyszłości różnych aspektów polityki migracyjnej, w tym azylu, powrotów, stosunków z państwami trzecimi w zakresie readmisji i reintegracji. Z konsultacji tych wynikało poparcie dla nowego początku europejskiej polityki azylowej i migracyjnej, aby pilnie zająć się wadami wspólnego europejskiego systemu azylowego, poprawić skuteczność powrotów i ustanowić prawdziwy europejski systemu powrotów, wzmocnić nasze stosunki z państwami trzecimi w zakresie readmisji oraz zapewniać trwałą reintegrację migrantów po ich powrocie do krajów pochodzenia.

Przed wprowadzeniem nowego paktu o migracji i azylu Komisja przeprowadziła intensywne konsultacje z Parlamentem Europejskim. W ciągu pierwszych 100 dni swojego urzędowania, a także, ostatnio, przed przedstawieniem paktu Komisja odbyła również dwie rundy wizyt i dwustronnych konsultacji indywidualnie z każdym państwem członkowskim. Celem konsultacji było zebranie opinii i pomysłów na temat przyszłego europejskiego paktu o migracji i azylu. Państwa członkowskie aktywnie zaangażowały się w te konsultacje, tworząc wspólną płaszczyznę opartą na potrzebie jedności, stopniowych postępów w rozwiązywaniu problemów obecnego systemu, nowego systemu sprawiedliwego podziału odpowiedzialności, do którego wszystkie państwa członkowskie mogą się przyczyniać, zapewnienia silnej ochrony granic, a także na znaczeniu zewnętrznego wymiaru migracji i poprawy w zakresie powrotów.

W dyskusjach tych szereg państw członkowskich podkreśliło potrzebę rozróżnienia między normalnymi sytuacjami a sytuacjami kryzysowymi i opowiedziało się za tym, aby ująć je w oddzielnych instrumentach.

Państwa członkowskie i Parlament Europejski poparły potrzebę poczynienia postępów w rozwiązywaniu problemów obecnego systemu, potrzebę nowego systemu sprawiedliwego podziału odpowiedzialności, do którego wszystkie państwa członkowskie mogą się przyczyniać, silnej ochrony granic, poszanowania praw podstawowych we wszystkich aspektach unijnej polityki migracyjnej, znaczenia zewnętrznego wymiaru migracji, w tym legalnych i bezpiecznych dróg migracji, oraz poprawy w zakresie powrotów.

Podczas prezydencji fińskiej w Radzie UE zorganizowano szereg warsztatów i dyskusji na różnych forach Rady, w tym w ramach konferencji w Tampere 2.0, która odbyła się w Helsinkach w dniach 24–25 października 2019 r., oraz Forum Salzburskiego, które odbyło się w Wiedniu w dniach 6–7 listopada 2019 r., podczas których państwa członkowskie wezwały do opracowania przepisów stanowiących odstępstwo w czasie kryzysu.

Komisarz Ylva Johansson wykorzystała szereg okazji, aby prowadzić ukierunkowane konsultacje z organizacjami międzynarodowymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, odpowiednimi lokalnymi organizacjami pozarządowymi w państwach członkowskich, partnerami społecznymi i gospodarczymi. W ramach tego procesu konsultacji przedstawiono szczegółowe zalecenia dotyczące potrzeby dalszego rozwijania wspólnego podejścia do standardów odnoszących się do dzieci zgodnie z komunikatem z 2017 r. w sprawie migrujących dzieci 14 . Ze społeczeństwem obywatelskim konsultowano się również w ramach forum konsultacyjnego utworzonego przez Europejski Urząd Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) w kwestiach takich jak wstępne etapy procedury azylowej (2019 r.).

Komisja wzięła również pod uwagę szczegółowe zalecenia władz krajowych i lokalnych 15 , organizacji pozarządowych i międzynarodowych, takich jak UNHCR 16 , Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji 17 oraz ośrodków analitycznych i środowisk akademickich dotyczące koncepcji nowego początku w obszarze migracji i sposobu sprostania obecnym wyzwaniom związanym z migracją przy jednoczesnym zachowaniu standardów praw człowieka. Ich zdaniem nowy początek w kontekście reformy powinien zmienić niektóre przepisy w sprawie ustalania odpowiedzialności i przewidywać mechanizm solidarności, w tym w odniesieniu do osób sprowadzonych na ląd w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych. Organizacje pozarządowe opowiadają się również za wspólnym rozumieniem odpowiedzialności wśród państw członkowskich i wezwały do uwzględnienia w zmienionych przepisach dublińskich mechanizmu relokacji o bardziej stałym charakterze 18 .

Komisja wzięła również pod uwagę sprawozdania i badania Europejskiej Sieci Migracyjnej 19 , które rozpoczęto z inicjatywy Komisji i których wynikiem jest w ostatnich latach szereg specjalistycznych badań i zapytań ad hoc.

Wiele państw członkowskich i zainteresowanych stron wskazało na potrzebę dobrze zarządzanego systemu migracyjnego, który oprócz innych środków dysponowałby zasadą, zgodnie z którą w czasie kryzysu spowodowanego masowym napływem osób na terytorium państwa członkowskiego domyślnym środkiem solidarności byłaby relokacja po to, aby szybko odciążenie państwo członkowskie, na które wywierana jest presja. Ponadto w świetle wniosków wyciągniętych z pandemii COVID-19 wszystkie państwa członkowskie i zainteresowane strony wielokrotnie wzywały Komisję do uwzględnienia tych wniosków i zapewnienia, by ramy legislacyjne przewidywały reagowanie w sytuacjach spowodowanych w przyszłości działaniem siły wyższej.

W tym kontekście Komisja uważnie oceniła przedstawione argumenty i stwierdziła, że równolegle do obecnych wniosków ustawodawczych należy ustanowić ramy, które można by uruchomić w czasach kryzysu i sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej po to, aby – przy pomocy szczegółowych przepisów dotyczących stosowania obowiązkowego mechanizmu solidarności określonego w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją albo przy pomocy innych elementów proceduralnych, które państwa członkowskie lub Unia jako całość musiałyby wdrożyć – udzielić natychmiastowego wsparcia państwu członkowskiemu lub państwom członkowskim zmagającym się z takimi .

3.3.Prawa podstawowe #

Niniejszy wniosek zapewnia poszanowanie praw podstawowych i stosowanie zasad uznanych, w szczególności, w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej oraz zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Ramy ustanowione w niniejszym rozporządzeniu powinny być stosowane z pełnym poszanowaniem praw podstawowych zapisanych w Karcie, w tym prawa do godności człowieka (art. 1), zakazu tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania (art. 4), prawa do ochrony danych osobowych (art. 8), prawa do azylu (art. 18), ochrony przed odsyłaniem (art. 19), niedyskryminacji (art. 21), równości kobiet i mężczyzn (art. 23), praw dziecka (art. 24) oraz prawa do skutecznego środka prawnego (art. 47). W niniejszym wniosku w pełni uwzględniono prawa dziecka i szczególne potrzeby osób wymagających szczególnego traktowania.

Prawo do wolności i swobodnego przemieszczania się jest chronione, ponieważ w przypadku zastosowania zatrzymania w kontekście przepisów stanowiących odstępstwo od granicznej procedury azylowej i powrotu, takie przepisy stanowiące odstępstwo mogą być stosowane jedynie w ściśle uregulowanych ramach i przez ograniczony czas.

Jeżeli chodzi o stosowanie procedur azylu i powrotów stosowanych w kontekście zarządzania kryzysowego, gwarancje przewidziane w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych i w dyrektywie powrotowej mają nadal zastosowanie do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców podlegających procedurze granicznej.

We wniosku prawa dziecka są chronione przez wyłączenie małoletnich z procedury zarządzania kryzysem azylowym, z wyjątkiem bardzo ograniczonych okoliczności, kiedy stanowiłyby one zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego lub porządku publicznego danego państwa członkowskiego.

We wniosku przestrzega się również zasady non-refoulement zapisanej w art. 33 Konwencji dotyczącej statusu uchodźców z 1951 r. oraz w art. 19 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej, kiedy stosowane są odstępstwa od procedury powrotu przeprowadzanej na granicy w celu przeprowadzenia powrotu oraz od dyrektywy powrotowej. We wniosku wyraźnie przypomina się o obowiązku państw członkowskich stałego przestrzegania tej zasady.

4.WPŁYW NA BUDŻET #

Ze względu na charakter niniejszego wniosku wiążącego się z sytuacją kryzysową nie jest możliwe uprzednie oszacowanie ewentualnego wpływu na budżet. Zostanie on w miarę możliwości uwzględniony w budżecie istniejących instrumentów na lata 2021–2027 w dziedzinie migracji i azylu oraz, w stosownych przypadkach, przy wykorzystaniu mechanizmów elastyczności przewidzianych w WRF na lata 2021–2027. W przypadku, gdy osoby, którym udzielono natychmiastowej ochrony, ubiegają się również o ochronę międzynarodową w rozumieniu rozporządzenia (UE) XXX/XXX [rozporządzenie w sprawie procedur azylowych], przepisy dotyczące finansowania wkładów na relokację takich osób określono w rozporządzeniu (UE) XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją].

Potrzeby finansowe są zgodne z obowiązującymi wieloletnimi ramami finansowymi i wymagają także wykorzystania specjalnych instrumentów określonych w rozporządzeniu Rady (UE, Euratom) nr 1311/2013 20 .

Jeżeli chodzi o aspekty proceduralne kwestii azylu, niniejszy wniosek nie nakłada na Unię żadnych obciążeń finansowych ani administracyjnych. W tych obszarach nie ma on zatem wpływu na budżet Unii.

5.SZCZEGÓŁOWE OBJAŚNIENIE POSZCZEGÓLNYCH PRZEPISÓW WNIOSKU #

Definicja kryzysu #

Sytuacja kryzysowa obejmuje wyjątkowe sytuacje masowego napływu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców – przybywających nielegalnie do państwa członkowskiego lub sprowadzonych na ląd na jego terytorium w następstwie operacji poszukiwawczo-ratowniczych – o takiej skali, w stosunku do liczby ludności i PKB danego państwa członkowskiego, i charakterze, które sprawiają, że system azylowy, przyjmowania lub powrotów tego państwa członkowskiego przestaje funkcjonować lub bezpośrednie ryzyko wystąpienia takich wyjątkowych sytuacji takiego masowego napływu. Wniosek dotyczy takich sytuacji tylko wtedy, gdy zostanie wykazane, że mogłyby one poważnie zagrażać funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego lub wspólnych ram określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją.

Szczegółowe przepisy dotyczące obowiązkowego stosowania, w sytuacji kryzysowej, mechanizmu solidarności określonego w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją

5.1.Obowiązkowa solidarność w sytuacji kryzysowej #

We wniosku wprowadza się szczegółowe przepisy dotyczące stosowania, w sytuacjach kryzysowych, mechanizmu solidarności określonego we wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją, który przewiduje obowiązkowe środki w postaci sponsorowania relokacji lub powrotów. Te szczegółowe przepisy przewidują szerszy zakres obowiązkowej relokacji, który zostaje rozszerzony na wszystkie osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową, niezależnie od tego, czy podlegają one procedurze granicznej, migrantów o nieuregulowanym statusie oraz osób, którym przyznano natychmiastową ochronę na podstawie niniejszego rozporządzenia. Ustanawia się ponadto krótsze terminy uruchamiania procedury obowiązkowego mechanizmu solidarności przewidzianej w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją. Sponsorowanie powrotów, o którym mowa w niniejszym wniosku, różni się od tego, jaki ustanowiono w rozporządzeniu w sprawie zarządzania migracjami i azylem, ponieważ obowiązek przekazania migranta o nieuregulowanym statusie na terytorium sponsorującego państwa członkowskiego będzie uruchamiany, jeżeli dana osoba nie powróciła lub nie została wydalona w ciągu czterech miesięcy (zamiast ośmiu miesięcy przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją).

Niniejszy wniosek przyznaje Komisji uprawnienia do przyjmowania aktów wykonawczych zgodnie z art. 291 TFUE w odniesieniu do uruchamiania relokacji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, migrantów o nieuregulowanym statusie i osób, którym przyznano natychmiastową ochronę na podstawie niniejszego rozporządzenia, oraz w odniesieniu do sponsorowania powrotów, które wiąże się z obowiązkiem przekazania nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich, do których ma zastosowanie sponsorowanie powrotów i których powrót nie został przeprowadzony w ustalonych terminach.

W celu uruchomienia szczegółowych przepisów solidarności, Komisja musi stwierdzić, że państwo członkowskie znajduje się w sytuacji kryzysowej spowodowanej wyjątkową sytuacją masowego napływu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców przybywających nielegalnie o takiej skali i charakterze, że powoduje on, że system azylowy, przyjmowania lub powrotów danego państwa członkowskiego przestałby funkcjonować i może poważnie zagrażać funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego lub wspólnych ram określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania migracjami i azylem, lub powodować bezpośrednie ryzyko wystąpienia takiej sytuacji.

Komisja ocenia uzasadniony wniosek państwa członkowskiego zwracającego się o zastosowanie szczegółowych przepisów obowiązkowej solidarności i na podstawie udokumentowanych informacji ustala, czy występuje sytuacja kryzysowa. Są to w szczególności informacje zgromadzone przez Komisję w ramach unijnego mechanizmu na potrzeby zapewnienia gotowości i zarządzania kryzysami związanymi z migracją (plan gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego), przez EASO na podstawie rozporządzenia (UE) nr 439/2010, Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej na podstawie rozporządzenia (UE) 2019/1896 oraz w sprawozdaniu z zarządzania migracją, o którym mowa we wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją.

W przypadku gdy państwo członkowskie samo jest państwem członkowskim znajdującym się pod presją i korzysta ze środków wsparcia solidarnościowego, w tym gdy korzysta z takich środków na podstawie rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją, jest ono wyłączone z obowiązku wnoszenia wkładu w relokację lub sponsorowania powrotów na podstawie niniejszego rozporządzenia.

Przed przyjęciem aktu wykonawczego Komisja zwołuje forum solidarności kryzysowej, aby omówić wyniki swojej oceny i określić reakcję solidarnościową.

5.2.Zakres obowiązkowych środków solidarnościowych i szczegółowych przepisów dotyczących stosowania mechanizmu solidarności w sytuacjach kryzysowych #

Jeżeli chodzi o kwestię relokacji, zakres niniejszego wniosku rozszerzono w stosunku do zakresu przewidzianego w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją na wypadek sytuacji presji, ponieważ wniosek będzie miał również zastosowanie do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową w ramach procedury granicznej, migrantów o nieuregulowanym statusie i osób, którym przyznano natychmiastową ochronę na podstawie niniejszego rozporządzenia. Transfer nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, do których ma zastosowanie sponsorowanie powrotów, z państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej do sponsorującego państwa członkowskiego, miałby miejsce, jeżeli powrót nie zakończyłby się pomyślnie w ciągu czterech miesięcy, tj. po upływie okresu krótszego niż ten określony w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją (okres ośmiu miesięcy).

Procedura wdrażania środków solidarnościowych na podstawie niniejszego wniosku zostanie przeprowadzona w określonych krótszych terminach niż terminy przewidziane w rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją. W związku z tym państwa członkowskie byłyby zobowiązane do przedłożenia planu reagowania solidarnościowego w sytuacjach kryzysowych w ciągu tygodnia od zakończenia oceny istnienia sytuacji kryzysowej w danym państwie członkowskim i po zwołaniu przez Komisję forum solidarności. Komisja przyjmuje następnie w ciągu jednego tygodnia akt wykonawczy określający środki solidarnościowe w przypadku każdego państwa członkowskiego.

W akcie wykonawczym ustala się liczbę osób, które mają być relokowane lub do których ma zastosowanie sponsorowanie powrotów z państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej, określa się podział tych osób między państwa członkowskie na podstawie klucza podziału opartego w 50 % na liczbie ludności i 50 % na PKB, jak określono w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją.

W przeciwieństwie do przepisów dotyczących solidarności zawartych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją niniejszy wniosek nie obejmuje środków solidarnościowych w dziedzinie budowania zdolności, wsparcia operacyjnego i współpracy z państwami trzecimi, ponieważ takie środki o charakterze długoterminowym są lepiej dostosowane do sytuacji presji. Ponieważ w czasie kryzysu zachodzi potrzeba szybkiego złagodzenia presji spowodowanej masowym napływem osób, w niniejszym wniosku dotyczącym rozporządzenia należy skupić się na tych aspektach solidarności. Ponadto wszelkie potrzeby w dziedzinie budowania zdolności, wsparcia operacyjnego i współpracy z państwami trzecimi byłyby objęte unijnym mechanizmem na potrzeby zapewnienia gotowości i zarządzania kryzysami związanymi z migracją (plan gotowości do reagowania w obszarze migracji i na wypadek kryzysu migracyjnego oraz Unijny Mechanizm Ochrony Ludności).

Akt wykonawczy przyjmuje się zgodnie z art. 8 rozporządzenia (UE) nr 182/2011 w związku z jego art. 5, zgodnie z którym w przypadku należycie uzasadnionej szczególnie pilnej potrzeby wynikającej z sytuacji kryzysowej w państwach członkowskich będących beneficjentami Komisja jest uprawniona do przyjmowania aktów wykonawczych mających natychmiastowe zastosowanie, które pozostają w mocy przez okres nieprzekraczający jednego roku.

