a) #

środki służące skutecznej walce z bezpośrednią i pośrednią dyskryminacją, w tym poprzez przeciwdziałanie nękaniu, antycyganizmowi, stereotypizacji, antyromskiej retoryce, nawoływaniu do nienawiści, przestępstwom z nienawiści i przemocy wobec Romów, w tym podżeganiu do takich działań, zarówno w internecie, jak i poza nim, w szczególności w kontekście transpozycji, wdrażania i egzekwowania dyrektywy 2000/43/WE, decyzji ramowej 2008/913/WSiSW oraz dyrektywy 2010/13/UE Parlamentu Europejskiego i Rady (17);

b) #

środki służące opracowywaniu i promowaniu kompleksowego systemu wsparcia dla ofiar, zgodnie z dyrektywą 2012/29/UE, oraz zapewnianiu pomocy Romom będącym ofiarami przestępstw z nienawiści i dyskryminacji;

c) #

środki służące walce z dyskryminacją z wielu przyczyn jednocześnie i z dyskryminacją strukturalną (18) wobec Romów, a szczególnie romskich kobiet, młodzieży romskiej, romskich dzieci, Romów LGBTI, Romów w podeszłym wieku, Romów z niepełnosprawnościami, Romów bezpaństwowców i Romów przemieszczających się w obrębie Unii (19);

d) #

środki służące zwiększaniu świadomości na temat tego, że wysiłki na rzecz zwalczania praktyk dyskryminacyjnych splatają się z wysiłkami na rzecz zwalczania antycyganizmu i wykluczenia społecznego i gospodarczego, jako część wspólnych dążeń do promowania szerszego celu, jakim jest równouprawnienie;

e) #

środki służące analizowaniu i uznawaniu, że antycyganizm i dyskryminacja wobec Romów istnieją oraz zwiększaniu świadomości co do istnienia tych zjawisk, co do form, jakie przybierają, i ich szkodliwych konsekwencji, za pośrednictwem mediów, szkolnych programów nauczania i innych środków, na przykład poprzez zwiększanie świadomości urzędników i innych stron na temat potrzeby rozpoznawania i zwalczania przedmiotowych zjawisk;

f) #

środki służące promowaniu prowadzenia w szkołach działań i kampanii podnoszących świadomość wielokulturową;

g) #

środki służące promowaniu wiedzy na temat kultur, języka i historii Romów, w tym pamięci o Holocauście Romów i procesach społecznego pojednania, między innymi poprzez działania zapewniające odpowiednie szkolenia dla nauczycieli i opracowywanie odpowiednich szkolnych programów nauczania, ponieważ wiedza ta ma kluczowe znaczenie dla zmniejszania uprzedzeń i antycyganizmu jako istotnych przyczyn dyskryminacji;

h) #

środki służące wspieraniu pozytywnych narracji na temat Romów oraz romskich wzorów do naśladowania, oraz lepszego rozumienia wyzwań, z którymi mierzą się Romowie, między innymi poprzez wspieranie spotkań między społecznościami i międzykulturowego uczenia się.

a) #

środki służące zapewnieniu odpowiedniego inwestowania w kapitał ludzki, rozwój infrastruktury i mieszkalnictwo, a także w polityki spójności społecznej oraz lepszemu ukierunkowaniu takich inwestycji;

b) #

środki służące zapewnieniu dostępu do odpowiednich systemów ochrony socjalnej, w tym zarówno wsparcia dochodowego, jak i świadczeń rzeczowych oraz świadczenia usług, dla Romów znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

c) #

środki służące połączeniu wsparcia dochodowego ze środkami w zakresie aktywizacji w celu promowania uczestnictwa w rynku pracy i ze wsparciem zatrudnienia, w szczególności na rzecz kobiet romskich i Romów przemieszczających się w obrębie Unii, oraz udzielaniu informacji o obowiązujących prawnych kryteriach kwalifikowalności w zakresie korzystania ze świadczeń w połączeniu z usługami aktywizacyjnymi i wspierającymi;

d) #

środki służące zapewnieniu, aby poświęcono szczególną uwagę zapobieganiu ubóstwu dzieci i zwalczaniu go, w tym poprzez podejmowanie skutecznych środków krajowych, w których uwzględnia się mechanizmy utrwalające wielopokoleniowe ubóstwo oraz potrzebę wspierania romskich dzieci i ich rodzin w powiązanych ze sobą dziedzinach zatrudnienia, usług społecznych, kształcenia i wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem, zdrowia, mieszkalnictwa i dostępu do podstawowych usług, żywienia i dostępu do rekreacji;

e) #

środki służące wspieraniu wiedzy finansowej młodych osób dorosłych i młodych rodzin, w tym większych umiejętności w zakresie podejmowania decyzji i planowania w ramach środków na rzecz upodmiotowienia i włączenia finansowego.

