Unia Europejska na rzecz równouprawnienia Romów. Unia równości: unijne ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów

Realizacja krajowych działań za pośrednictwem krajowych strategicznych ram dotyczących Romów

Zachęca się państwa członkowskie do opracowania, przyjęcia i wdrożenia krajowych strategicznych ram dotyczących Romów, z uwzględnieniem:

owspólnych elementów,

ominimalnych zobowiązań, które powinny mieć zastosowanie do wszystkich,

oewentualnych dodatkowych zobowiązań zależnych od kontekstu krajowego,

obardziej ambitnych zobowiązań dla państw członkowskich o licznej społeczności romskiej.

Propozycje dotyczące powyższych elementów przedstawiono poniżej. W stosownych przypadkach należy określić szczegółowe cele krajowe. Komisja będzie towarzyszyć w tym procesie, zapewniając wszelkie niezbędne wytyczne. Zapewni także wsparcie, jeżeli chodzi o

krajowe środki, w tym przez egzekwowanie ustawodawstwa w zakresie równości, uwzględnienie w unijnych inicjatywach politycznych problematyki równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów, uruchamianie środków unijnych na rzecz Romów i zwalczanie antycyganizmu.

Zachęca się państwa członkowskie do ukończenia prac nad tymi krajowymi ramami do września 2021 r. oraz do udostępnienia ich Komisji.

W krajowych ramach strategicznych należy określić:

a) krajowe scenariusze odniesienia oraz założenia w realizacji unijnych celów i założeń w oparciu o kompleksową ocenę potrzeb;

b)założenia i środki dotyczące poszczególnych grup (romskie dzieci, kobiety, młodzież, osoby starsze lub Romowie z niepełnosprawnościami, Romowie przemieszczający się w UE, Romowie będący obywatelami państw trzecich lub bezpaństwowa populacja pochodzenia romskiego‑‑‑), aby odzwierciedlić różnorodność wśród Romów, w tym środki uwzględniające aspekt płci oraz uwzględniające dzieci/wiek;

c)środki mające na celu rozwiązanie problemu antycyganizmu i dyskryminacji (np. za pośrednictwem krajowych planów działania przeciwko rasizmowi‑);

d)środki mające na celu zapewnienie włączenia społeczno-ekonomicznego zmarginalizowanych Romów, w szczególności w obszarach edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i mieszkalnictwa;

e)połączenie środków ukierunkowanych ze środkami ogólnymi, z uwzględnieniem szczególnych lokalnych wyzwań oraz wyraźnym odniesieniem do barier uniemożliwiających Romom równy dostęp do głównych strategii politycznych 28 ;

f)specjalny budżet na wdrażanie i monitorowanie 29 , w którym zostanie w pełni wykorzystany kapitał na innowacje społeczne i kapitał prywatny;

g)mechanizmy sprawozdawczości w odniesieniu do postępów w realizacji wyznaczonych celów, a także mechanizmy ich monitorowania i oceny;

h)system istotnych z punktu widzenia polityki konsultacji‑‑ oraz współpracy z Romami i społeczeństwem obywatelskim wspierającym Romów, ministerstwami sektorowymi, organami ds. równości, innymi krajowymi instytucjami praw człowieka oraz innymi zainteresowanymi stronami; oraz

i)budowanie zdolności w celu promowania aktywnego udziału społeczeństwa obywatelskiego na wszystkich etapach tworzenia polityki oraz zapewnienie jego zaangażowania w procesy realizowane w ramach krajowych i unijnych platform‑‑ 30 .

Krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów powinny:

a)otrzymać uprawnienia, wystarczające środki oraz personel, aby zapewnić stałą koordynację i monitorowanie; oraz

b)przedstawiać regularne sprawozdania z postępów i uczestniczyć w głównej działalności zarządzanej przez Komisję sieci krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów 31 .

W krajowych ramach strategicznych należy także określić:

a)ilościowe i jakościowe założenia krajowe dla wszystkich siedmiu celów UE oraz związanych z nimi założeń (w zależności od dostępności danych);

b)w jaki sposób zostaną zainwestowane unijne i krajowe fundusze oraz instrumenty finansowe na rzecz Romów; oraz

c)w jaki sposób instytucjonalne lub administracyjne reformy przyczynią się do równości i włączenia.

Krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów powinny także przeprowadzać przegląd śródokresowy i ocenę krajowych strategicznych ram.

W krajowych ramach strategicznych należy także:

a)przedstawić plan lub wyznaczyć środki na rzecz zapobiegania antycyganizmowi, dyskryminacji, segregacji w edukacji i mieszkalnictwie, uprzedzeniom i stereotypom dotyczącym Romów (w tym w internecie) oraz zwalczania tych zjawisk;‑

b)uwzględnić problematykę równości i integracji Romów na szczeblu regionalnym i lokalnym; oraz

c)określić, w jaki sposób zostaną zainwestowane unijne i krajowe fundusze oraz instrumenty finansowe na reformę polityczną głównego nurtu sprzyjającą włączeniu społecznemu oraz na ukierunkowane działania.