5.3.Procedury azylowe i powrotu w sytuacji kryzysowej #

Kryteria i przepisy proceduralne: W art. 3 określono etapy procedury związanej ze stosowaniem przepisów stanowiących odstępstwo określonych w kolejnych art. 4, 5 i 6. Państwa członkowskie muszą przedłożyć Komisji uzasadniony wniosek, jeżeli uznają, że znajdują się w sytuacji kryzysowej i uznają za konieczne zastosowanie procedury zarządzania kryzysem azylowym lub procedury powrotów prowadzonej w kontekście zarządzania kryzysowego lub że muszą stosować odstępstwa od przepisów dotyczących rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej. W przypadku kontroli przesiewowej obywateli państw trzecich prowadzonej zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu w sprawie kontroli przesiewowej należy uwzględnić możliwość przedłużenia pięciodniowego terminu o kolejne pięć dni, jak określono w tym rozporządzeniu. Wnioski o odstępstwa mogą być składane indywidualnie lub łącznie, jednak warunki określone dla stosowania każdego artykułu muszą być spełnione indywidualnie. Na wniosek jednego zainteresowanego państwa członkowskiego lub większej ich liczby, Komisja, w drodze decyzji wykonawczej, która może mieć zastosowanie do jednego państwa członkowskiego lub większej ich liczby, zezwala na stosowanie przepisów stanowiących odstępstwo przez okres, który ma zostać określony w samej decyzji. Ze względu na ewentualną potrzebę podjęcia natychmiastowych działań państwa członkowskie mogą zacząć jednostronne stosować przepis dotyczący przedłużenia terminu rejestracji do maksymalnie piętnastu dni, po czym Komisja może zezwolić na jego dalsze stosowanie lub zdecydować o zaprzestaniu stosowania. Stosowanie przepisów stanowiących odstępstwo odbywa się we wszystkich przypadkach w jasno określonych terminach: sześć miesięcy, które można przedłużyć do maksymalnie jednego roku w odniesieniu do przepisów dotyczących procedury zarządzania kryzysem azylowym i procedury powrotów prowadzonej w kontekście zarządzania kryzysowego, oraz maksymalnie o cztery tygodnie na stosowanie odstępstwa od rejestracji osób ubiegających się o ochronę międzynarodową. Na kolejny wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego ten czterotygodniowy okres może zostać ponownie przedłużony, ale w żadnym wypadku nie powinien przekraczać łącznie dwunastu tygodni.

Procedura azylowa w kontekście zarządzania kryzysowego: W art. 4 przewidziano możliwość odstąpienia przez państwa członkowskie od azylowej procedury granicznej zgodnie z art. 41 wniosku dotyczącego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych polegającą na podejmowaniu – w kontekście procedury granicznej – decyzji co do istoty wniosku w przypadkach, gdy wskaźnik przyznawania azylu na poziomie UE wynosi 75 % lub mniej w odniesieniu do obywatelstwa osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową, oprócz przypadków wymienionych w art. 41 rozporządzenia w sprawie procedur azylowych. Próg wskaźnika przyznawania azylu wynoszący 75 % lub mniej ma stanowić dla państw członkowskich podstawę do szybkiego kierowania obywateli państw trzecich i bezpaństwowców do zwykłej procedury azylowej na granicy, bez przesądzania jednocześnie o wyniku procedury rozpatrywania ich wniosków o udzielenie azylu. Jest to inny próg niż próg wskaźnika przyznawania azylu wynoszący 20 % określony w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych, który stanowi przesłankę zastosowania trybu przyspieszonego. Państwa członkowskie muszą zatem nadal stosować procedurę graniczną we wszystkich przypadkach przewidzianych w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych (zagrożenie dla bezpieczeństwa, osoby ubiegające się o ochronę międzynarodową przybywające z kraju, w przypadku którego średni wskaźnik przyznawania azylu w UE wynosi mniej niż 20 %), mogą jednak stosować procedurę graniczną także do wszystkich pozostałych osób ubiegających się o ochronę międzynarodową pochodzących z kraju, w którym wskaźnik przyznawania azylu na poziomie UE wynosi 75 % lub mniej. W sytuacji kryzysowej państwa członkowskie mogą ponadto przedłużyć dwunastotygodniowy okres stosowania procedury granicznej przewidziany w rozporządzeniu w sprawie procedur azylowych o dodatkowe osiem tygodni.

Procedura powrotów w kontekście zarządzania kryzysowego: W art. 5 przewidziano możliwość odstąpienia przez państwa członkowskie od niektórych przepisów procedury granicznej mającej na celu przeprowadzenie powrotu określonych w art. 41a proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych i dyrektywy powrotowej. Odstępstwa takie miałyby zastosowanie do obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, których wniosek został odrzucony w ramach procedury azylowej prowadzonej w kontekście zarządzania kryzysowego, jak również do obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców podlegających procedurze granicznej na podstawie art. 41 proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych, których wniosek został odrzucony przed przyjęciem przez Komisję decyzji stwierdzającej, że dane państwo członkowskie znajduje się w sytuacji kryzysowej, i którzy – po przyjęciu tej decyzji – nie mają prawa do pozostania i nie mają zezwolenia na pozostanie. Przepisy dotyczące odstępstw przedłużają maksymalny czas trwania procedury granicznej mającej na celu przeprowadzenie powrotu, obejmującej w razie potrzeby zatrzymanie jako środek ostateczny, o okres dodatkowych ośmiu tygodni i wprowadza nowe konkretne i dobrze dobrane przypadki, oprócz przypadków określonych we wniosku dotyczącym przekształconej dyrektywy powrotowej, w odniesieniu do których można – na zasadzie indywidualnej decyzji – domniemywać istnienie ryzyka ucieczki, chyba że zostanie udowodnione inaczej.

Odstępstwa od przepisu dotyczącego rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej: W art. 6 przewidziano możliwość – w drodze odstępstwa od art. 27 proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych – odroczenia przez państwa członkowskie rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej o maksymalnie cztery tygodnie.

5.4.Przedłużenie terminów #

Rejestracja wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej: W sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej, gdy państwo członkowskie nie jest w stanie dotrzymać terminu rejestracji, art. 7 przewiduje przedłużenie terminu rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej przez państwa członkowskie o cztery tygodnie, na zasadzie odstępstwa od art. 27 proponowanego rozporządzenia w sprawie procedur azylowych. Państwa członkowskie, które stoją w obliczu takiej sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, muszą poinformować o tej sytuacji Komisję i podać dokładne powody zastosowania odstępstwa. Zainteresowane państwo członkowskie informuje również Komisję o zakończeniu sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej, po czym nie należy już stosować przedłużonego terminu rejestracji.

Terminy określone w rozporządzeniu (UE) nr XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją]: W sytuacjach spowodowanych działaniem siły wyższej, gdy państwo członkowskie nie jest w stanie zastosować procedury wysyłania wniosków o przejęcie i powiadomień o wtórnym przejęciu oraz udzielania odpowiedzi na takie wnioski i powiadomienia w terminach określonych w proponowanym rozporządzeniu w sprawie zarządzania azylem i migracją ani też dotrzymać terminu przekazania osoby ubiegającej się o ochronę międzynarodową odpowiedzialnemu państwu członkowskiemu, określono szczególne odstępstwa umożliwiające państwom członkowskim przedłużenie – na ściśle określonych warunkach – odpowiednich terminów na ściśle określonych warunkach. Państwa członkowskie, które stoją w obliczu takich sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej, muszą poinformować o nich Komisję i podać dokładne powody zastosowania odstępstwa. Zainteresowane państwo członkowskie informuje również Komisję o ustaniu sytuacji spowodowanych działaniem siły wyższej, po czym nie należy już stosować przedłużonych terminów.

Przedłużenie terminów dotyczących obowiązków w zakresie solidarności określonych w rozporządzeniu (UE) XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją] oraz w niniejszym rozporządzeniu: Jeżeli z powodu sytuacji spowodowanej działaniem siły wyższej w danym państwie członkowskim, państwo członkowskie nie jest w stanie wypełnić swoich obowiązków określonych w mechanizmie solidarności zgodnie z proponowanym rozporządzeniem w sprawie zarządzania azylem i migracją lub przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, państwo członkowskie może powiadomić Komisję o sytuacji i przedłużyć terminy wdrażania takich środków solidarnościowych maksymalnie o sześć miesięcy.

Udzielenie natychmiastowej ochrony: Art. 10 przewiduje przyznanie statusu zapewniającego natychmiastową ochronę wysiedleńcom, którzy w swoim kraju pochodzenia są szczególnie narażeni na wyjątkowo wysokie ryzyko masowej przemocy w sytuacji konfliktu zbrojnego i którzy nie są w stanie powrócić do tego kraju trzeciego. Komisja powinna określić w akcie wykonawczym konieczność stosowania tego artykułu i dokładnie określić grupę osób, do których jest on skierowany. Państwa członkowskie mogą – w okresie stosowania określonym w akcie wykonawczym – zawiesić rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej i udzielać natychmiastowej ochrony tym osobom, które spełniają odpowiednie kryteria. Okres zawieszenia może trwać maksymalnie jeden rok, po upływie którego należy wznowić rozpatrywanie wniosków o udzielenie azylu. Pozwoli to zapewnić wymaganą ochronę zainteresowanym osobom, a jednocześnie złagodzi presję, na jaką narażone jest państwo członkowskie, związaną z koniecznością jednoczesnego rozpatrywania dużej liczby wniosków o udzielenie azylu.

Osoby, którym przyznano natychmiastową ochronę, pozostają jednocześnie osobami ubiegającymi się o ochronę międzynarodową. Powinny one jednak korzystać z zestawu praw gospodarczych i społecznych, które mają zastosowanie do osób korzystających z ochrony uzupełniającej, jak określono w rozporządzeniu (UE) XXX/XXX [rozporządzenie o kwalifikowaniu]. Przyznanie statusu zapewniającego natychmiastową ochronę nie zwalnia państwa członkowskiego z obowiązku ustalenia państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku zgodnie z rozporządzeniem (UE) XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją], pozwala to jednak danym osobom na posiadanie statusu w czasie trwania procedury przewidzianej w tym rozporządzeniu. W przypadku gdy inne państwo członkowskie zostanie uznane za odpowiedzialne państwo członkowskie, natychmiastowa ochrona ustaje z chwilą przekazania tych osób zgodnie z tym rozporządzeniem. Jeżeli dane osoby przemieszczą się do innych państw członkowskich i wystąpią tam z wnioskiem o udzielenie ochrony międzynarodowej, odpowiedzialne państwo członkowskie byłoby również zobowiązane do przyjęcia ich z powrotem zgodnie z rozporządzeniem (UE) XXX/XXX [zarządzanie azylem i migracją]. Zważywszy na to, że niniejszy wniosek zawiera szczegółowe przepisy dotyczące relokacji w sytuacjach kryzysowych spowodowanych masowym napływem osób na terytorium państwa członkowskiego, a kluczowe przepisy dotyczące takiej relokacji zawarte są w niniejszym wniosku oraz we wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie zarządzania azylem i migracją, Komisja zamierza wycofać swój wniosek z 2015 r. dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego kryzysowy mechanizm relokacji i zmieniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 604/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie ustanowienia kryteriów i mechanizmów ustalania państwa członkowskiego odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonego w jednym z państw członkowskich przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca 21 .

Biorąc pod uwagę rozwój koncepcji i zasad kwalifikowania osób do ochrony międzynarodowej, a także zważywszy, że niniejsze rozporządzenie określa przepisy dotyczące przyznawania statusu zapewniającego ochronę natychmiastową w sytuacjach kryzysowych, dyrektywę w sprawie tymczasowej ochrony należy uchylić. Na mocy niniejszego wniosku należy zapewniać natychmiastową ochronę wysiedleńcom z państw trzecich, którzy w swoim kraju pochodzenia są szczególnie narażeni na wysokie ryzyko masowej przemocy w sytuacji konfliktu zbrojnego i którzy nie są w stanie powrócić do kraju pochodzenia.

ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) 2024/1359

z dnia 14 maja 2024 r

zaradzić sytuacjom kryzysowym i działaniu siły wyższej w dziedzinie migracji i azylu #

oraz zmieniające rozporządzenie (UE) 2021/1147

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

PARLAMENT EUROPEJSKI I RADA UNII EUROPEJSKIEJ

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 78 ust. 2 lit. d) i e),

uwzględniając propozycję Komisji Europejskiej,

Po przekazaniu projektu aktu ustawodawczego parlamentom narodowym,

uwzględniając opinię Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego ( 1 ) ,

uwzględniając opinię Komitetu Regionów ( 2 ) ,

stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą ( 3 ) ,

Mając na uwadze, że:

(1)

Unia, stanowiąc przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, powinna zapewnić brak kontroli osób na granicach wewnętrznych, opracować wspólną politykę w zakresie azylu i migracji, kontroli granic zewnętrznych i powrotów oraz zapobiegać nieuprawnionemu przemieszczaniu się między państwami członkowskimi w oparciu o solidarność i sprawiedliwy podział odpowiedzialności między państwami członkowskimi, który jest również sprawiedliwy wobec obywateli państw trzecich i bezpaństwowców oraz przy pełnym poszanowaniu praw podstawowych.

(2)	Konieczne jest kompleksowe podejście mające na celu wzmocnienie wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, przy uznaniu, że skuteczność ogólnego podejścia zależy od wspólnego uwzględnienia i wdrożenia wszystkich elementów w zintegrowany sposób.

(3)

Unia i jej państwa członkowskie mogą stanąć przed wyzwaniami związanymi z migracją, które mogą być bardzo zróżnicowane, w szczególności pod względem skali i składu napływów. Dlatego istotne jest, aby Unia była wyposażona w różnorodne narzędzia umożliwiające reagowanie na wszelkiego rodzaju sytuacje. Kompleksowe podejście określone w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1351 ( 4 ) , w tym poprzez partnerstwa z odpowiednimi państwami trzecimi, powinno zapewnić, aby Unia dysponowała szczegółowymi przepisami umożliwiającymi skuteczne zarządzanie migracją, w w szczególności w odniesieniu do uruchomienia obowiązkowego mechanizmu solidarności oraz że wprowadzono wszystkie niezbędne środki w celu zapobiegania kryzysom. Niniejsze rozporządzenie określa zasady uzupełniające to podejście, a także zasady określone w dyrektywie Rady 2001/55/WE ( 5 ) , które można stosować jednocześnie.

(4)

Niezależnie od wprowadzenia niezbędnych środków zapobiegawczych nie można wykluczyć, że sytuacja kryzysowa lub siła wyższa w dziedzinie migracji i azylu powstanie w wyniku okoliczności niezależnych od Unii i jej państw członkowskich. Takie wyjątkowe sytuacje mogą obejmować masowy napływ obywateli państw trzecich i bezpaństwowców na terytorium jednego lub większej liczby państw członkowskich lub sytuację instrumentalizacji migrantów przez państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy w celu destabilizacji Państwie Członkowskim lub Unii, lub sytuacja siły wyższej w Państwie Członkowskim. W tych okolicznościach możliwe jest, że środki i elastyczność przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 i rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 ( 6 ) nie będą wystarczające, aby zaradzić takim wyjątkowym sytuacjom. Te wyjątkowe sytuacje różnią się od sytuacji, w których państwo członkowskie stoi w obliczu znaczącej sytuacji migracyjnej ze względu na skumulowany wpływ przyjazdów na jego dobrze przygotowany system azylu, przyjmowania i migracji lub gdy państwo członkowskie znajduje się pod presją migracyjną ze względu na skalę przyjazdów który, choć nie osiąga poziomu masowego przyjazdu, nakłada jednak nieproporcjonalne obowiązki na jego dobrze przygotowane systemy i w odniesieniu do których w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 przewidziano odpowiednie środki. Ponadto niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na wykonywanie obowiązków spoczywających na Państwach Członkowskich w zakresie utrzymania prawa i porządku oraz ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.

(5)	Celem niniejszego rozporządzenia jest zwiększenie gotowości i odporności Unii na zarządzanie sytuacjami kryzysowymi oraz ułatwienie koordynacji operacyjnej, wsparcia zdolności i dostępności finansowania w sytuacjach kryzysowych.

(6)

Niniejsze rozporządzenie zapewnia skuteczne stosowanie zasady solidarności i sprawiedliwego podziału odpowiedzialności między państwami członkowskimi oraz dostosowanie odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, w tym stosowanie procedury przyspieszonej, tak aby państwa członkowskie i Unia dysponowały niezbędnymi narzędziami prawnymi do ich dyspozycji, aby móc szybko reagować na sytuacje kryzysowe i siły wyższe , w tym dostosowywać harmonogramy przeprowadzenia wszystkich procedur.

(7)

Niniejsze rozporządzenie gwarantuje, że państwa członkowskie otrzymają pełne wsparcie w sytuacjach kryzysowych i w przypadku działania siły wyższej , w tym za pośrednictwem mechanizmu solidarności zapewniającego sprawiedliwy podział odpowiedzialności i równowagę wysiłków między państwami członkowskimi w sytuacjach kryzysowych.