a) #

środki służące wspieraniu aktywności obywatelskiej poprzez promowanie uczestnictwa społecznego, gospodarczego, politycznego i obywatelskiego oraz uczestnictwa w kulturze, w szczególności w odniesieniu do romskich kobiet i romskiej młodzieży;

b) #

środki służące promowaniu budowania zdolności i przywództwa w romskim społeczeństwie obywatelskim w celu umożliwienia ludności romskiej uczestnictwa we wszystkich etapach cyklu polityki i życia publicznego w ogóle;

c) #

środki służące promowaniu zatrudnienia Romów w instytucjach publicznych i prywatnych w celu wspierania różnorodności i wiedzy fachowej w ramach procesu politycznego i w celu zapewniania wzorów do naśladowania;

d) #

środki służące zwiększaniu świadomości w zakresie praw człowieka oraz praw i obowiązków obywateli wśród członków społeczności romskich znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

e) #

środki służące koordynowaniu zasobów, sieci i wiedzy fachowej we wszystkich sektorach w celu zwiększania zaangażowania młodzieży romskiej w procesy decyzyjne i wzmacniania ich przywództwa.

a) #

środki służące zapobieganiu wszelkim formom segregacji w edukacji i wyeliminowaniu ich oraz zapewnianiu wsparcia dla potencjału wszystkich uczniów;

b) #

środki służące zapobieganiu błędnym diagnozom prowadzącym do nieuzasadnionego umieszczania uczniów romskich w placówkach kształcenia specjalnego i wyeliminowaniu takich diagnoz oraz zapewnianiu, aby kierowanie do kształcenia specjalnego było oparte na przejrzystych i zgodnych z prawem procedurach;

c) #

środki służące zapewnieniu skutecznych metod służących uznaniu niesprawiedliwości doświadczanych w przeszłości w dziedzinie edukacji, na przykład segregacji, nieuzasadnionego umieszczania uczniów romskich w placówkach kształcenia specjalnego oraz nierównego traktowania, i zadośćuczynienia takim krzywdom;

d) #

środki służące promowaniu sprawiedliwości, inkluzywności i różnorodności w systemie edukacji i w klasie, na przykład poprzez programy rozwoju zawodowego, mentoring i działania oparte na wzajemnym uczeniu się;

e) #

środki służące zachęcaniu do skutecznego zaangażowania rodzicielskiego w edukację romskich uczniów i wspieraniu powiązań między szkołami a społecznościami lokalnymi, w tym za pośrednictwem mediatorów i asystentów nauczyciela;

f) #

środki służące wspieraniu równego uczestnictwa i aktywnego zaangażowania wszystkich uczniów, w tym dzieci z niepełnosprawnościami, w ogólne działania i procesy edukacyjne;

g) #

środki służące zwalczaniu prześladowania i nękania w szkole, zarówno w internecie, jak i poza nim, w celu ochrony wszystkich uczniów, w tym uczniów romskich;

h) #

środki służące zwiększaniu świadomości nauczycieli i innych pracowników szkół w zakresie historii Romów, ich kultury i metod rozpoznawania i zwalczania dyskryminacji i jej pierwotnych przyczyn, w tym antycyganizmu i nieświadomych uprzedzeń, oraz w zakresie znaczenia edukacji wolnej od dyskryminacji i skutecznego równego dostępu do powszechnej edukacji;

i) #

środki służące wspieraniu wysiłków na rzecz zapewnienia, aby uczniowie romscy zdobywali umiejętności zgodne z obecnymi i przyszłymi potrzebami rynku pracy.