(8)

Niniejsze rozporządzenie szanuje prawa podstawowe obywateli państw trzecich i bezpaństwowców oraz jest zgodne z zasadami uznanymi w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej („Karta”), w szczególności poszanowaniem i ochroną godności ludzkiej, zakazem tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, zasady dobra dziecka, prawa do azylu i ochrony w przypadku wydalenia, wydalenia lub ekstradycji, a także Konwencji Genewskiej dotyczącej statusu Uchodźców z dnia 28 lipca 1951 r., uzupełnionego Protokołem nowojorskim z dnia 31 stycznia 1967 r. („konwencja genewska”). Niniejsze rozporządzenie powinno być wdrażane zgodnie z Kartą i ogólnymi zasadami prawa Unii, a także z prawem międzynarodowym. Aby odzwierciedlić nadrzędną wagę, jaką należy zwrócić na dobro dziecka, zgodnie z Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawach dziecka z 1989 r., oraz potrzebę poszanowania życia rodzinnego, a także zapewnienia ochrony dzieci zdrowia danych osób, należy zastosować gwarancje w odniesieniu do małoletnich i członków ich rodzin oraz osób ubiegających się o ochronę międzynarodową („wnioskodawcy”), których stan zdrowia wymaga szczególnego i odpowiedniego wsparcia. Zasady i gwarancje określone w rozporządzeniu (UE) 2024/1348 powinny nadal mieć zastosowanie w odniesieniu do osób objętych odstępstwami przewidzianymi w niniejszym rozporządzeniu, chyba że niniejsze rozporządzenie stanowi inaczej. Przepisy określone w dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1346 ( 7 ) , w tym przepisy dotyczące zatrzymywania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, powinny nadal mieć zastosowanie od chwili złożenia wniosku o ochronę międzynarodową.

(9)

Niniejsze rozporządzenie nie przewiduje odstępstw od przepisów i gwarancji, w tym związanych z materialnymi warunkami przyjmowania, na mocy dyrektywy (UE) 2024/1346. Państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji kryzysowej powinno zapewnić dodatkowe i wystarczające zasoby ludzkie i materialne, aby móc wywiązać się ze swoich obowiązków wynikających z tej dyrektywy.

(10)

Zasady i gwarancje określone w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1356 ( 8 ) , (UE) 2024/1358 ( 9 ) i (UE) 2024/1347 ( 10 ) Parlamentu Europejskiego i Rady oraz w dyrektywie (UE ) Dyrektywa 2024/XXX Parlamentu Europejskiego i Rady ( 11 ) powinna nadal obowiązywać niezależnie od odstępstw stosowanych na mocy niniejszego rozporządzenia. Państwa członkowskie powinny stosować środki przewidziane w niniejszym rozporządzeniu wyłącznie zgodnie z warunkami, jakim podlegają te środki, jak przewidziano w odpowiedniej decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie niniejszego rozporządzenia oraz jeżeli jest to ściśle konieczne i proporcjonalne.

(11)	Przyjęcie środków na mocy niniejszego rozporządzenia w odniesieniu do konkretnego państwa członkowskiego powinno pozostawać bez uszczerbku dla możliwości stosowania art. 78 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE).

(12)

Masowy napływ obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców może prowadzić do sytuacji, w której państwo członkowskie nie będzie w stanie rozpatrzyć wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej obywateli państw trzecich i bezpaństwowców zgodnie z przepisami określonymi w rozporządzeniu (UE) ) 2024/1351 i rozporządzenia (UE) 2024/1348, co ma konsekwencje dla funkcjonowania systemu azylu i migracji nie tylko w tym państwie członkowskim, ale w całej Unii. Dlatego konieczne jest określenie szczegółowych zasad i mechanizmów, które powinny umożliwić skuteczne działania w celu zaradzenia takim sytuacjom.

(13)

Państwa członkowskie powinny dysponować wystarczającymi zasobami ludzkimi i finansowymi oraz infrastrukturą, aby skutecznie wdrażać politykę zarządzania azylem i migracjami. Państwa członkowskie powinny zapewnić odpowiednią koordynację między właściwymi organami krajowymi, a także z organami krajowymi pozostałych państw członkowskich, aby zapewnić dobre przygotowanie ich systemu azylu, przyjmowania, w tym służb ochrony dzieci, lub systemu powrotów, w tym planowania gotowości i gotowości, oraz aby każdy element ma wystarczającą pojemność.

(14)

Do sytuacji instrumentalizacji może dojść w przypadku, gdy państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęca lub ułatwia przemieszczanie się obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do zewnętrznych granic Unii lub do państwa członkowskiego, jeżeli takie działania wskazują na zamiar państwa trzeciego lub wrogiego podmiotu niepaństwowego destabilizacji Unii lub państwa członkowskiego oraz jeżeli takie działania mogą zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwo narodowe.

(15)	Sytuacji, w których podmioty niepaństwowe są zaangażowane w przestępczość zorganizowaną, w szczególności przemyt, nie należy uważać za instrumentalizację migrantów, jeżeli nie ma na celu destabilizacji Unii ani państwa członkowskiego.

(16)	Pomocy humanitarnej nie należy postrzegać jako instrumentalizacji migrantów, jeżeli nie ma ona na celu destabilizacji Unii ani państwa członkowskiego.

(17)

Bez uszczerbku dla środków mających zastosowanie w ramach innych dziedzin polityki i instrumentów prawnych, aby zapewnić natychmiastową i odpowiednią reakcję na zagrożenia hybrydowe zgodnie z prawem Unii i zobowiązaniami międzynarodowymi, niniejsze rozporządzenie skupia się na konkretnych środkach mających zastosowanie w obszarze migracji, których celem jest zaradzenie sytuacjom instrumentalizacji.

(18)

W sytuacji instrumentalizacji obywatele państw trzecich i bezpaństwowcy mogliby ubiegać się o ochronę międzynarodową na granicy zewnętrznej lub w strefie tranzytowej państwa członkowskiego, często będąc osobami zatrzymanymi w związku z niedopuszczalnym przekroczeniem granicy zewnętrznej drogą lądową, morską lub w powietrzu lub które schodzą na ląd w wyniku działań poszukiwawczo-ratowniczych. Może to w szczególności prowadzić do nieoczekiwanego znacznego wzrostu liczby spraw związanych z wnioskami o udzielenie ochrony międzynarodowej na granicach zewnętrznych. W tym względzie należy zapewnić skuteczny i rzeczywisty dostęp do procedury ochrony międzynarodowej zgodnie z art. 18 karty i konwencją genewską.

(19)

W odniesieniu do Cypru rozporządzenie Rady (WE) nr 866/2004 ( 12 ) przewiduje szczegółowe zasady mające zastosowanie do linii pomiędzy obszarami Republiki Cypryjskiej, nad którymi Rząd Republiki Cypryjskiej sprawuje rzeczywistą kontrolę, a obszarami, na których nie sprawuje skutecznej kontroli. Chociaż linia ta nie stanowi granicy zewnętrznej, sytuację, w której państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęca obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do przekraczania tej linii lub je ułatwia, należy uznać za instrumentalizację, jeżeli wszystkie pozostałe obecne są elementy instrumentalizacji.

(20)

Państwo członkowskie może również stanąć w obliczu nietypowych i nieprzewidywalnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą, których skutków nie można było uniknąć pomimo zachowania należytej staranności. Takie sytuacje siły wyższej mogą uniemożliwić państwu członkowskiemu wywiązanie się z jego obowiązków wynikających z prawa Unii i mogą mieć konsekwencje nie tylko w tym państwie członkowskim, ale w całej Unii. Przykładami sytuacji siły wyższej są m.in. pandemie i klęski żywiołowe.

(21)

Jeżeli państwo członkowskie uważa, że znajduje się w sytuacji kryzysowej lub siły wyższej , powinno mieć możliwość wystąpienia o zezwolenie na stosowanie odstępstw i środków solidarności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu. Wniosek ten powinien zawierać opis sytuacji i określać, jakich środków żąda w celu zaradzenia konkretnej sytuacji. Powinien także podać powody, dla których sytuacja wymaga zastosowania tych środków, oraz, w stosownych przypadkach, wskazać, jakie środki zostały już podjęte w celu zaradzenia sytuacji.

(22)	Stosowanie środków uwzględnionych w stałym zestawie narzędzi UE dotyczącym wsparcia migracyjnego ustanowionym w art. 6 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1351 („zestaw narzędzi”) nie powinno stanowić warunku wstępnego skorzystania ze środków solidarności na mocy niniejszego rozporządzenia.

(23)

W sytuacji kryzysowej państwo członkowskie stojące w obliczu takiej sytuacji powinno mieć możliwość zwrócenia się do innych państw członkowskich o środki solidarności i wsparcia, które najlepiej odpowiadają jego potrzebom, aby zaradzić sytuacji i które wymagają większej solidarności w porównaniu z przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 w celu złagodzenia odpowiedzialności państwa członkowskiego za radzenie sobie w sytuacji kryzysowej. Wzmocniona solidarność i środki wsparcia mogłyby przyjąć formę relokacji, wkładów finansowych, alternatywnych środków solidarności lub kombinacji powyższych.

(24)

W sytuacji kryzysowej lub siły wyższej państwo członkowskie stojące w obliczu takiej sytuacji powinno mieć możliwość zwrócenia się o zezwolenie na zastosowanie odstępstw od odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, w tym azylowej procedury granicznej. W stosownych przypadkach takie wnioski powinny również obejmować wybór danego państwa członkowskiego w zakresie wykluczenia lub zaprzestania procedury granicznej w przypadku określonych kategorii wnioskodawców. Wraz z takim wnioskiem zainteresowane państwo członkowskie powinno mieć możliwość powiadomienia Komisji o swoim zamiarze zastosowania odstępstwa od terminu rejestracji, zanim zostanie do tego upoważnione w decyzji wykonawczej Rady, a także o dokładnych powodach, dla których wymagane jest natychmiastowe działanie. Stosowanie tego odstępstwa nie powinno przekraczać dziesięciu dni od następnego dnia po złożeniu wniosku, chyba że zezwala na to decyzja wykonawcza Rady. Komisja i Rada, wypełniając swoje odpowiednie obowiązki w ramach procedury udzielania zezwoleń, powinny działać szybko, aby ograniczyć odstęp czasowy między końcem takiego okresu a przyjęciem odpowiedniej decyzji wykonawczej Rady.

(25)

Biorąc pod uwagę, że państwo członkowskie mogłoby znaleźć się jednocześnie w kilku sytuacjach opisanych w niniejszym rozporządzeniu, możliwe jest, że to państwo członkowskie zwróci się o różne środki na mocy niniejszego rozporządzenia i będzie upoważnione do jednoczesnego stosowania tych środków lub korzystania z nich, które są pojmowane jako uzupełniające.

(26)

Aby umożliwić właściwe zarządzanie sytuacją kryzysową, w tym instrumentalizacją lub działaniem siły wyższej , a także zapewnić przewidywalność i odpowiednie dostosowanie odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej do takich sytuacji, w tym azylowej procedury granicznej, należy nadać uprawnienia powierzone Komisji do oceny sytuacji, na uzasadniony wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego, oraz do ustalenia, w drodze decyzji wykonawczej, czy wnioskujące państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, w tym instrumentalizacji, lub siły wyższej .

(27)

W sytuacji kryzysowej środki solidarnościowe mające zaradzić takiej sytuacji powinny wykraczać poza środki przewidziane w rozporządzeniu (UE) 2024/1351. Z tego powodu Komisja, oceniając sytuację, powinna wziąć pod uwagę wskaźniki ilościowe i jakościowe przewidziane w art. 9 tego rozporządzenia oraz uzasadnione informacje przekazane przez wnioskujące państwo członkowskie oraz informacje zebrane na podstawie rozporządzenia (UE) 2021/2303 Parlamentu Europejskiego i Rady ( 13 ) oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 ( 14 ) oraz europejskie roczne sprawozdanie na temat azylu i migracji, o którym mowa w rozporządzeniu (UE) 2024/1351. W sytuacjach instrumentalizacji Komisja powinna również wziąć pod uwagę powody, dla których zestaw narzędzi nie jest wystarczający, aby zaradzić tej sytuacji. Komisja powinna zebrać wystarczające informacje, aby właściwie ocenić, czy wnioskujące państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, w tym instrumentalizacji lub siły wyższej , w porozumieniu z odpowiednimi agencjami, w szczególności Agencją Unii Europejskiej ds. Azylu („Agencja ds. Azylu”). , Europejską Agencję Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz Agencję Praw Podstawowych Unii Europejskiej, a także organizacje międzynarodowe, w szczególności Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR) i Międzynarodowa Organizacja ds. Migracji (IOM), a także inne właściwe organizacje .

(28)

Aby zapewnić wysoki poziom kontroli politycznej oraz wsparcie i wyraz solidarności Unii, należy rozważyć, czy Rada Europejska przyznała, że Unia lub jedno lub więcej jej państw członkowskich stoi w obliczu instrumentalizacji migrantów. Instrumentalizacja migrantów może zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego.

(29)

Aby zapewnić odpowiednią reakcję, niezbędną i proporcjonalną do zaradzenia sytuacji, we wniosku Komisji należy określić, w stosownych przypadkach, konkretne odstępstwa, do stosowania których państwa członkowskie powinny być upoważnione. W sytuacji instrumentalizacji należy wyraźnie wskazać osoby podlegające instrumentalizacji, w stosunku do których można zastosować odpowiednie odstępstwa. W sytuacji kryzysowej, w stosownych przypadkach i po konsultacji z państwem członkowskim stojącym w obliczu sytuacji kryzysowej, Komisja powinna załączyć do swojego wniosku projekt Planu reagowania solidarnościowego, wskazując odpowiednie środki solidarnościowe i ich poziom wymagany w konkretnej sytuacji, w tym całkowitą kwotę relokacji, wkłady finansowe lub alternatywne środki solidarności i ich poziom, uznając, że różne rodzaje solidarności mają tę samą wartość i szanując pełną swobodę państw członkowskich przy wyborze środków solidarności.

(30)

mając na uwadze, że w sytuacji presji migracyjnej relokacja lub kompensacja odpowiedzialności mają pokryć 60 % potrzeb w zakresie relokacji zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1351, w sytuacji kryzysowej ważne jest, aby uwzględnione zostały wszystkie potrzeby danego państwa członkowskiego w zakresie solidarności . Z tego powodu, jeżeli decyzja wykonawcza Rady ustanawia plan reagowania solidarnościowego, państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej powinno mieć pierwszeństwo w wykorzystaniu nieprzydzielonych zobowiązań solidarnościowych lub tych, które nie zostały jeszcze wdrożone i które są dostępne w rocznej puli solidarności utworzonej zgodnie z art. 57 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Jeżeli nie jest to możliwe lub jeśli roczna pula solidarności nie zawiera wystarczających zobowiązań na pokrycie zidentyfikowanych potrzeb, państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej powinno również mieć możliwość wykorzystania wkładów przewidzianych w decyzji wykonawczej Rady, uznając, że różne rodzaje solidarności mają jednakową wartość. Aby zaspokoić wszystkie potrzeby danego państwa członkowskiego, jeżeli połączenie zobowiązań dotyczących relokacji dostępnych w rocznej puli solidarności i decyzji wykonawczej Rady nie jest wystarczające, kompensacja odpowiedzialności powinna stać się obowiązkowa w celu pokrycia potrzeb określonych w Plan reakcji Solidarności. Aby tak się stało, na terytorium wpłacającego państwa członkowskiego powinny znajdować się osoby, których dotyczą offsety.

(31)

Sytuacje kryzysowe lub siła wyższa mogą również zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego. Aby wzmocnić wzajemne zaufanie między państwami członkowskimi i poprawić koordynację na poziomie Unii, należy powierzyć Radzie uprawnienia wykonawcze do przyjęcia decyzji wykonawczej upoważniającej państwo członkowskie do stosowania odstępstw i środków solidarności przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, w przypadku gdy określone warunki zostały spełnione. Okres stosowania środków dozwolonych w pierwotnej decyzji wykonawczej powinien wynosić trzy miesiące. Powinna istnieć możliwość przedłużenia tego okresu o kolejne trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja kryzysowa lub siła wyższa utrzymuje się. Rada powinna być uprawniona do dalszego przedłużenia upoważnienia do stosowania odstępstw i środków solidarności o maksymalnie trzy miesiące na podstawie wniosku Komisji, jeżeli utrzymują się okoliczności uzasadniające przedłużenie odstępstw i środków solidarności. Powinna istnieć możliwość przedłużenia tego okresu o kolejne trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja się utrzymuje. Rada powinna być uprawniona do uchylenia stosowania środków na podstawie wniosku Komisji, gdy ustaną okoliczności uzasadniające stosowanie odstępstw i środków solidarności. Decyzja przedłużająca zezwolenie powinna umożliwiać zmianę zastosowanych odstępstw. Wykonując swoje uprawnienia i wykonując swoje obowiązki, Komisja i Rada powinny przez cały czas zapewniać poszanowanie zasad proporcjonalności i konieczności.

(32)

Decyzja wykonawcza Rady powinna określać, w stosownych przypadkach, konkretne odstępstwa, które państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej może stosować, w zależności od charakteru każdego odstępstwa, oraz określać datę, od której można je stosować. Ponadto decyzja powinna zawierać uzasadnienie oraz zakres podmiotowy odstępstw.

(33)

Decyzja wykonawcza Rady powinna ustanawiać, w stosownych przypadkach, plan reagowania solidarnościowego, wskazując konkretne wymagane środki solidarności i wsparcia oraz ich poziomy, a także zobowiązania podjęte przez wnoszące wkład państwa członkowskie. W tym celu składanie zobowiązań powinno odbywać się w ramach przyjmowania decyzji wykonawczej Rady. Ważne jest, aby zapewnić wnoszącym wkład państwom członkowskim pełną swobodę wyboru pomiędzy rodzajami solidarności i środkami wsparcia.

(34)

Biorąc pod uwagę znaczenie stosowania środków określonych w niniejszym rozporządzeniu jedynie tak długo i w zakresie, w jakim jest to absolutnie konieczne, Komisja i Rada powinny stale monitorować sytuację i dokonywać przeglądu pod kątem konieczności i proporcjonalności tych środków. W tym kontekście Komisja powinna zwrócić szczególną uwagę na przestrzeganie praw podstawowych i standardów humanitarnych i może zwrócić się do Agencji Azylu o wszczęcie monitorowania systemu azylowego lub systemu przyjmowania w danym państwie członkowskim zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/2303.

(35)	Zasady proceduralne określone w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 dotyczące przeprowadzania relokacji mają zastosowanie w celu zapewnienia prawidłowego wdrożenia środków solidarności w sytuacji kryzysowej, biorąc pod uwagę powagę i pilność tej sytuacji.

(36)

Aby zapewnić sprawne wdrożenie mechanizmu solidarności na mocy niniejszego rozporządzenia, koordynator solidarności UE powinien – oprócz zadań określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 – wspierać działania związane z relokacją oraz promować kulturę gotowości, współpracy i odporności wśród państw członkowskich Stany. W sytuacji kryzysowej Koordynator Solidarności UE powinien co dwa tygodnie przekazywać biuletyn na temat stanu wdrożenia i funkcjonowania mechanizmu relokacji. Biuro Koordynatora Solidarności UE powinno zostać wyposażone w wystarczający personel i zasoby, aby skutecznie wypełniać swoją rolę na mocy niniejszego rozporządzenia. Realizując relokację, należy przede wszystkim uwzględnić osoby bezbronne.

(37)

Przy relokacji należy w pierwszej kolejności uwzględnić osoby wymagające szczególnego traktowania, w szczególności jeżeli mają one szczególne potrzeby w zakresie przyjmowania w rozumieniu art. 24 dyrektywy (UE) 2024/1346 lub potrzebują specjalnych gwarancji proceduralnych, o których mowa w art. 20–23 Rozporządzenie (UE) 2024/1348. Zgodnie z art. 24 dyrektywy (UE) 2024/1346 w przypadku wnioskodawców należących do którejkolwiek z poniższych kategorii istnieje większe prawdopodobieństwo posiadania specjalnych potrzeb w zakresie przyjmowania: małoletni, małoletni bez opieki, osoby niepełnosprawne, osoby starsze, kobiety w ciąży, lesbijki, geje, osoby biseksualne , osoby trans i interseksualne, samotni rodzice z małoletnimi dziećmi, ofiary handlu ludźmi, osoby z poważnymi chorobami, osoby z zaburzeniami psychicznymi, w tym zespołem stresu pourazowego oraz osoby, które były ofiarami tortur, gwałtu lub innych poważnych form zaburzeń psychicznych, przemoc fizyczna lub seksualna, np. ofiary przemocy ze względu na płeć, okaleczania żeńskich narządów płciowych, małżeństw dzieci lub przymusowych małżeństw, lub przemocy popełnianej na tle seksualnym, płciowym, rasistowskim lub religijnym.

(38)

W przeciwieństwie do zasad określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351, zgodnie z którymi państwa członkowskie nie są zobowiązane do wzięcia na siebie odpowiedzialności przekraczającej przysługujący im sprawiedliwy udział, w sytuacji kryzysowej wdrożenie planu reagowania „Solidarność” mogłoby potencjalnie prowadzić do powstania jednego lub kilku przyczyniających się do tego Państwa członkowskie biorące na siebie odpowiedzialność za rozpatrywanie wniosków o ochronę międzynarodową w stopniu przekraczającym przysługującą im kwotę. W takich przypadkach takie państwo członkowskie powinno być uprawnione do proporcjonalnego zmniejszenia części przekraczającej sprawiedliwy udział z realizacji zobowiązań solidarnościowych w ramach nadchodzących cykli rocznych rozporządzenia (UE) 2024/1351 przez okres pięciu lat. Takie zmniejszenie można również zastosować w decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie art. 4 ust. 3 z odpowiednią liczbą wniosków przekraczającą sprawiedliwy udział oraz w ciągu pięciu lat od daty, w której decyzja wykonawcza Rady, która doprowadziła państwo członkowskie do wyjścia poza sprawiedliwy udział jego sprawiedliwy udział już nie obowiązuje. Powinna istnieć możliwość stosowania obniżek w nadchodzących cyklach rocznych oraz w decyzji wykonawczej Rady naprzemiennie lub jednocześnie, pod warunkiem że odpowiadają one liczbie wniosków, na rzecz których dane państwo członkowskie wniosło wkład przekraczający przysługujący mu należny udział, i nie wykraczają poza tę liczbę.

(39)

Jeżeli państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej lub działania siły wyższej , może być konieczne przekierowanie zasobów w celu zarządzania napływem obywateli państw trzecich i bezpaństwowców na jego granice. W rezultacie to państwo członkowskie może potrzebować czasu na reorganizację swoich zasobów i zwiększenie swoich zdolności, w tym przy wsparciu odpowiednich agencji unijnych. To państwo członkowskie może również potrzebować więcej czasu, aby móc podjąć decyzję w sprawie wniosków bez zezwolenia na wjazd na swoje terytorium. W takiej sytuacji to państwo członkowskie powinno mieć możliwość odstąpienia od terminów rejestracji i procedury granicznej.

(40)

W przypadku gdy państwo członkowskie stosuje jeden lub więcej środków przewidzianych w niniejszym rozporządzeniu, powinno ono informować obywateli państw trzecich i bezpaństwowców w języku, który rozumieją lub co do którego można zasadnie przypuszczać, że jest dla nich zrozumiały, o zastosowanych odstępstwach i czasie trwania środki. Państwa członkowskie mają obowiązek uwzględnić wszelkie szczególne potrzeby proceduralne i związane z recepcją wnioskodawców, które mogą się pojawić, oraz zapewnić odpowiednie informacje w odpowiedni sposób. Ponadto stosuje się art. 8 dotyczący udzielania informacji oraz art. 36 ust. 3 w zakresie informacji o możliwości odwołania się od decyzji w sprawie wniosku Rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(41)

W przypadku stosowania odstępstw od procedury azylowej, gwarancje dla wnioskodawców mających specjalne potrzeby proceduralne i recepcyjne, w tym problemy zdrowotne, powinny być w pierwszej kolejności rozważane przez właściwe organy. Z tego powodu państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej nie powinno stosować odstępstw od procedury azylowej lub powinno zaprzestać ich stosowania w przypadkach, gdy istnieją przyczyny medyczne niestosujące procedury granicznej zgodnie z art. 53( 2) lit. d) rozporządzenia (UE) 2024/1348, jeżeli nie można zapewnić niezbędnego wsparcia wnioskodawcom mającym szczególne potrzeby proceduralne zgodnie z art. 53 ust. 2 lit. b) tego rozporządzenia lub jeżeli Nie można zapewnić niezbędnego wsparcia wnioskodawcom mającym szczególne potrzeby w zakresie przyjmowania zgodnie z dyrektywą (UE) 2024/1346. Zainteresowane państwo członkowskie powinno nadać priorytet rozpatrywaniu wniosków złożonych przez osoby o szczególnych potrzebach proceduralnych zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348 oraz o specjalnych potrzebach recepcyjnych w rozumieniu art. 2 pkt (14) dyrektywy (UE) 2024/1346, zwłaszcza nieletnich i członków ich rodzin.

(42)

W sytuacjach kryzysowych lub działania siły wyższej państwo członkowskie powinno mieć możliwość odstąpienia od rozporządzenia (UE) 2024/1348 w celu rejestracji wniosków o ochronę międzynarodową nie później niż cztery tygodnie po ich złożeniu. Takie przedłużenie powinno pozostawać bez uszczerbku dla praw osób ubiegających się o azyl gwarantowanych na mocy Karty, rozporządzenia (UE) 2024/1348 i dyrektywy (UE) 2024/1346. Bez uszczerbku dla wyjątku przewidzianego w okresie pomiędzy złożeniem wniosku a przyjęciem decyzji wykonawczej Rady, w sytuacji kryzysowej charakteryzującej się masowym napływem obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, przedłużenie okresu rejestracji powinno nastąpić wyłącznie stosowane w okresie określonym w pierwotnej decyzji wykonawczej Rady.

(43)

W obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej dane państwo członkowskie powinno mieć możliwość przedłużenia rozpatrywania wniosków o ochronę międzynarodową na granicy o sześć tygodni. Przedłużenia nie należy stosować poza okresem, o którym mowa w art. 51 ust. 2 akapit trzeci rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(44)	W obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej państwo członkowskie powinno mieć możliwość zażądania środków spośród kilku opcji w zakresie stosowania procedury granicznej, biorąc pod uwagę strukturę przepływów i ich zróżnicowany charakter, w zależności od konkretna sytuacja kryzysowa.

(45)

W sytuacjach kryzysowych charakteryzujących się masowym napływem obywateli państw trzecich i bezpaństwowców lub działaniem siły wyższej konieczne może okazać się zezwolenie państwu członkowskiemu na niestosowanie procedury granicznej w odniesieniu do osób przybywających z państw trzecich, w których Unia -w całym kraju średni wskaźnik uznawania wynosi poniżej 20%. Aby zastosować takie odstępstwo, w decyzji wykonawczej Rady należy ocenić, czy środki zawarte w planie awaryjnym danego państwa członkowskiego, o którym mowa w art. 32 dyrektywy (UE) 2024/1346, są wystarczające, aby zaradzić sytuacji. W każdym przypadku państwa członkowskie są zobowiązane do stosowania procedury granicznej w sytuacjach, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. c) i f) rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(46)

W sytuacji kryzysowej charakteryzującej się masowym napływem obywateli państw trzecich i bezpaństwowców ubiegających się o ochronę międzynarodową konieczne może okazać się zezwolenie państwu członkowskiemu na obniżenie progu obowiązkowego stosowania procedury granicznej przewidzianej w art. 42 ust. 1 ), lit. j), rozporządzenia (UE) 2024/1348. W żadnym przypadku obniżony próg nie powinien spaść poniżej 5%. Państwa członkowskie są zobowiązane do stosowania procedury granicznej w sytuacjach, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. c) i f) tego rozporządzenia.

(47)

W sytuacji kryzysowej charakteryzującej się masowym napływem obywateli państw trzecich i bezpaństwowców ubiegających się o ochronę międzynarodową konieczne może okazać się rozszerzenie zakresu stosowania procedury granicznej, ustanowionego w art. 43 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz umożliwienie państwu członkowskiemu podjęcia decyzji w ramach procedury granicznej również co do istoty wniosku w przypadkach, gdy wnioskodawca jest obywatelem lub, w przypadku bezpaństwowców, byłym rezydentem państwa trzeciego , w przypadku których odsetek decyzji przyznających ochronę międzynarodową w całej Unii wynosi 50 % lub mniej. W rezultacie, stosując kryzysową procedurę graniczną, państwa członkowskie powinny w dalszym ciągu stosować procedurę graniczną przewidzianą w art. 43–54 tego rozporządzenia, ale mogłyby rozszerzyć stosowanie procedury granicznej na obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, którzy pochodzą z państw trzecich, w których średni ogólnounijny wskaźnik uznawania wynosi powyżej 20 %, ale poniżej 50 %, biorąc pod uwagę szybko zmieniające się potrzeby w zakresie ochrony, które mogą pojawić się w kraju pochodzenia, co odzwierciedlają kwartalne aktualizacje danych Eurostatu. To rozszerzenie zakresu procedury granicznej nie powinno mieć wpływu na podstawy i inne zasady mające zastosowanie do obowiązkowej procedury granicznej na mocy tego rozporządzenia. W przypadku gdy państwo członkowskie jest upoważnione do rozszerzenia zakresu procedury granicznej, wnioski rozpatrywane w ramach tej procedury nie powinny być uznawane za część odpowiedniej zdolności zgodnie z art. 47 ani wliczane do stosowania rocznego limitu zgodnie z art. 50 tego rozporządzenia .

(48)

Zatrzymanie wnioskodawców powinno być stosowane zgodnie z podstawową zasadą, zgodnie z którą żadna osoba nie powinna być przetrzymywana wyłącznie dlatego, że ubiega się o ochronę międzynarodową, w szczególności zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami prawnymi państw członkowskich oraz z art. 31 Konwencji Genewskiej. Zgodnie z dyrektywą (UE) 2024/1346 małoletnich co do zasady nie należy zatrzymywać, lecz umieszczać w placówkach zapewniających specjalne przepisy dla nieletnich, w tym, w stosownych przypadkach, w placówkach pozbawionych wolności w społeczności lokalnej. Biorąc pod uwagę negatywny wpływ pozbawienia wolności na nieletnich, takie zatrzymanie mogłoby zostać zastosowane, zgodnie z prawem unijnym, wyłącznie w wyjątkowych okolicznościach, gdy jest to bezwzględnie konieczne, jedynie w ostateczności, na możliwie najkrótszy czas i nigdy w ośrodku penitencjarnym ani w innym ośrodku przeznaczone do celów egzekwowania prawa. Nieletnich nie należy oddzielać od rodziców lub opiekunów, a zasada jedności rodziny powinna zasadniczo prowadzić do stosowania przez rodziny z małoletnimi odpowiednich alternatyw dla pozbawienia wolności w odpowiednim dla nich zakwaterowaniu. Ponadto należy zrobić wszystko, co możliwe, aby zapewnić dostępność realnego zakresu odpowiednich alternatyw dla zatrzymania małoletnich.

(49)

W sytuacji instrumentalizacji oraz aby uniemożliwić krajowi trzeciemu lub wrogiemu podmiotowi niepaństwowemu obieranie za cel określonych narodowości lub określonych kategorii obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, państwo członkowskie powinno mieć możliwość odstąpienia od określonej procedury azylowej w niniejszym rozporządzeniu, podejmując decyzję w ramach procedury granicznej, jak określono w art. 44–55 rozporządzenia (UE) 2024/1348, w sprawie zasadności wszystkich wniosków o ochronę międzynarodową. Należy przestrzegać zasad i gwarancji określonych w tym rozporządzeniu. Decyzja wykonawcza Rady upoważniająca państwo członkowskie do stosowania określonych odstępstw powinna określać obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców objętych sytuacją instrumentalizacji. Stosując to odstępstwo, należy zwrócić szczególną uwagę na niektóre kategorie obywateli państw trzecich i bezpaństwowców, którzy zostali poddani instrumentalizacji, w szczególności na małoletnich poniżej 12 roku życia i członków ich rodzin, a także osoby wymagające szczególnego traktowania objęte specjalnymi procedurami lub specjalnym przyjęciem wymagania. Grupy te należy zatem albo wykluczyć z procedury granicznej, albo – jeżeli w ramach indywidualnej oceny okaże się, że ich wnioski są prawdopodobnie uzasadnione – procedura ta powinna zaprzestać ich stosowania. Wybór pomiędzy tymi alternatywami pozostaje w gestii państwa członkowskiego wnioskującego o zastosowanie tego odstępstwa. Wybór wskazany we wniosku powinien zostać odzwierciedlony w decyzji wykonawczej Rady zezwalającej na zastosowanie tego odstępstwa. Rozszerzenie zakresu procedury granicznej w sytuacji instrumentalizacji nie powinno mieć wpływu na podstawy i inne zasady mające zastosowanie do obowiązkowej procedury granicznej na podstawie rozporządzenia (UE) 2024/1348. W przypadku gdy państwo członkowskie jest upoważnione do rozszerzenia zakresu procedury granicznej, wnioski rozpatrywane w ramach tej procedury nie powinny być uznawane za część odpowiedniej zdolności zgodnie z art. 48 ani wliczane do stosowania rocznego limitu zgodnie z art. 51 tego rozporządzenia .

(50)

Aby wesprzeć zainteresowane państwo członkowskie w zapewnianiu niezbędnej pomocy obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom objętym zakresem niniejszego rozporządzenia, agencje Organizacji Narodów Zjednoczonych, w szczególności UNHCR, a także inne odpowiednie organizacje partnerskie, którym państwa członkowskie państw powinny mieć skuteczny dostęp do granicy na warunkach określonych w dyrektywie (UE) 2024/1346 i rozporządzeniu (UE) 2024/1348. UNHCR powinien mieć dostęp do osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w tym do osób znajdujących się na granicy. W tym celu dane państwo członkowskie powinno kontynuować współpracę z tymi organizacjami.

(51)

Należy ustanowić szczegółowe zasady na wypadek sytuacji kryzysowych charakteryzujących się masowym przyjazdem i działaniem siły wyższej , aby umożliwić państwom członkowskim przedłużenie terminów określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1351 pod rygorystycznymi warunkami, w przypadku gdy dotrzymanie tych terminów jest niemożliwe ograniczeń ze względu na nadzwyczajną sytuację. Takie przedłużenie powinno mieć zastosowanie jednocześnie do terminów określonych w zakresie wysyłania wniosków o przejęcie i powiadomień o przejęciu oraz udzielania odpowiedzi na nie, a także terminu przekazania wnioskodawcy do odpowiedzialnego państwa członkowskiego. Terminy należy przedłużyć niezależnie od tego, czy w niektórych sytuacjach rozporządzenie przewiduje krótsze terminy.

(52)

W celu zapewnienia skutecznego dostępu do procedury udzielania ochrony międzynarodowej, w przypadku gdy przekazanie nie następuje ze względu na utrzymywanie się sytuacji kryzysowej charakteryzującej się masowym napływem lub działaniem siły wyższej , lub gdy przekazujące państwo członkowskie nie realizuje przekazania w terminie wnioskodawca jest do dyspozycji właściwych organów przekazującego państwa członkowskiego, należy określić maksymalny termin na przeprowadzenie przekazania do państwa członkowskiego, w którym występuje taka sytuacja. Ten maksymalny termin nie powinien być dłuższy niż jeden rok od przyjęcia wniosku o przejęcie, od potwierdzenia powiadomienia o przejęciu przez inne państwo członkowskie lub od ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub rewizji decyzji o przejęciu, która ma skutek zawieszający zgodnie z art. 43 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Ten maksymalny termin pozostaje bez uszczerbku dla możliwości przedłużenia terminów na dokonanie przekazania zgodnie z art. 46 ust. 2 tego rozporządzenia.