a) #

środki służące zapewnieniu dostępu do wysokiej jakości wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem ze szczególnym uwzględnieniem wczesnego włączenia dzieci romskich, w tym dzieci romskich znajdujących się w niekorzystnej sytuacji;

b) #

środki służące zapewnieniu indywidualnego wsparcia i mediacji w celu nadrobienia braków językowych, poznawczych i edukacyjnych, w ścisłej współpracy z rodzinami uczniów romskich oraz zachęcaniu do kształcenia wyrównawczego i kształcenia dorosłych;

c) #

środki służące zapobieganiu wczesnemu kończeniu i przerywaniu nauki na wszystkich poziomach kształcenia, w tym ze szczególnym uwzględnieniem dziewcząt romskich (20), na przykład dzięki współpracy szkół, mediatorów i służb ochrony socjalnej;

d) #

środki służące uznawaniu trudnej sytuacji dzieci, których rodzice wyjechali za granicę, i zapewnieniu im priorytetowego dostępu do programów zajęć pozalekcyjnych i zindywidualizowanego wsparcia;

e) #

środki służące zwiększaniu mobilności społecznej Romów, na przykład poprzez pozytywne działania, specjalne stypendia w szkolnictwie zawodowym, średnim i wyższym oraz na kształcenie nauczycieli, a także poprzez poradnictwo zawodowe;

f) #

środki służące zapewnianiu płynnego przejścia między poziomami kształcenia i promowaniu zdobywania wykształcenia średniego II stopnia i wykształcenia wyższego, w tym poprzez programy poradnictwa zawodowego, doradztwa, mentoringu i wsparcia finansowego;

g) #

środki służące wsparciu udziału w uczeniu się pozaformalnym i zajęciach pozaprogramowych, w tym w zajęciach dla młodzieży, zajęciach sportowych i kulturalnych w ramach edukacji zdrowotnej i obywatelskiej, i w innych zajęciach, które sprzyjają samorozwojowi, odporności psychologicznej i dobrostanowi;

h) #

środki służące promowaniu, w stosownych przypadkach, nabywania umiejętności cyfrowych, dostępu do sieci szerokopasmowych, odpowiedniej infrastruktury cyfrowej i zapewniania materiałów dydaktycznych przeznaczonych do nauczania na odległość, zarówno w kształceniu formalnym, jak i pozaformalnym, aby zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu uczniów w niekorzystnej sytuacji społeczno-ekonomicznej, ich nauczycieli i rodziców, i zapewniać, aby tymi działaniami zostali objęci uczniowie romscy, w tym uczniowie żyjący na obszarach wiejskich lub odizolowanych.

a) #

środki służące dotarciu do młodych Romów (21) w celu zwiększenia ich świadomości w zakresie dostępnych – najlepiej zintegrowanych – usług w zakresie zatrudnienia i usług społecznych, jak również objęciu ich tymi usługami;

b) #

środki służące znalezieniu odpowiedzi na potrzeby młodych bezrobotnych i biernych zawodowo Romów poprzez opracowanie dla nich zindywidualizowanych, całościowych planów działania uwzględniających ich preferencje i motywację, napotykane przez nich przeszkody i niekorzystne sytuacje oraz przyczyny ich bezrobocia lub bierności zawodowej;

c) #

środki służące udzielaniu wsparcia w zakresie pierwszych doświadczeń zawodowych, pośrednictwa pracy, przygotowania zawodowego i rozwoju kariery;

d) #

środki służące ułatwianiu przechodzenia z kształcenia do zatrudnienia poprzez coaching, mentoring, szkolenie zawodowe, staże, inkubatory przedsiębiorczości i kształcenie dualne;

e) #

środki służące wspieraniu ludności romskiej w nabywaniu umiejętności cyfrowych, tak by mogli lepiej odpowiadać na popyt na rynku pracy i korzystali z szans, które istniejące i nowe narzędzia i tendencje cyfrowe oferują w życiu codziennym;

f) #

środki służące wspieraniu szkolenia w miejscu pracy, rozwijania umiejętności, nabywania i aktualizowania kwalifikacji zawodowych oraz kształcenia wyrównawczego;

g) #

środki służące promowaniu prawdziwie równego dostępu do samozatrudnienia i przedsiębiorczości, w tym przedsiębiorczości społecznej, poprzez ukierunkowane wsparcie;

h) #

środki służące promowaniu równego dostępu do zatrudnienia zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym, poprzez środki takie jak działania pozytywne i systemy wsparcia dla pracodawców, a także poprawianiu dostępu do usług w zakresie zatrudnienia, w tym aktywnej polityki rynku pracy;

i) #

środki służące wspieraniu mobilności rynku pracy, w szczególności na rzecz osób mieszkających na obszarach wiejskich i odizolowanych o ograniczonych możliwościach zatrudnienia.