(53)

Aby uniknąć sytuacji, w której wspólny europejski system azylowy przestanie funkcjonować z powodu masowego napływu o tak niezwykłej skali i intensywności, że nawet jeżeli państwo członkowskie posiada dobrze przygotowany system azylu, przyjmowania i powrotów, jeżeli sytuacja nie zostanie rozwiązana przez Komisję, Unii jako całości, mogłoby to stworzyć poważne ryzyko poważnych uchybień w traktowaniu wnioskodawców, w tych najbardziej wyjątkowych okolicznościach państwo członkowskie powinno móc zostać zwolnione z obowiązku przyjęcia z powrotem wnioskodawcy zgodnie z art. 16 ust. 2 ) i art. 38 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Aby jednak zapewnić, że stosowanie takiego odstępstwa nie spowoduje dodatkowej presji na państwo członkowskie znajdujące się w takiej sytuacji, odstępstwo to powinno mieć zastosowanie wyłącznie z mocą wsteczną do wniosków zarejestrowanych już w tym państwie członkowskim w ciągu czterech miesięcy przed datą, w której Przyjęto decyzję wykonawczą Rady.

(54)

Jeżeli zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1347 obiektywne okoliczności wskazują, że wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej złożone przez grupy osób ubiegających się o ochronę międzynarodową z określonego kraju pochodzenia lub poprzedniego miejsca zwykłego pobytu lub części tego kraju lub na podstawie kryteriów zaczerpniętych z rozporządzenie to mogłoby być uzasadnione, w interesie zarówno organów rozpatrujących, jak i zainteresowanych wnioskodawców leży jak najszybsze zakończenie rozpatrywania wniosku co do istoty oraz umożliwienie szybkiego i skutecznego udzielenia ochrony międzynarodowej w sytuacja kryzysowa.

(55)	Wnioskodawcy, których wnioski są rozpatrywane w ramach procedury przyspieszonej przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, korzystają ze wszystkich praw i gwarancji, do których przysługują wnioskodawcom zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1348, w tym z prawa do informacji i skutecznego zaradzić.

(56)

Stosując zalecenie Komisji w sprawie procedury przyspieszonej, nie należy przeprowadzać przesłuchania co do istoty sprawy, jednak w przypadku wątpliwości, czy wnioskodawca należy do kategorii osób określonych w tym zaleceniu lub czy mają zastosowanie podstawy wykluczenia, taka rozmowa może zostać przeprowadzona potrzebne. We wszystkich przypadkach postępowanie nie powinno trwać dłużej niż cztery tygodnie od dnia złożenia wniosku. W przypadku gdy państwo członkowskie ustaliło, że wnioskodawca stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa wewnętrznego, to państwo członkowskie powinno mieć możliwość niestosowania procedury przyspieszonej w stosunku do tego wnioskodawcy. W takich okolicznościach wniosek należy rozpatrzyć zgodnie z art. 36 i 40 rozporządzenia (UE) 2024/1348.

(57)

Wnioskodawcy, których wnioski są rozpatrywane w kontekście procedury przyspieszonej przewidzianej w niniejszym rozporządzeniu, powinni zgodnie z art. 29 rozporządzenia (UE) 2024/1348 otrzymać dokument potwierdzający ich status w języku, który rozumieją lub który w uzasadniony sposób może być powinien zrozumieć.

(58)	Na różnych etapach stosowania procedury przyspieszonej można konsultować się z odpowiednimi agencjami unijnymi, UNHCR i innymi właściwymi organizacjami.

(59)

Aby zapewnić wystarczający poziom gotowości na sytuację kryzysową, państwa członkowskie powinny uwzględnić w swoich planach awaryjnych środki niezbędne do zareagowania na sytuację kryzysową i jej rozwiązania, w tym środki niezbędne do przezwyciężenia wyzwań w funkcjonowaniu wspólnego europejskiego systemu azylowego oraz do chronić prawa osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i beneficjentów ochrony międzynarodowej, a także wspierać przyszłą odporność danego państwa członkowskiego. Państwa członkowskie powinny również korzystać ze wszystkich narzędzi dostępnych na mocy prawa krajowego i prawa Unii, w tym z narzędzi przewidywania i wczesnego ostrzegania w ramach unijnego mechanizmu na rzecz gotowości na wypadek kryzysów związanych z migracją i zarządzania nimi, przewidzianego w zaleceniu Komisji (UE) 2020/1366 ( 15 ) .

(60)

Bez uszczerbku dla powyższego oraz w stosownych przypadkach w sytuacji kryzysowej należy uruchomić wszystkie mechanizmy kryzysowe uwzględnione w zestawie narzędzi, w szczególności wsparcie finansowe i operacyjne, jakie mogą zapewnić agencje Unii, fundusze unijne i Unijny Mechanizm Ochrony Ludności zgodnie z art. obowiązujące akty prawne. Następnie Komisja powinna, w kontekście Forum Migracyjnego na szczeblu technicznym, zapewnić koordynację i wymianę informacji z innymi platformami istotnymi dla zarządzania sytuacją kryzysową, w tym z unijną siecią gotowości do migracji i zarządzania kryzysowego w zakresie migracji zgodnie z zaleceniem ( UE) 2020/1366 oraz ustalenia dotyczące zintegrowanego reagowania na szczeblu politycznym w sytuacjach kryzysowych (IPCR).

(61)

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej może zwrócić się o wsparcie do Agencji Azylu, Europejskiej Agencji Straży Granicznej i Przybrzeżnej lub Europolu zgodnie z ich mandatami. Ponadto i w stosownych przypadkach Agencja Azylu może zaproponować pomoc z własnej inicjatywy zgodnie z art. 16 ust. 1 lit. d) rozporządzenia (UE) 2021/2303, natomiast Europejska Agencja Straży Granicznej i Przybrzeżnej może zaproponować pomoc w dziedzinie powrotów zgodnie z art. 48, 50, 52 i 53 rozporządzenia (UE) 2019/1896 w porozumieniu z danym państwem członkowskim, a Europol może zaproponować pomoc zgodnie z art. 6 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2016/794 Parlamentu Europejskiego i Rady ( 16 ) .

(62)	Aby wesprzeć państwa członkowskie podejmujące relokację w ramach środka solidarności, należy zapewnić wsparcie finansowe z budżetu UE, w tym z instrumentu tematycznego określonego w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 ( 17 ) .

(63)

Ponieważ cele niniejszego rozporządzenia, a mianowicie zapewnienie niezbędnego dostosowania przepisów dotyczących procedur azylowych oraz, w stosownych przypadkach, przepisów dotyczących solidarności, aby zapewnić, że państwa członkowskie będą w stanie stawić czoła sytuacjom kryzysowym i działaniu siły wyższej , w dziedzinie azylu i zarządzania migracjami w Unii nie może zostać osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na skalę i skutki działania możliwe jest raczej lepsze osiągnięcie na poziomie Unii, Unia może przyjąć środki, zgodnie z zasadą pomocniczości, jak określone w art. 5 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE). Zgodnie z zasadą proporcjonalności określoną w tym artykule niniejsze rozporządzenie nie wykracza poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tych celów.

(64)

Zgodnie z art. 1 i 2 Protokołu nr 22 w sprawie stanowiska Danii załączonego do TUE i TFUE Dania nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje. Biorąc pod uwagę, że art. 12 i 13 oraz art. 1–6 w zakresie, w jakim dotyczą odstępstw określonych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią zmiany w rozumieniu art. 3 Umowy zawartej między Wspólnotą Europejską a Królestwem Danii w sprawie kryteriów i mechanizmy ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w Danii lub innym państwie członkowskim Unii Europejskiej oraz „Eurodac” do porównywania odcisków palców w celu skutecznego stosowania Konwencji dublińskiej ( 18 ) , Dania musi powiadomić Komisję o swojej decyzji w sprawie wdrożenia treści takich zmian w momencie przyjęcia zmian lub w ciągu 30 dni później.

(65)

Zgodnie z art. 1 i 2 oraz art. 4a ust. 1 Protokołu nr 21 w sprawie stanowiska Zjednoczonego Królestwa i Irlandii w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, załączonego do TUE i TFUE, i bez uszczerbku z art. 4 tego protokołu Irlandia nie uczestniczy w przyjęciu niniejszego rozporządzenia i nie jest nim związana ani go nie stosuje.

(66)

W odniesieniu do Islandii i Norwegii art. 12 i 13 oraz art. 1–6 w zakresie, w jakim dotyczą one odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią nowe ustawodawstwo w dziedzinie objętej przedmiotem Załącznika do zawartej Umowy przez Wspólnotę Europejską oraz Republikę Islandii i Królestwo Norwegii dotyczące kryteriów i mechanizmów ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Islandii lub Norwegii ( 19 ) .

(67)

W odniesieniu do Szwajcarii art. 12 i 13 oraz art. 1–6 w zakresie, w jakim dotyczą one odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią akty lub środki zmieniające lub rozwijające postanowienia art. 1 Umowy między Wspólnotą Europejską a Wspólnotą Konfederacji Szwajcarskiej w sprawie kryteriów i mechanizmów ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii ( 20 ) .

(68)

W odniesieniu do Liechtensteinu art. 12 i 13 oraz art. 1–6 w zakresie, w jakim dotyczą one odstępstw przewidzianych w art. 12 i 13 niniejszego rozporządzenia, stanowią akty lub środki zmieniające lub rozwijające postanowienia art. 1 Umowy między Wspólnotą Europejską a Wspólnotą Konfederacji Szwajcarskiej w sprawie kryteriów i mechanizmów ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii, do którego stosuje się art. 3 Protokołu między Wspólnotą Europejską, Konfederacją Szwajcarską a Księstwem Liechtensteinu w sprawie przystąpienia Księstwo Liechtensteinu do Umowy między Wspólnotą Europejską a Konfederacją Szwajcarską dotyczącej kryteriów i mechanizmów ustalania państwa odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o azyl złożonego w państwie członkowskim lub w Szwajcarii ( 21 ) , odnosi się,

ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE #

artykuł 1 Tematyka #

1. #

Niniejsze rozporządzenie uwzględnia wyjątkowe sytuacje kryzysowe, w tym instrumentalizację i działanie siły wyższej , w dziedzinie migracji i azylu w Unii, za pomocą środków tymczasowych. Przewiduje ono zwiększoną solidarność i środki wsparcia oparte na rozporządzeniu (UE) 2024/1351, zapewniając jednocześnie sprawiedliwy podział odpowiedzialności, a także tymczasowe przepisy szczegółowe stanowiące odstępstwo od przepisów określonych w rozporządzeniach (UE) 2024/1351 i (UE) 2024/ 1348.

2. #

Środki tymczasowe przyjęte na podstawie niniejszego rozporządzenia spełniają wymogi konieczności i proporcjonalności, są odpowiednie do osiągnięcia wyznaczonych celów i zapewnienia ochrony praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową oraz osób korzystających z ochrony międzynarodowej, a także są zgodne z obowiązkami państw członkowskich zgodnie z Kartą, prawem międzynarodowym i dorobkiem prawnym Unii w dziedzinie azylu . Niniejsze rozporządzenie nie ma wpływu na podstawowe zasady i gwarancje ustanowione w aktach ustawodawczych, od których dozwolone są odstępstwa na mocy niniejszego rozporządzenia.

3. #

Środki przyjęte na podstawie niniejszego rozporządzenia stosuje się wyłącznie w zakresie ściśle wymaganym ze względu na konieczność sytuacji, tymczasowo i w ograniczonym zakresie oraz tylko w wyjątkowych okolicznościach. Państwa członkowskie mogą stosować środki przewidziane w rozdziale IV i korzystać ze środków przewidzianych w rozdziale III jedynie na wniosek i w zakresie przewidzianym w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, bez uszczerbku dla art. 10 ust. ).

4. #

Do celów niniejszego rozporządzenia sytuacja kryzysowa oznacza:

(A) #

wyjątkowa sytuacja masowego przybycia obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do państwa członkowskiego drogą lądową, powietrzną lub morską, w tym osób, które zostały sprowadzone na ląd w wyniku działań poszukiwawczo-ratowniczych, o takiej skali i charakterze, biorąc pod uwagę m.in. między innymi populację, PKB i specyfikę geograficzną państwa członkowskiego, w tym wielkość terytorium, że powoduje to, że dobrze przygotowany system azylu, przyjmowania, w tym usług ochrony dzieci, lub powrotów państwa członkowskiego staje się niefunkcjonalny, w tym w rezultacie sytuacji na szczeblu lokalnym lub regionalnym, która może mieć poważne konsekwencje dla funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego; Lub

(B) #

sytuacja instrumentalizacji, w której państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy zachęca lub ułatwia przemieszczanie się obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do granic zewnętrznych lub do państwa członkowskiego w celu destabilizacji Unii lub państwa członkowskiego, oraz jeżeli takie działania mogą zagrozić podstawowym funkcjom państwa członkowskiego, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego.

Państwa członkowskie mogą wystąpić o zezwolenie na zastosowanie środków wymienionych w rozdziale III i IV, w szczególności w przypadku nieoczekiwanego znacznego wzrostu liczby spraw związanych z wnioskami o ochronę międzynarodową na granicach zewnętrznych. Państwa członkowskie mogą stosować odstępstwa przewidziane w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, w sytuacji instrumentalizacji jedynie w odniesieniu do obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, którzy podlegają instrumentalizacji i którzy zostali zatrzymani lub odnalezieni w bliskość granicy zewnętrznej, przez którą rozumie się granice lądowe państwa członkowskiego, w tym granice rzek i jezior, granice morskie oraz jego lotniska, porty rzeczne, porty morskie i porty na jeziorach, o ile nie są to granice wewnętrzne, w związku z niedopuszczalnym przekroczeniem przez lądzie, morzu lub w powietrzu, lub którzy schodzili na ląd w wyniku działań poszukiwawczo-ratowniczych, lub którzy stawili się na przejściach granicznych.

5. #

Do celów niniejszego rozporządzenia siła wyższa oznacza nietypowe i nieprzewidywalne okoliczności pozostające poza kontrolą państwa członkowskiego, których skutków nie można było uniknąć pomimo dołożenia wszelkiej należytej staranności, a które uniemożliwiają temu państwu członkowskiemu wywiązanie się z obowiązków wynikających z art. Rozporządzenia (UE) 2024/1351 i (UE) 2024/1348.

ROZDZIAŁ II ZARZĄDZANIE #

Artykuł 2 Uzasadniony wniosek państwa członkowskiego #

1. #

Jeżeli państwo członkowskie uważa, że znajduje się w sytuacji kryzysu lub siły wyższej , może, biorąc pod uwagę te wyjątkowe okoliczności, przedłożyć Komisji uzasadniony wniosek w celu skorzystania ze środków solidarności umożliwiających właściwe zarządzanie tą sytuacją oraz umożliwienie ewentualnych odstępstw od odpowiednich przepisów dotyczących procedury azylowej, przy jednoczesnym zapewnieniu poszanowania praw podstawowych wnioskodawców.

2. #

Uzasadniony wniosek, o którym mowa w ust. 1, zawiera:

(A) #

opis:

(I)

w jaki sposób w wyniku sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), system azylu i przyjmowania państwa członkowskiego, w tym usługi ochrony dzieci, przestał funkcjonować, a także środki podjętych dotychczas w celu zaradzenia sytuacji oraz uzasadnienie wykazujące, że system ten, choć dobrze przygotowany i pomimo już podjętych środków, nie jest w stanie zaradzić tej sytuacji; Lub

(ii)	w jaki sposób państwo członkowskie stoi w obliczu instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), to znaczy zagrażającej jego podstawowym funkcjom, w tym utrzymaniu prawa i porządku lub ochronie jego bezpieczeństwa narodowego; Lub

(iii)

jak Państwo członkowskie stoi w obliczu nietypowych i nieprzewidywalnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą, których konsekwencji nie można było uniknąć pomimo dołożenia wszelkiej należytej staranności, oraz w jaki sposób ta sytuacja siły wyższej uniemożliwia mu wypełnienie obowiązków przewidzianych w art. 27, art. 45 ust. 1 i art. 51 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz w art. 39, 40, 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

(B) #

w stosownych przypadkach, rodzaj i poziom środków solidarności przewidzianych w art. 8 ust. 1, które uważa za konieczne;

(C) #

w stosownych przypadkach, odstępstwa przewidziane w art. 10–13, które uważa za konieczne; I

(D) #

jeżeli państwo członkowskie wnioskuje o zastosowanie odstępstwa przewidzianego w art. 11 ust. 6, czy zamierza przewidzieć wyłączenie określonych kategorii wnioskodawców, o których mowa w ust. 7 lit. a) lub ust. 7 lit. b ) tego artykułu lub zaprzestanie procedury granicznej dla określonych kategorii wnioskodawców w następstwie indywidualnej oceny, o której mowa w ust. 9 tego artykułu.