j) #

środki służące zwalczaniu, zmniejszaniu i eliminowaniu dyskryminacji poprzez intensywniejsze zwiększanie świadomości w zakresie niedyskryminacyjnego zatrudnienia i dostępu do zatrudnienia oraz środki aktywizujące, a także szkoleniu pracodawców w zakresie metod rozpoznawania i zwalczania dyskryminacji i jej pierwotnych przyczyn, w tym antycyganizmu i nieświadomych uprzedzeń.

a) #

środki służące promowaniu i ułatwianiu równego dostępu z myślą o:

b) #

środki służące zwiększaniu świadomości wśród ludności romskiej w zakresie środków profilaktyki pierwotnej, takich jak programy służące promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu nadużywaniu substancji, oraz zwiększeniu dostępu do świadczeń zdrowotnych w zakresie zdrowia psychicznego, w stosownych przypadkach, poprzez mediację zdrowotną;

c) #

środki służące zapobieganiu dyskryminacji wobec ludności romskiej i zwalczaniu jej poprzez zwiększanie świadomości w zakresie niedyskryminacyjnego dostępu do usług opieki zdrowotnej i świadczenia opieki zdrowotnej, a także poprzez szkolenie pracowników służby zdrowia, studentów medycyny i mediatorów ds. zdrowia w zakresie metod rozpoznawania i zwalczania dyskryminacji i jej pierwotnych przyczyn, w tym antycyganizmu i nieświadomych uprzedzeń;

d) #

środki służące zwalczaniu wykluczenia cyfrowego wobec całej ludności romskiej w zakresie dostępu do usług opieki zdrowotnej, między innymi poprzez zmniejszenie przepaści w zakresie wykorzystywania umiejętności cyfrowych do uzyskiwania dostępu do informacji zdrowotnych;

e) #

środki służące zapobieganiu i eliminowaniu segregacji w obszarze usług opieki zdrowotnej;

f) #

środki służące zapewnieniu uznawania niesprawiedliwości doświadczanych w przeszłości w obszarze opieki zdrowotnej, w tym przeprowadzanej siłą, przymusowej lub w inny sposób niedobrowolnej sterylizacji romskich kobiet, i zadośćuczynienia tym niesprawiedliwościom;

g) #

środki służące promowaniu równego dostępu do studiów medycznych dla ludności romskiej oraz zachęcaniu do zatrudniania Romów jako pracowników służby zdrowia i mediatorów, szczególnie w regionach, gdzie społeczność romska jest liczna;

h) #

środki służące zwalczaniu potencjalnych ognisk epidemicznych w zmarginalizowanych lub oddalonych lokalizacjach oraz zapobieganiu powstawaniu takich ognisk;

i) #

środki służące zapewnieniu Romom dostępu do usług świadczonych na poziomie społeczności i rodziny skierowanych do osób z niepełnosprawnościami, osób w podeszłym wieku i dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej, na przykład usług rozwojowych, mieszkalnictwa socjalnego, ośrodków opieki dziennej dla osób z niepełnosprawnościami oraz sieci rodzin zastępczych;

j) #

środki służące zapobieganiu instytucjonalizacji oraz wspieraniu przechodzenia z opieki instytucjonalnej na opiekę opartą na społeczności i rodzinie, poprzez udzielanie wsparcia rodzinom w niepewnej sytuacji, np. usługi doradcze i zachęty finansowe, dystrybucja pomocy żywnościowej, pomoc mieszkaniowa i usługi rozwojowe;

k) #

środki służące promowaniu wymiany wiedzy o najlepszych praktykach związanych ze zdrowiem publicznym na rzecz ludności romskiej i przekazywaniu tej wiedzy, na przykład poprzez wykorzystanie ram Komisji i państw członkowskich dotyczących zdrowia publicznego w Grupie Sterującej ds. Promocji Zdrowia, Profilaktyki Chorób i Zarządzania Chorobami Niezakaźnymi.

l) #

środki służące promowaniu badań nad chorobami, które częściej występują wśród osób zagrożonych ubóstwem, oraz zapobiegania takim chorobom.