Artykuł 3 Decyzja wykonawcza Komisji stwierdzająca sytuację kryzysową lub siłę wyższą #

1. #

Po złożeniu uzasadnionego wniosku, o którym mowa w art. 2, Komisja, w ścisłej współpracy z wnioskującym państwem członkowskim oraz w porozumieniu z odpowiednimi agencjami unijnymi i organizacjami międzynarodowymi, w szczególności UNHCR i IOM, szybko ocenia sytuację i , jeżeli spełnione są warunki określone w art. 1, przyjmuje decyzję wykonawczą, o której mowa w ust. 8 niniejszego artykułu.

2. #

Komisja może również przyjąć zalecenie w sprawie stosowania przyspieszonej procedury udzielania ochrony międzynarodowej niektórym kategoriom wnioskodawców, o których mowa w art. 14.

3. #

Komisja niezwłocznie powiadamia Parlament Europejski, Radę i państwa członkowskie o przeprowadzaniu oceny, o której mowa w ust. 1.

4. #

Oceniając, czy państwo członkowskie stoi w obliczu instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b) niniejszego rozporządzenia, Komisja ocenia między innymi:

(A) #

czy państwo trzecie lub wrogi podmiot niepaństwowy ułatwia przepływ obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców do Unii;

(B) #

czy informacje dostarczone przez państwo członkowskie odpowiednio wskazują, że wszelkie działania objęte lit. a) mają na celu destabilizację Unii lub danego państwa członkowskiego;

(C) #

czy nastąpił nieoczekiwany znaczny wzrost liczby spraw związanych z wnioskami o ochronę międzynarodową na granicach zewnętrznych lub w danym państwie członkowskim w porównaniu ze średnią liczbą wniosków;

(D) #

czy nie można w wystarczającym stopniu zaradzić skutkom sytuacji instrumentalizacji dla systemu migracyjnego i azylowego danego państwa członkowskiego za pomocą środków zawartych w zestawie narzędzi zgodnie z art. 6 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/ 1351.

5. #

Komisja ustala, czy warunki dotyczące sytuacji, w jakiej znajduje się państwo członkowskie, określone w art. 1, są spełnione, biorąc pod uwagę uzasadniony wniosek, o którym mowa w art. 2, oraz w świetle dostarczonych informacji i wskaźniki dotyczące danego państwa członkowskiego, o których mowa w art. 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351. Komisja ocenia informacje zawarte w uzasadnionym wniosku w odniesieniu do sytuacji w danym państwie członkowskim w ciągu ostatnich dwóch miesięcy oraz w porównaniu z ogólną sytuacją w Unii.

6. #

Komisja ustala w szczególności:

(A) #

czy system azylu, przyjmowania, w tym usług ochrony dzieci lub migracji wzywającego państwa członkowskiego, mimo że jest dobrze przygotowany i niezależnie od już podjętych środków, przestał funkcjonować w wyniku masowego napływu obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców, co powoduje, że to państwo członkowskie nie jest w stanie zaradzić tej sytuacji oraz czy mogą wystąpić poważne konsekwencje dla funkcjonowania wspólnego europejskiego systemu azylowego;

(B) #

czy państwo członkowskie stoi w obliczu instrumentalizacji, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), którą należy rozwiązać poprzez niezbędne i proporcjonalne wykorzystanie środków określonych w niniejszym rozporządzeniu;

(C) #

czy państwo członkowskie stanęło w obliczu nietypowych i nieprzewidywalnych okoliczności pozostających poza jego kontrolą, których konsekwencji nie można było uniknąć pomimo dołożenia wszelkiej należytej staranności, oraz w jaki sposób taka sytuacja siły wyższej uniemożliwia mu wypełnienie obowiązków określonych w art. 27 , art. 51 ust. 2 i art. 60 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1348 oraz w art. 39, 40, 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

7. #

Przyjmując decyzję wykonawczą, o której mowa w ust. 8 niniejszego artykułu, Komisja wskazuje, dlaczego nie można w wystarczającym stopniu zaradzić sytuacji instrumentalizacji za pomocą środków określonych w zestawie narzędzi zgodnie z art. 6 ust. ) rozporządzenia (UE) 2024/1351.

8. #

Jeżeli Komisja ustali na podstawie ust. 5 niniejszego artykułu, że ocena, o której mowa w ust. 1, wykazuje istnienie warunków określonych w art. 1, biorąc pod uwagę uzasadniony wniosek, o którym mowa w art. 2, oraz w świetle dostarczonych informacji oraz wskaźników dotyczących danego państwa członkowskiego, o których mowa w art. 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351, Komisja przyjmuje niezwłocznie, a w każdym razie nie później niż dwa tygodnie od złożenia uzasadnionego wniosku o której mowa w art. 2 niniejszego rozporządzenia, decyzję wykonawczą ustalającą, czy wnioskujące państwo członkowskie znajduje się w sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a) lub b) niniejszego rozporządzenia, czy też w wyniku działania siły wyższej . Komisja przekazuje decyzję wykonawczą Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

Artykuł 4 Wniosek Komisji i decyzja wykonawcza Rady zezwalająca na odstępstwa i ustanawiająca środki solidarności #

1. #

Równocześnie z przyjęciem decyzji wykonawczej Komisji, o której mowa w art. 3, Komisja, w stosownych przypadkach, przedstawia wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady. Komisja niezwłocznie informuje Parlament Europejski o tym wniosku.

2. #

Wniosek Komisji dotyczący decyzji wykonawczej Rady, o którym mowa w ust. 1, zapewnia poszanowanie zasad konieczności i proporcjonalności i obejmuje:

(A) #

w stosownych przypadkach, szczególne odstępstwa, o których mowa w art. 10–13, do stosowania które państwo członkowskie powinno być upoważnione;

(B) #

w stosownych przypadkach, jeżeli państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, projekt Planu reagowania solidarnościowego, po konsultacji z państwem członkowskim, który zapewnia wnoszącym wkład państwom członkowskim pełną swobodę wyboru pomiędzy rodzajami środków solidarnościowych i który obejmuje:

(I)	w stosownych przypadkach, całkowitą kwotę wkładów w relokację niezbędną do zaradzenia sytuacji kryzysowej;

(ii)	w stosownych przypadkach, inne odpowiednie środki solidarności, o których mowa w art. 8 ust. 1 lit. b) i c), oraz poziom takich środków potrzebnych do zaradzenia konkretnej sytuacji kryzysowej;

(iii)

w stosownych przypadkach całkowitą kwotę środków solidarnościowych, które należy podjąć z dostępnych zobowiązań w ramach rocznej puli solidarności;

(iv)	w przypadku gdy dostępne zobowiązania w ramach rocznej puli solidarności nie pokrywają potrzeb określonych w ppkt (i) i (ii) niniejszej litery, w planie reagowania solidarnościowego określa się również dodatkowe zobowiązania niezbędne do pokrycia takich potrzeb; I

(v)	orientacyjne wkłady każdego państwa członkowskiego w celu wniesienia sprawiedliwego udziału, obliczone zgodnie z kluczem referencyjnym określonym w art. 66 rozporządzenia (UE) 2024/1351; I

(C) #

w przypadku gdy państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), identyfikację obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców objętych tą sytuacją.

Określając potrzeby państwa członkowskiego w zakresie solidarności, Komisja bierze pod uwagę, czy dane państwo członkowskie jest już państwem członkowskim korzystającym na podstawie art. 58 i 59 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

Jeżeli w uzasadnionym wniosku, o którym mowa w art. 2, państwo członkowskie uzna, że relokacja jest podstawowym lub jedynym środkiem solidarności mającym na celu zaradzenie sytuacji, Komisja uwzględnia to w swoim wniosku dotyczącym decyzji wykonawczej Rady, bez uszczerbku dla swobodę wnoszących wkład państw członkowskich w zakresie wyboru rodzaju środków solidarnościowych.

3. #

Rada ocenia wniosek Komisji dotyczący decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w ust. 1, i przyjmuje decyzję wykonawczą w terminie dwóch tygodni od otrzymania tego wniosku, upoważniającą państwo członkowskie do stosowania odstępstw przewidzianych w art. 10–13 oraz ustanawiające Plan reagowania solidarnościowego, o którym mowa w ust. 2 lit. b) niniejszego artykułu, obejmujący środki solidarności, z których państwo członkowskie może skorzystać, aby zaradzić sytuacji.

4. #

W stosownych przypadkach, przyjmując wniosek dotyczący decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w ust. 1, Komisja może przyjąć zalecenie w sprawie stosowania przyspieszonej procedury udzielania ochrony międzynarodowej niektórym kategoriom wnioskodawców, o których mowa w art. 14.

5. #

Decyzja wykonawcza Rady zapewnia poszanowanie zasad konieczności i proporcjonalności, podaje podstawy, na których jest oparta, oraz określa datę, od której mogą być stosowane odstępstwa określone w art. 10–13, a także datę okres ich stosowania, zgodnie z art. 5. Decyzja wykonawcza Rady: #

(A) #

w stosownych przypadkach określa konkretne odstępstwa, o których mowa w art. 10–13, do stosowania których dane państwo członkowskie jest upoważnione; #

(B) #

w stosownych przypadkach ustanowi Plan Reakcji Solidarności, który obejmuje:

(I)	łączną kwotę wkładów w relokację niezbędną do zaradzenia sytuacji kryzysowej, przy pełnym uwzględnieniu oceny Komisji;

(ii)	inne odpowiednie środki solidarności, o których mowa w art. 8 ust. 1 lit. b) i c), oraz poziom takich środków potrzebnych do zaradzenia sytuacji kryzysowej;

(iii)

całkowitą kwotę środków solidarnościowych, które należy podjąć z rocznej puli solidarności;

(iv)	dodatkowe zobowiązania potrzebne do pokrycia potrzeb związanych z zaradzeniem sytuacji kryzysowej, jeżeli istniejące zobowiązania w ramach rocznej Puli Solidarności nie są wystarczające;

(v)	konkretny wkład każdego państwa członkowskiego zadeklarowany w ramach obowiązkowego sprawiedliwego udziału obliczony zgodnie z kluczem referencyjnym określonym w art. 66 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

(C) #

w przypadku gdy dane państwo członkowskie stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), wskazuje obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców objętych tą sytuacją.

Rada niezwłocznie przekazuje decyzję wykonawczą Parlamentowi Europejskiemu i Komisji.

Artykuł 5 Czas trwania #

1. #

Bez uszczerbku dla ust. 3 niniejszego artykułu, okres stosowania odstępstw i środków solidarności określonych w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, wynosi trzy miesiące. O ile decyzja ta nie zostanie uchylona zgodnie z art. 6 ust. 3, okres ten może zostać jednokrotnie przedłużony o trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję, że sytuacja kryzysowa lub siła wyższa utrzymuje się.

2. #

Pod koniec okresu, o którym mowa w ust. 1, na wniosek zainteresowanego państwa członkowskiego Komisja może przedłożyć wniosek dotyczący nowej decyzji wykonawczej Rady w sprawie zmiany lub przedłużenia określonych odstępstw lub Planu Reagowania Solidarności, o którym mowa w art. 4 ust. 5, na okres nie dłuższy niż trzy miesiące. O ile decyzja ta nie zostanie uchylona zgodnie z art. 6 ust. 3, okres ten może zostać jednokrotnie przedłużony o trzy miesiące po potwierdzeniu przez Komisję utrzymywania się sytuacji kryzysowej lub siły wyższej . Art. 4 ust. 3 i 5 stosuje się.

3. #

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej stosuje art. 10–13 nie dłużej niż jest to ściśle konieczne do zaradzenia sytuacji, a w każdym razie nie dłużej niż okres określony w decyzji wykonawczej Rady o którym mowa w art. 4 ust. 3. Całkowity czas stosowania środków nie może przekraczać czasu trwania sytuacji kryzysowej lub działania siły wyższej i wynosi maksymalnie 12 miesięcy.

Artykuł 6 Monitorowanie #

1. #

Komisja i Rada stale monitorują, czy utrzymuje się sytuacja kryzysowa lub siła wyższa , określona w decyzji wykonawczej Komisji, o której mowa w art. 3 ust. 8.

2. #

Komisja zwraca szczególną uwagę na przestrzeganie praw podstawowych i standardów humanitarnych i może zwrócić się do Agencji Azylu o wszczęcie specjalnego działania monitorującego zgodnie z art. 15 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2021/2303.

3. #

Jeżeli Komisja uzna, że ustały okoliczności, które doprowadziły do stwierdzenia sytuacji kryzysowej lub siły wyższej , proponuje uchylenie decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3. Jeżeli Komisja uzna to za właściwe na podstawie odpowiednich informacji, zaproponuje przyjęcie nowej decyzji wykonawczej Rady zezwalającej na zmianę lub rozszerzenie środków ustanowionych zgodnie z art. 5 ust. 2.

4. #

Komisja składa Parlamentowi Europejskiemu i Radzie sprawozdanie co trzy miesiące po wejściu w życie decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, w sprawie stosowania tej decyzji, w szczególności w sprawie skuteczności środki podjęte w celu rozwiązania sytuacji kryzysowej lub siły wyższej oraz ustala, czy sytuacja się utrzymuje oraz czy środki są w dalszym ciągu konieczne i proporcjonalne.

Artykuł 7 Koordynator Solidarności UE #

Koordynator Solidarności UE ustanowiony w art. 15 i 60 rozporządzenia (UE) 2024/1351, oprócz zadań wymienionych w tych artykułach:

(A) #

wspierać działania związane z relokacją z danego państwa członkowskiego do wnoszącego wkład państwa członkowskiego na mocy niniejszego rozporządzenia;

(B) #

promować kulturę gotowości, współpracy i odporności między państwami członkowskimi w dziedzinie azylu i migracji, w tym poprzez wymianę najlepszych praktyk.

W tym celu koordynator solidarności UE jest aktualizowany przez unijną sieć gotowości do migracji i zarządzania kryzysowego w ramach odpowiednich etapów planu gotowości do migracji i kryzysu w zakresie migracji zgodnie z zaleceniem (UE) 2020/1366 w jego pierwotnej wersji.

Koordynator Solidarności UE co dwa tygodnie przekazuje biuletyn na temat stanu wdrożenia i funkcjonowania mechanizmu relokacji. Biuletyn ten przekazywany jest Parlamentowi Europejskiemu i Radzie.

ROZDZIAŁ III ŚRODKI SOLIDARNOŚCI MAJĄCE ZASTOSOWANIE W SYTUACJI KRYZYSOWEJ #

Artykuł 8 Solidarność i działania wspierające w sytuacji kryzysu #

1. #

Państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji kryzysowej może zwrócić się w uzasadnionym wniosku, o którym mowa w art. 2, o następujące rodzaje wkładów:

(A) #

relokacje, które należy przeprowadzić zgodnie z procedurami określonymi w art. 67 i 68 rozporządzenia (UE) 2024/1351:

(I)	osób ubiegających się o ochronę międzynarodową;

(ii)

w przypadku dwustronnego uzgodnienia przez zainteresowane państwo członkowskie wnoszące wkład i korzystające z pomocy – beneficjentów ochrony międzynarodowej, którym przyznano ochronę międzynarodową w okresie krótszym niż trzy lata przed przyjęciem aktu wykonawczego Rady ustanawiającego roczną pulę solidarności;

(B) #

wkłady finansowe mające na celu działania istotne dla zaradzenia sytuacji kryzysowej w danym państwie członkowskim lub w odpowiednich krajach trzecich, przy pełnym poszanowaniu praw człowieka, które mają zostać zapewnione przez inne państwa członkowskie zgodnie z art. 64 rozporządzenia (UE) 2024/ 1351;

(C) #

alternatywne środki solidarności, o których mowa w art. 56 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (UE) 2024/1351, szczególnie potrzebne do zaradzenia sytuacji kryzysowej oraz zgodnie z art. 65 ust. 2 i 3 tego rozporządzenia Rozporządzenie; środki takie będą liczone jako solidarność finansowa, a ich rzeczywista wartość zostanie ustalona w oparciu o obiektywne kryteria.

2. #

Realizując relokacje, o których mowa w ust. 1 lit. a) niniejszego artykułu, państwa członkowskie w pierwszej kolejności uwzględniają relokację osób wymagających szczególnego traktowania zgodnie z art. 60 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

Artykuł 9 Przesunięcie odpowiedzialności #

1. #

Jeżeli dodatkowe zobowiązania dotyczące relokacji określone w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, oraz zobowiązania dostępne w rocznej puli solidarności są niższe od potrzeb w zakresie relokacji określonych w tej decyzji wykonawczej Rady:

(A) #

wnoszące wkład państwa członkowskie przyjmują odpowiedzialność – do 100 % potrzeb w zakresie relokacji określonych w planie reakcji solidarności ustanowionym w decyzji wykonawczej Rady – za wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, za które uznano państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej;

(B) #

stosując lit. a) niniejszego akapitu i w razie potrzeby wnoszące wkład państwa członkowskie przyjmują odpowiedzialność przekraczającą przysługujący im sprawiedliwy udział w drodze odstępstwa od art. 63 ust. 7 rozporządzenia (UE) 2024/1351;

(C) #

przy stosowaniu lit. a) i b) niniejszego akapitu art. 63 ust. 6, 8 i 9 rozporządzenia (UE) 2024/1351 stosuje się odpowiednio .

W przypadku gdy dyrektywa 2001/55/WE zostaje aktywowana w związku z tą samą sytuacją, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), a państwa członkowskie w momencie aktywacji postanawiają nie stosować art. 11 tej dyrektywy, obowiązkowe offsety zgodnie z niniejszym artykułem nie mają zastosowania. W przypadku gdy decyzja wykonawcza Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, upoważnia dane państwo członkowskie do stosowania art. 13, obowiązkowe offsety na mocy niniejszego artykułu nie mają zastosowania.