a) #

środki służące zapewnianiu dostępu do usług podstawowych – takich jak woda wodociągowa, bezpieczna i

 czysta woda pitna (22), odpowiednie warunki sanitarne, usługi zbierania odpadów i gospodarowania nimi, usługi ekosystemowe, energia elektryczna, gaz, transport, usługi finansowe i komunikacja cyfrowa – oraz do infrastruktury fizycznej, poprzez zabezpieczenie ciągłości podstawowych usług użyteczności publicznej, zarówno w normalnych warunkach, jak i podczas pandemii, katastrof ekologicznych i innych kryzysów;

b) #

środki służące monitorowaniu i zwalczaniu wszelkiej segregacji przestrzennej oraz zapobieganiu jej, a także promowaniu desegregacji poprzez sporządzanie konkretnych planów na rzecz zwalczania problemów w zakresie mieszkalnictwa z zaangażowaniem społeczności lokalnych i dotkniętych tymi problemami społeczności romskich;

c) #

środki służące wspieraniu i wzmacnianiu organów publicznych zasadniczo odpowiedzialnych za mieszkalnictwo, usługi podstawowe i normy środowiskowe oraz innych istotnych podmiotów w tych dziedzinach, na przykład poprzez nadawanie im uprawnień i zapewnianie zasobów niezbędnych do mapowania potrzeb w zakresie mieszkalnictwa, monitorowania segregacji i wdrażania, w stosownych przypadkach, kompleksowych środków regulacyjnych lub środków wsparcia;

d) #

środki służące zapobieganiu przymusowym eksmisjom poprzez promowanie wczesnego ostrzegania i mediacji, organizowaniu wsparcia dla osób zagrożonych eksmisją i, w stosownych przypadkach, zapewnianiu odpowiedniego alternatywnego mieszkalnictwa, zwłaszcza z myślą o rodzinach;

e) #

środki służące polepszeniu warunków życia ludności romskiej, zapobieganiu i przeciwdziałaniu negatywnym skutkom zdrowotnym wynikającym z narażenia na zanieczyszczenie i skażenie;

f) #

środki służące zapewnianiu wsparcia społecznego i dostępu do usług powszechnych dla bezdomnych Romów;

g) #

środki służące zapewnieniu równego dostępu do pomocy mieszkaniowej i uwzględnianiu specyficznych potrzeb poszczególnych osób i rodzin;

h) #

środki służące wspieraniu zintegrowanych systemów mieszkalnictwa ukierunkowanych na zmarginalizowaną ludność romską, poprzez środki takie jak łączenie mikropożyczek na budowę i utrzymanie mieszkań z wiedzą finansową i programami oszczędnościowymi, szkoleniami budowlanymi i środkami aktywizującymi;

i) #

środki służące wspieraniu budowy i utrzymania terenów pod obozowiska Trawelerów.

a) #

zajmowania się przypadkami dyskryminacji, nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści oraz zajmowania się istotnymi procesami sądowych;

b) #

zajmowania się kwestią niskiego poziomu zgłaszania dyskryminacji, nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści oraz zwiększania świadomości na temat praw wśród Romów;

c) #

prowadzenia badań i gromadzenia danych na temat równouprawnienia Romów i dyskryminacji wobec nich;

d) #

budowania zdolności romskiego społeczeństwa obywatelskiego i współpracy z nim z naciskiem na dostęp do wymiaru sprawiedliwości i egzekwowanie ustawodawstwa w zakresie równouprawnienia;

e) #

zapewniania wytycznych i szkoleń ogółowi społeczeństwa oraz organizacjom publicznym i prywatnym.

a) #

poleganie na poradach organów ds. równości dotyczących norm wdrażania krajowych ram strategicznych w celu zapewnienia – podczas ich opracowywania i wdrażania – silniejszego ukierunkowania na zwalczanie dyskryminacji i zapobieganie jej, w tym poprzez przeciwdziałanie antycyganizmowi; obejmuje to też starania na rzecz likwidacji dyskryminacji strukturalnej;

b) #

umożliwianie organom ds. równości uczestnictwa w strukturach ustanowionych w celu nadzorowania wdrażania, monitorowania i przeglądu krajowych strategicznych ram dotyczących Romów oraz w komitetach ds. monitorowania właściwych funduszy unijnych.