2. #

Jeżeli zastosowanie ust. 1 niniejszego artykułu nie jest wystarczające do pokrycia 100 % potrzeb w zakresie relokacji określonych w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, Forum Solidarności UE Wysokiego Szczebla zostaje ponownie zwołane w trybie w trybie pilnym, zgodnie z art. 13 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351 i zgodnie z procedurą określoną w art. 57 tego rozporządzenia.

3. #

Państwo członkowskie korzystające może zwrócić się do pozostałych państw członkowskich o przejęcie odpowiedzialności za rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, za które uznano państwo członkowskie korzystające z pomocy jako odpowiedzialne, zamiast za relokację zgodnie z procedurą określoną w art. 69 rozporządzenia (UE). 2024/1351.

4. #

Jeżeli wnoszące wkład państwo członkowskie stało się odpowiedzialne za wnioski przekraczające jego należny udział zgodnie z ust. 1 lit. b) niniejszego artykułu lub art. 13, jest ono uprawnione do:

(A) #

proporcjonalnie zmniejszyć swój sprawiedliwy udział w odniesieniu do przyszłych wkładów solidarnościowych w ramach nadchodzących rocznych cykli rozporządzenia (UE) 2024/1351, przy czym odpowiednia liczba wniosków, na rzecz których to państwo członkowskie wniosło wkład, przekracza jego sprawiedliwy udział w okresie pięciu lat;

(B) #

zmniejszyć swój sprawiedliwy udział w przyszłych wkładach solidarnościowych określonych w decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie art. 4 ust. 3 z odpowiednią liczbą wniosków, na które to państwo członkowskie wniosło wkład przekraczający przysługujący mu sprawiedliwy udział; o taką obniżkę można ubiegać się wyłącznie w ciągu pięciu lat od dnia, w którym decyzja wykonawcza Rady, która doprowadziła dane państwo członkowskie do przekroczenia przysługującego mu sprawiedliwego udziału, przestała obowiązywać.

5. #

Jeżeli państwo członkowskie zamierza skorzystać z możliwości przewidzianej w ust. 4, powiadamia o tym Komisję. Powiadomienie zawiera liczbę wniosków, za które państwo członkowskie wzięło na siebie odpowiedzialność przekraczającą przysługujący mu należny udział, oraz obniżkę, którą zamierza zastosować w nadchodzących cyklach rocznych rozporządzenia (UE) 2024/1351 lub w trakcie wykonywania decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie do art. 4 ust. 3.

Jeżeli po zakończeniu badania powiadomienia, o którym mowa w akapicie pierwszym, Komisja potwierdzi, że dane państwo członkowskie wniosło wkład przekraczający przysługujący mu należny udział, Komisja upoważnia dane państwo członkowskie w drodze aktu wykonawczego do zmniejszenia z swój sprawiedliwy udział odpowiadającą liczbie wniosków, na realizację których to państwo członkowskie wniosło wkład przekraczający jego sprawiedliwy udział w nadchodzących rocznych cyklach rozporządzenia (UE) 2024/1351 lub podczas wykonywania decyzji wykonawczej Rady przyjętej na podstawie art. 4 ust. 3 w okresie, o którym mowa do ust. 4 lit. b) niniejszego artykułu w celu wsparcia innego państwa członkowskiego lub w przypadku gdy wymagane jest potrącenie odpowiedzialności zgodnie z ust. 1 lit. b) niniejszego artykułu.

6. #

Jeżeli potrzeby solidarnościowe innych państw członkowskich, z których korzystają państwa członkowskie na podstawie art. 58 lub 59 rozporządzenia (UE) 2024/1351, nie mogą zostać zaspokojone w wyniku wykorzystania przez państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji kryzysowej zobowiązań dostępnych w rocznej puli solidarności zgodnie z art. 4 ust. 5 lit. b) niniejszego artykułu, Forum Solidarności UE Wysokiego Szczebla zostaje ponownie zwołane w trybie pilnym, zgodnie z art. 13 rozporządzenia (UE) 2024/1351 i zgodnie z procedurą określoną w art. 57 tego rozporządzenia.

7. #

Jeżeli w wyniku środków niezbędnych do wsparcia państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej, ujętych w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, inne państwo członkowskie uzna, że znajduje się pod presją migracyjną lub w obliczu znaczącej sytuacji migracyjnej w rozumieniu odpowiednio art. 2 pkt 24 i 25 rozporządzenia (UE) 2024/1351 lub w obliczu sytuacji kryzysowej dane państwo członkowskie może zwrócić się o środki solidarnościowe, pełne lub częściowe obniżki swoich wkładów solidarnościowych zgodnie z tym rozporządzeniem lub środków solidarnościowych i wsparcia zgodnie z niniejszym rozporządzeniem.

Oceniając uzasadniony wniosek państwa członkowskiego, o którym mowa w art. 2 niniejszego rozporządzenia, Komisja bierze również pod uwagę, czy to państwo członkowskie wzięło na siebie odpowiedzialność za rozpatrywanie wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w stopniu przekraczającym przysługujący jej należny udział, oprócz informacji określonych w art. Artykuły 9 i 10 rozporządzenia 2024/1351.

ROZDZIAŁ IV ODSTĘPSTWA #

Artykuł 10 Rejestracja wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w sytuacjach kryzysowych lub siły wyższej #

1. #

W sytuacji kryzysu lub działania siły wyższej , w drodze odstępstwa od art. 27 rozporządzenia (UE) 2024/1348, państwo członkowskie znajdujące się w takiej sytuacji może zarejestrować wnioski złożone w okresie stosowania niniejszego ustępu, nie później niż cztery tygodnie po złożeniu tych wniosków.

2. #

Stosując ust. 1, zainteresowane państwo członkowskie nadaje priorytet rejestracji wniosków osób o specjalnych potrzebach recepcyjnych zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie (UE) 2024/1346 oraz małoletnich i członków ich rodzin.

3. #

Stosując ust. 1, państwa członkowskie mogą nadać priorytet rejestracji wniosków, które prawdopodobnie będą zasadne.

4. #

W sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), odstępstwo, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, można stosować wyłącznie w okresie określonym w pierwotnej decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, a nie podczas jego kolejnych przedłużeń na podstawie art. 5 ust. 1 lub 2.

5. #

Zgodnie z art. 3 dyrektywy (UE) 2024/1346 i rozporządzenia (UE) 2024/1348 państwa członkowskie zapewniają wnioskodawcom możliwość dostępu do praw wynikających z tych instrumentów i skutecznego korzystania z nich, gdy tylko dokonają zgłoszenia, niezależnie od tego, kiedy następuje rejestracja. Dane państwo członkowskie należycie informuje obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców w języku, który rozumieją lub co do którego można zasadnie przypuszczać, że rozumie, o zastosowanym środku, lokalizacji punktów rejestracji, w tym przejść granicznych dostępnych do rejestracji i złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej oraz czas trwania środka.

6. #

Składając uzasadniony wniosek, o którym mowa w art. 2 ust. 1, państwo członkowskie może powiadomić Komisję, że uważa za konieczne zastosowanie odstępstwa, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, zanim zostanie do tego upoważnione w Decyzja wykonawcza Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, wskazująca dokładne powody, dla których wymagane jest natychmiastowe działanie.

W takim przypadku dane państwo członkowskie może zastosować odstępstwo, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, przez okres nieprzekraczający 10 dni od następnego dnia po złożeniu wniosku, chyba że decyzja wykonawcza Rady, o której mowa w art. Artykuł 4 ust. 3 upoważnia zainteresowane państwo członkowskie do dalszego stosowania tego odstępstwa.

7. #

Przedłużenie terminu rejestracji wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej nie narusza obowiązków dotrzymania terminów określonych w art. 15 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (UE) 2024/1358.

Artykuł 11 Środki mające zastosowanie do granicznej procedury azylowej w sytuacji kryzysu lub działania siły wyższej #

1. #

W sytuacji kryzysu lub działania siły wyższej państwa członkowskie mogą, w odniesieniu do wniosków złożonych w okresie stosowania niniejszego artykułu, odstąpić od art. 51 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1348, przedłużając maksymalny okres obowiązywania procedury granicznej w zakresie rozpatrywania wniosków określonych w tym artykule o dodatkowy okres maksymalnie sześciu tygodni. Okresu tego nie stosuje się oprócz okresu, o którym mowa w art. 51 ust. 2 akapit trzeci tego rozporządzenia.

2. #

W sytuacji kryzysu, o którym mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), lub siły wyższej , w drodze odstępstwa od art. 45 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1348, państwa członkowskie nie mogą zobowiązany do rozpatrzenia w procedurze granicznej wniosków złożonych przez wnioskodawców, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. j) tego rozporządzenia, jeżeli środki przewidziane w planie awaryjnym zainteresowanego państwa członkowskiego, o którym mowa w art. 32 dyrektywy (UE) 2024/1346 nie są wystarczające, aby zaradzić tej sytuacji.

3. #

W sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), w drodze odstępstwa od art. 45 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1348, państwa członkowskie mogą obniżyć próg przewidziany w art. art. 42 ust. 1 lit. j) do 5%.

4. #

W sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), w drodze odstępstwa od art. 44 ust. 1 lit. b) rozporządzenia (UE) 2024/1348, państwa członkowskie mogą , w procedurze granicznej, podejmuje decyzje co do istoty wniosku w przypadkach, gdy wnioskodawca jest obywatelem lub, w przypadku bezpaństwowców, byłym miejscem zwykłego pobytu państwa trzeciego, w przypadku którego część decyzji o udzieleniu ochrony międzynarodowej przez organ rozstrzygający, zgodnie z najnowszymi dostępnymi średnimi rocznymi ogólnounijnymi danymi Eurostatu, wynosi 50 % lub mniej, poza przypadkami, o których mowa w art. 42 ust. 1 lit. j) tego rozporządzenia, biorąc pod uwagę szybko zmieniające się potrzeby w zakresie ochrony, które mogą pojawić się w kraju pochodzenia, co znajduje odzwierciedlenie w kwartalnych aktualizacjach danych Eurostatu.

5. #

Stosując ust. 3 lub 4 niniejszego artykułu, zainteresowane państwo członkowskie nadaje priorytet rozpatrzeniu wniosków o ochronę międzynarodową złożonych przez osoby o szczególnych potrzebach proceduralnych lub specjalnych potrzebach w zakresie przyjmowania zgodnie z definicją w dyrektywie (UE) 2024/1346 i rozporządzeniu (UE) ) 2024/1348 oraz małoletni i członkowie ich rodzin. Stosując ust. 3, 4 lub 6 niniejszego artykułu, dane państwo członkowskie może również nadać priorytet rozpatrzeniu wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej, które prawdopodobnie są zasadne.

6. #

W sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. b), w drodze odstępstwa od art. 44 ust. 1 lit. b) i art. 53 ust. rozporządzenia (UE) 2024/1348 państwa członkowskie mogą w procedurze granicznej podejmować decyzje co do zasadności wszystkich wniosków złożonych przez obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca podlegającego instrumentalizacji i zarejestrowanych w terminie podczas którego stosuje się niniejszy ustęp.

7. #

Stosując ust. 6, państwa członkowskie:

(A) #

wykluczyć z procedury granicznej małoletnich w wieku poniżej 12 lat i członków ich rodzin oraz osoby o specjalnych potrzebach proceduralnych lub specjalnych w zakresie przyjmowania w rozumieniu dyrektywy (UE) 2024/1346 i rozporządzenia (UE) 2024/1348; Lub

(B) #

zaprzestać stosowania procedury granicznej w odniesieniu do następujących kategorii wnioskodawców, jeżeli na podstawie indywidualnej oceny zostanie ustalone, że ich wnioski mogą być zasadne:

(I)	małoletni do lat 12 i członkowie ich rodzin; I

(ii)	osoby bezbronne o specjalnych potrzebach proceduralnych lub specjalnych w zakresie przyjmowania zgodnie z definicją zawartą w dyrektywie (UE) 2024/1346 i rozporządzeniu (UE) 2024/1348.

Niniejszy ustęp pozostaje bez uszczerbku dla obowiązkowego charakteru procedury granicznej, o którym mowa w art. 46 rozporządzenia (UE) 2024/1348.

8. #

Jeżeli dane państwo członkowskie jest upoważnione do stosowania odstępstwa, o którym mowa w ust. 6 niniejszego artykułu, decyzja wykonawcza Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3, określa, czy ust. 7 lit. a) czy b), ma zastosowanie, na podstawie wskazania dokonanego przez dane państwo członkowskie zgodnie z art. 2 ust. 2 lit. d).

9. #

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub działania siły wyższej nie stosuje lub zaprzestaje stosowania odstępstwa od procedury azylowej przewidzianej w ust. 4 i 6 niniejszego artykułu w przypadkach, gdy istnieją przesłanki medyczne do niestosowania procedury granicznej zgodnie z art. 53 ust. 2 lit. d) rozporządzenia (UE) 2024/1348 lub w przypadku gdy nie można zapewnić niezbędnego wsparcia wnioskodawcom mającym szczególne potrzeby w zakresie przyjmowania zgodnie z dyrektywą (UE) 2024/1346 lub potrzeby proceduralne zgodnie z art. 53 ust. 2 lit. c) rozporządzenia (UE) 2024/1348.

10. #

W celu stosowania odstępstw, o których mowa w niniejszym artykule, podstawowe zasady prawa do azylu i poszanowania zasady non-refoulement, a także gwarancje przewidziane w rozdziałach I i II rozporządzenia (UE) ) 2024/1348 stosuje się w celu zapewnienia ochrony praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową, w tym prawa do skutecznego środka prawnego.

Organizacje i osoby upoważnione na mocy prawa krajowego do udzielania porad i poradnictwa mają skuteczny dostęp do wnioskodawców przetrzymywanych w ośrodkach detencyjnych lub obecnych na przejściach granicznych. Państwa członkowskie mogą nałożyć ograniczenia na takie działania, jeżeli na mocy prawa krajowego są one obiektywnie niezbędne dla bezpieczeństwa, porządku publicznego lub zarządzania administracyjnego ośrodkiem penitencjarnym, pod warunkiem że dostęp nie zostanie w ten sposób poważnie ograniczony lub uniemożliwiony.

11. #

Odstępstwa przewidziane w niniejszym artykule nie mają wpływu na proces ustalania odpowiedzialnego państwa członkowskiego w ramach rozporządzenia (UE) 2024/1351. Jeżeli proces ten jest dłuższy niż maksymalny czas trwania granicznej procedury azylowej w sytuacji kryzysu lub działania siły wyższej , proces i pozostała część procedury azylowej zostaje zakończona na terytorium rozstrzygającego państwa członkowskiego zgodnie z art. 51 rozporządzenia (UE) 2024/1348.

Artykuł 12 Przedłużenie terminów określonych dla wniosków o przejęcie, powiadomień o przejęciu i przekazania w sytuacji kryzysu, o którym mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), lub siły wyższej #

1. #

W sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), lub siły wyższej uniemożliwiającej Państwu członkowskiemu znajdującemu się w takiej sytuacji dotrzymanie terminów określonych w art. 39, 40 , 41 i 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351 lub w celu przyjęcia osób, za które jest odpowiedzialny na mocy tego rozporządzenia, państwa członkowskie mogą odstąpić od terminów określonych w art. 39, 40, 41 i 46 tego rozporządzenia jednocześnie.

2. #

W przypadku gdy państwo członkowskie stosuje odstępstwo przewidziane w ust. 1 niniejszego artykułu:

(A) #

złożyć wniosek o przejęcie, o którym mowa w art. 39 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w terminie czterech miesięcy od dnia zarejestrowania wniosku;

(B) #

odpowiedzieć na wniosek o przejęcie, o którym mowa w art. 40 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w ciągu dwóch miesięcy od otrzymania wniosku;

(C) #

złożyć powiadomienie o odbiorze, o którym mowa w art. 41 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w terminie jednego miesiąca od otrzymania trafienia w systemie Eurodac lub potwierdzić odbiór w terminie jednego miesiąca od takiego powiadomienia; I

(D) #

przeprowadzić przeniesienie, o którym mowa w art. 46 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w terminie jednego roku od przyjęcia wniosku o przejęcie lub potwierdzenia powiadomienia o przejęciu przez inne państwo członkowskie lub ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub przeglądu decyzji o przeniesieniu, która ma skutek zawieszający zgodnie z art. 43 ust. 3 tego rozporządzenia.

3. #

Jeżeli państwo członkowskie, o którym mowa w ust. 1, nie dotrzymuje terminów określonych w ust. 2 lit. a), b) lub d) niniejszego artykułu, odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej zgodnie z rozporządzeniem (UE) 2024/1351 pozostają przy nim lub zostają na niego przeniesione.

4. #

W przypadku zastosowania ust. 1 niniejszego artykułu, przeniesienia na podstawie art. 46 rozporządzenia (UE) 2024/1351 do odpowiedzialnego państwa członkowskiego, które stoi w obliczu sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a), niniejszego rozporządzenia lub działanie siły wyższej , nie jest przeprowadzane do czasu, gdy dane państwo członkowskie nie będzie już znajdować się w takiej sytuacji, chyba że ze względu na indywidualną sytuację wnioskodawcy odpowiedzialne państwo członkowskie zgodziło się na przyjęcie zainteresowanej osoby. Jeżeli przeniesienie nie nastąpi w terminie jednego roku od przyjęcia wniosku o przejęcie lub od potwierdzenia powiadomienia o przejęciu przez inne państwo członkowskie lub od ostatecznej decyzji w sprawie odwołania lub rewizji decyzji o przejęciu, która ma skutek zawieszający w zgodnie z art. 43 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w tym ze względu na utrzymywanie się sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. a) niniejszego rozporządzenia lub siły wyższej , w drodze odstępstwo od art. 46 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1351 odpowiedzialne państwo członkowskie, w obliczu takiej sytuacji, zostaje zwolnione ze swoich obowiązków przejęcia lub ponownego przyjęcia danej osoby, a odpowiedzialność zostaje przeniesiona na podmiot przekazujący Państwo członkowskie.

Artykuł 13 Odstępstwa od obowiązku przyjęcia wnioskodawcy w sytuacji nadzwyczajnych masowych przyjazdów #

1. #

W drodze odstępstwa od art. 36 ust. 1 lit. b) i art. 38 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w sytuacji kryzysowej, o której mowa w art. 1 ust. 4 lit. ( a) niniejszego rozporządzenia, w przypadku gdy masowe przyjazdy obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców mają tak niezwykłą skalę i intensywność, że mogą stworzyć poważne ryzyko poważnych uchybień w traktowaniu osób ubiegających się o wizę, stwarzając w ten sposób poważne ryzyko, że Wspólny Europejski system azylowy przestanie działać, państwo członkowskie znajdujące się w takiej sytuacji może zostać zwolnione z obowiązku:

(A) #

przyjąć z powrotem wnioskodawcę, obywatela państwa trzeciego lub bezpaństwowca, w odniesieniu do którego to państwo członkowskie zostało wskazane jako odpowiedzialne państwo członkowskie na podstawie art. 16 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1358, jeżeli odpowiedzialność ta została ustalona na podstawie art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1351; Lub

(B) #

przyjąć ponownie wnioskodawcę zgodnie z art. 38 ust. 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351.

Niniejszy ustęp ma zastosowanie wyłącznie w przypadku, gdy wniosek został zarejestrowany w państwie członkowskim stojącym w obliczu takiej sytuacji, w terminie określonym w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3 niniejszego rozporządzenia, który nie przekracza czterech miesięcy przed datą przyjęcia tę decyzję wykonawczą Rady.

2. #

W przypadku zastosowania ust. 1 niniejszego artykułu, a państwo członkowskie stojące w obliczu takiej sytuacji zostało uznane za odpowiedzialne zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2024/1351, to państwo członkowskie zostaje zwolnione z obowiązku odbioru osoba zainteresowana i odpowiedzialność zostają przeniesione na państwo członkowskie, w którym zarejestrowano drugi wniosek.

Państwo członkowskie, które staje się odpowiedzialne na podstawie akapitu pierwszego niniejszego ustępu, wskazuje w systemie Eurodac, że stało się odpowiedzialnym państwem członkowskim zgodnie z art. 16 ust. 3 rozporządzenia (UE) 2024/1358.

3. #

W drodze odstępstwa od art. 38 ust. 2 i 4 rozporządzenia (UE) 2024/1351, w przypadku zastosowania ust. 1 niniejszego artykułu, a państwo członkowskie znajdujące się w takiej sytuacji jest zobowiązane do przyjęcia wnioskodawcy z powrotem zgodnie z art. 38( 4) rozporządzenia (UE) 2024/1351, państwo członkowskie, w którym rejestrowany jest drugi wniosek, stosuje procedury określone w części III tego rozporządzenia, z wyjątkiem art. 16 ust. 2, art. 17 ust. 2), art. 25 ust. 5 oraz art. 33 ust. 1 i 2, a obowiązek przyjęcia wnioskodawcy na podstawie art. 38 ust. 4 zostaje przeniesiony na to państwo członkowskie.

W przypadku gdy nie można określić odpowiedzialnego państwa członkowskiego na podstawie akapitu pierwszego niniejszego ustępu, za rozpatrzenie wniosku o ochronę międzynarodową odpowiada państwo członkowskie, w którym zarejestrowano drugi wniosek. Wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej, w odniesieniu do których państwo członkowskie przesłało powiadomienie o ponownym przyjęciu zgodnie z art. 41 rozporządzenia (UE) 2024/1351 przed datą przyjęcia decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3 niniejszego rozporządzenia, nie mogą niniejszy akapit ma wpływ.

Państwo członkowskie, które staje się odpowiedzialne na podstawie akapitu drugiego niniejszego ustępu, wskazuje w systemie Eurodac, że stało się odpowiedzialnym państwem członkowskim zgodnie z art. 16 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2024/1358.

ROZDZIAŁ V PROCEDURA PRZYSPIESZONA #

Artykuł 14 Przyspieszona procedura #

1. #

Jeżeli obiektywne okoliczności wskazują, że wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej złożone przez grupy osób ubiegających się o ochronę międzynarodową z określonego kraju pochodzenia lub poprzedniego miejsca zwykłego pobytu lub z części takiego kraju, lub na podstawie kryteriów określonych w rozporządzeniu (UE) 2024/1347 może być zasadne, Komisja może, po konsultacji z Forum Solidarności UE Wysokiego Szczebla, przyjąć zalecenie dotyczące stosowania procedury przyspieszonej, dostarczając wszelkich istotnych informacji, które ułatwią w szczególności stosowanie przez organy rozstrzygające, o których mowa w art. 13 ust. 11 lit. a) i art. 34 ust. 5 lit. a) rozporządzenia (UE) 2024/1348.

2. #

Jeżeli po przyjęciu zalecenia, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, organ rozstrzygający stosuje art. 13 ust. 12 lit. a) rozporządzenia (UE) 2024/1348 w celu pominięcia przesłuchania oraz art. 34 ust. 5 lit. a) tego rozporządzenia, aby nadać priorytet rozpatrzeniu wniosku, ponieważ prawdopodobnie jest on zasadny, zapewnia, w drodze odstępstwa od art. 35 ust. 4 tego rozporządzenia, że rozpatrzenie wniosku pod względem merytorycznym następuje nie później niż w terminie czterech tygodni od dnia złożenia wniosku.

3. #

Rozważając przyjęcie zalecenia, o którym mowa w ust. 1, Komisja może skonsultować się z odpowiednimi agencjami unijnymi, UNHCR i innymi właściwymi organizacjami.

ROZDZIAŁ VI POSTANOWIENIA KOŃCOWE #

Artykuł 15 Postanowienia szczegółowe i gwarancje #

W sytuacji kryzysowej, w przypadku gdy państwo członkowskie stosuje odstępstwo, o którym mowa w art. 10–13, należycie informuje obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców w języku, który rozumieją lub co do którego można zasadnie przypuszczać, że jest zrozumiały, o zastosowanych środkach, lokalizację punktów rejestracyjnych, w tym przejść granicznych, w których można dokonać rejestracji i złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, oraz czas obowiązywania środków.

Artykuł 16 Gotowość na kryzys #

1. #

Strategie krajowe ustanowione przez państwa członkowskie zgodnie z art. 7 rozporządzenia (UE) 2024/1351 obejmują również:

(A) #

środki zapobiegawcze zapewniające wystarczający poziom gotowości i ograniczające ryzyko wystąpienia sytuacji kryzysowych oraz planowanie awaryjne, z uwzględnieniem planowania awaryjnego zgodnie z rozporządzeniami (UE) 2021/2303 i (UE) 2019/1896 oraz dyrektywą (UE) 2024/1346 oraz sprawozdania Komisji wydane w ramach planu gotowości do migracji i kryzysu migracyjnego;

(B) #

analizę środków niezbędnych do reagowania i rozwiązywania sytuacji kryzysowych i siły wyższej w danym państwie członkowskim, w tym środków mających na celu ochronę praw osób ubiegających się o ochronę międzynarodową i beneficjentów ochrony międzynarodowej oraz innych form ochrony.

2. #

Do celów ust. 1 państwa członkowskie mogą konsultować się z Komisją oraz odpowiednimi organami, urzędami i agencjami Unii, w szczególności z Agencją ds. Azylu, a także władzami regionalnymi i lokalnymi, w stosownych przypadkach i zgodnie z prawem krajowym.

3. #

Państwa członkowskie dokonują, w razie potrzeby, przeglądu strategii krajowych ustanowionych zgodnie z art. 7 rozporządzenia (UE) 2024/1351, a w każdym razie nie później niż rok od dnia zakończenia sytuacji kryzysowej zgodnie z art. 5 niniejszego rozporządzenia.

Artykuł 17 Współpraca i ocena #

1. #

W celu zapewnienia sprawnego stosowania środków przewidzianych w decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4 ust. 3 niniejszego rozporządzenia, Koordynator Solidarności UE zwołuje pierwsze posiedzenie Forum Solidarności UE na poziomie technicznym, o którym mowa w art. w art. 14 ust. 5 rozporządzenia (UE) 2024/1351 niezwłocznie po przyjęciu takiej decyzji wykonawczej Rady. Po tym pierwszym posiedzeniu Forum Solidarności UE na poziomie technicznym zbiera się tyle razy, ile jest to konieczne.

2. #

Państwo członkowskie znajdujące się w sytuacji kryzysowej może zwrócić się o pomoc do wszystkich organów, które są w stanie w krótkim czasie zwiększyć zasoby ludzkie jego właściwych organów zgodnie z art. 5 rozporządzenia (UE) 2024/1348, a pomoc ekspertów oddelegowanych przez Agencję Azylu zgodnie z art. 5 lit. a) tego rozporządzenia oraz art. 16 ust. 2 lit. b) i art. 21 ust. ) 2021/2303.

3. #

Komisja, Parlament Europejski, Rada, odpowiednie agencje Unii oraz państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub działania siły wyższej ściśle współpracują i regularnie informują się wzajemnie o wykonaniu decyzji wykonawczej Rady, o której mowa w art. 4( 3).

4. #

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub działania siły wyższej w dalszym ciągu przekazuje Komisji wszystkie istotne dane, w tym statystyki istotne dla wykonania niniejszego rozporządzenia. Zainteresowane państwo członkowskie dostarcza również Komisji szczegółowe informacje potrzebne do przeprowadzenia przeglądu na mocy art. 6 ust. 3 oraz przedstawienia propozycji uchylenia lub przedłużenia decyzji wykonawczej Rady, jak również wszelkie inne informacje, które Komisja może żądanie na tej podstawie.

5. #

Państwo członkowskie stojące w obliczu sytuacji kryzysowej lub siły wyższej nadal ściśle współpracuje z UNHCR i wszelkimi innymi organizacjami, którym państwo członkowskie powierzyło zadania na mocy niniejszego rozdziału oraz rozporządzenia (UE) 2024/1348 i dyrektywy (UE) 2024/ 1346.

6. #

Wykonując swoje uprawnienia i wykonując swoje obowiązki zgodnie z niniejszym artykułem, Komisja i Rada przez cały czas zapewniają poszanowanie zasad konieczności i proporcjonalności.

Artykuł 18 Wsparcie finansowe #

1. #

Państwa członkowskie podejmujące relokację w ramach środka solidarnościowego mogą korzystać z unijnego wsparcia finansowego na warunkach określonych w art. 11 ust. 9 rozporządzenia (UE) 2021/1147, w tym na środki wczesnej integracji wdrażane przez władze regionalne i lokalne .

2. #

Awaryjne wsparcie finansowe dla państwa członkowskiego znajdującego się w sytuacji kryzysowej może zostać przyznane zgodnie z art. 31 ust. 1 lit. a) rozporządzenia (UE) 2021/1147, w tym na budowę, utrzymanie i renowację ośrodków recepcyjnych wymagane do wykonania niniejszego rozporządzenia, zgodnie z normami przewidzianymi w dyrektywie (UE) 2024/1346.

Artykuł 19 Zmiana rozporządzenia (UE) 2021/1147 #

W art. 31 ust. 1 rozporządzenia (UE) 2021/1147 dodaje się punkt w brzmieniu:

„(ba)

sytuacja kryzysowa w rozumieniu art. 1 ust. 4 lit. a) rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1359 ( *1 ) .

Artykuł 20 Wejście w życie #

Niniejsze rozporządzenie wchodzi w życie dwudziestego dnia po jego opublikowaniu w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej .

Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 1 lipca 2026 r.

Niniejsze rozporządzenie wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich zgodnie z Traktatami.

Sporządzono w Brukseli dnia 14 maja 2024 r.

Dla Europejczyka

Prezydent

R. METSOLA

Parlament W imieniu Rady

Prezydent

H. LAHBIB

( 1 ) Dz.U. C 155 z 30.4.2021, s. 1. 58 .

( 2 ) Dz.U. C 175 z 7.5.2021, s. 1. 32 .

( 3 ) Stanowisko Parlamentu Europejskiego z dnia 10 kwietnia 2024 r. (dotychczas nieopublikowane w Dzienniku Urzędowym) i decyzja Rady z dnia 14 maja 2024 r.

( 4 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1351 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie zarządzania azylem i migracjami, zmieniające rozporządzenia (UE) 2021/1147 i (UE) 2021/1060 oraz uchylające rozporządzenie (UE) nr 604/2013 ( Dz.U. L, 2024/1351 z 22.05.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1351/oj ).

( 5 ) Dyrektywa Rady 2001/55/WE z dnia 20 lipca 2001 r. w sprawie minimalnych standardów udzielania tymczasowej ochrony na wypadek masowego napływu wysiedleńców oraz w sprawie środków wspierających równowagę wysiłków między Państwami Członkowskimi w zakresie przyjmowania takich osób i ponoszenia konsekwencji w tym ( Dz.U. L 212 z 7.8.2001, s. 12 ).

( 6 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1348 z dnia 14 maja 2024 r. ustanawiające wspólną procedurę ochrony międzynarodowej w Unii i uchylające dyrektywę 2013/32/UE ( Dz.U. L 2024/1348 z 22.5.2020). 2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1348/oj ).

( 7 ) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1346 z dnia 14 maja 2024 r. ustanawiająca standardy przyjmowania osób ubiegających się o ochronę międzynarodową ( Dz.U. L 2024/1346 z 22.5.2024, ELI: http:/ /data.europa.eu/eli/dir/2024/1346/oj ).

( 8 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1356 z dnia 14 maja 2024 r. wprowadzające kontrolę bezpieczeństwa obywateli państw trzecich na granicach zewnętrznych i zmieniające rozporządzenia (WE) nr 767/2008, (UE) 2017/ 2226, (UE) 2018/1240 i (UE) 2019/817 ( Dz.U. L, 2024/1356 z 22.5.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1356/oj ).

( 9 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1358 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie utworzenia „Eurodac” służącego do porównywania danych biometrycznych w celu skutecznego stosowania rozporządzeń (UE) 2024/1351 i (UE) ) 2024/1350 Parlamentu Europejskiego i Rady oraz dyrektywy Rady 2001/55/WE oraz w sprawie identyfikacji nielegalnie przebywających obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców oraz w sprawie wniosków o porównanie z danymi Eurodac składanych przez organy ścigania państw członkowskich i Europol w celach egzekwowania prawa, zmieniające rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/1240 i (UE) 2019/818 oraz uchylające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 603/2013 ( Dz.U. L z 2013 r., 2024/1358, 22.5.2024, ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1358/oj ).

( 10 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1347 z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie standardów kwalifikowania obywateli państw trzecich lub bezpaństwowców jako beneficjentów ochrony międzynarodowej, jednolitego statusu uchodźców lub osób kwalifikujących się do ochrony uzupełniającej oraz co do treści udzielanej ochrony, zmieniająca dyrektywę Rady 2003/109/WE i uchylająca dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/95/UE ( Dz.U. L 2024/1347 z 22.05.2024, s. ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1347/oj ).

( 11 ) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/XXX z dnia XXX zmieniająca dyrektywę 2011/36/UE w sprawie zapobiegania handlowi ludźmi i zwalczania go oraz ochrony ofiar (dotychczas nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym).

( 12 ) Rozporządzenie Rady (WE) nr 866/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie systemu na mocy art. 2 protokołu nr 10 Aktu przystąpienia ( Dz.U. L 161 z 30.4.2004, s. 128 ).

( 13 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2303 z dnia 15 grudnia 2021 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Azylu i uchylające rozporządzenie (UE) nr 439/2010 ( Dz.U. L 468 z 30.12.2021, s. 2). 1 ).

( 14 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1896 z dnia 13 listopada 2019 r. w sprawie Europejskiej Straży Granicznej i Przybrzeżnej oraz uchylające rozporządzenia (UE) nr 1052/2013 i (UE) 2016/1624 ( Dz.U. L 295 , 14.11.2019, s. 1 ).

( 15 ) Zalecenie Komisji (UE) 2020/1366 z dnia 23 września 2020 r. w sprawie unijnego mechanizmu gotowości na kryzysy związane z migracją i zarządzania nimi ( Dz.U. L 317 z 1.10.2020, s. 26 ).

( 16 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/794 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Ścigania (Europol) oraz zastępujące i uchylające decyzje Rady 2009/371/WSiSW, 2009/934/ WSiSW, 2009/935/WSiSW, 2009/936/WSiSW i 2009/968/WSiSW ( Dz.U. L 135 z 24.5.2016, s. 53 ).

( 17 ) Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1147 z dnia 7 lipca 2021 r. ustanawiające Fundusz Azylu, Migracji i Integracji ( Dz.U. L 251 z 15.7.2021, s. 1 ).

( 18 ) Dz.U. L 66 z 8.3.2006, s. 1. 38 .

( 19 ) Dz.U. L 93 z 3.4.2001, s. 1. 40 .

( 20 ) Dz.U. L 53 z 27.2.2008, s. 1. 5 .

( 21 ) Dz.U. L 160 z 18.6.2011, s. 1. 39 .

ELI: http://data.europa.eu/eli/reg/2024/1359/oj

ISSN 1977-0677 (wydanie elektroniczne)