Należy wzmacniać rolę krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów, tak aby mogły one:

a)liczyć na specjalny zespół i mandat instytucjonalny, który zapewni ciężar polityczny, skuteczną koordynację międzysektorową oraz uwzględnienie problematyki równości i integracji Romów na szczeblu regionalnym i lokalnym;

b)być zaangażowane (przez instytucje zarządzające funduszami UE) w koordynację międzyrządowych dyskusji na temat dystrybucji unijnych funduszy na rzecz Romów oraz w systematyczne monitorowanie ich wykorzystania (np. przez komitety monitorujące, badania skutków włączenia Romów);

c)zapewnić krajowe konsultacje i dialog, które wzmocnią pozycję Romów (w szczególności osób młodych i kobiet); oraz

d)zapewnić, aby publiczne polityki i usługi powszechne skutecznie docierały do Romów, w tym do Romów mieszkających na oddalonych obszarach wiejskich (np. środki nadzwyczajne i średnioterminowe w czasach kryzysu, reformy ustawodawcze, planowanie polityk w odniesieniu do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej, mieszkalnictwa i innych obszarów społeczno-ekonomicznego włączenia, usługi społeczne, transport, systemy płacy minimalnej oraz prawodawstwo w zakresie przeciwdziałania dyskryminacji).‑‑

Zwalczanie antycyganizmu #

Z prac Sojuszu Przeciwko Antycyganizmowi, Parlamentu Europejskiego i Rady Europy 1 wyłania się zgoda co do faktu, że antycyganizm (szczególna forma rasizmu w stosunku do Romów) przyczynia się do trwałego wykluczenia Romów. Ponieważ antycyganizm i wyłączenie tworzą błędne koło, należy zmierzyć się z nimi jednocześnie. Zwalczanie dyskryminacji i antycyganizmu przyczyni się do powodzenia środków na rzecz integracji, co z kolei będzie sprzyjać większej otwartości i akceptacji w społeczeństwie. Zwalczanie antycyganizmu oraz promowanie różnorodności i integracji wymaga udziału całego społeczeństwa, zarówno społeczności romskich, jak i innych społeczności. Działania te obejmują wzmocnienie pozycji Romów oraz zajęcie się głównym (w tym instytucjonalnym) nurtem postaw i zachowań. Organy ds. równości mogłyby być uprzywilejowanymi partnerami krajowych punktów kontaktowych ds. integracji Romów w zapewnianiu norm w zakresie wdrażania i w promowaniu silniejszego ukierunkowania strategii na przeciwdziałanie dyskryminacji.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·niezależnie koncentrować się na walce z antycyganizmem, aby:

1.    uznać antycyganizm i odpowiedzialność za przeciwdziałanie mu;

2.    uznać historyczny wymiar antycyganizmu, w szczególności holocaust Romów; zwiększyć świadomość na temat historii Romów i promować pojednanie;

3.    zwiększyć świadomość wzajemnych korzyści wynikających z różnorodności i integracji; budować pozytywne narracje; promować wzory do naśladowania; wspierać spotkania między społecznościami i międzykulturowe uczenie się w celu zwalczania stereotypów i informacji wprowadzających w błąd na temat Romów w edukacji, mediach, sztuce, kulturze i historii;

4.    zwalczać dyskryminację jako przejaw antycyganizmu;

5.    zwalczać nawoływanie do nienawiści i przestępstwa z nienawiści jako przejawy antycyganizmu oraz zachęcać do zgłaszania przestępstw z nienawiści, nękania i przemocy;

6.    promować dostęp do wymiaru sprawiedliwości dla ofiar antycyganizmu i dyskryminacji;

7.    zwiększać świadomość Romów na temat ich praw; oraz

8.    zwalczać dyskryminację systemową/instytucjonalną/strukturalną 2 doświadczaną przez Romów i zapobiegać jej;

·zapobiegać antycyganizmowi w ramach przekrojowego/horyzontalnego priorytetu i zwalczać go we wszystkich obszarach polityki sektorowej, aby:

1.    zwalczać segregację, prześladowanie i nękanie w ramach edukacji; uwrażliwiać pracowników szkół;

2.    zwalczać dyskryminację w zakresie (dostępu do) zatrudnienia i uwrażliwiać pracodawców;

3.    zwalczać dyskryminację w dostępie do opieki zdrowotnej dobrej jakości; wyeliminować równoległe usługi świadczone w sposób wskazujący na segregację; zapobiegać naruszeniom praw człowieka (np. przymusowej aborcji i przymusowej sterylizacji); uwrażliwić personel medyczny;

4.    zwalczać segregację przestrzenną; zapobiegać przymusowym eksmisjom bez udostępnienia lokali zastępczych; uwrażliwić władze; oraz

5.    regularnie gromadzić dane dotyczące równości (dane dotyczące doświadczeń związanych z dyskryminacją; dane od organów ds. równości dotyczące przypadków dyskryminacji).

Walka z ubóstwem wielopokoleniowym 
(z uwzględnieniem ochrony dziecka i lepszego wykorzystania środków UE) #

Kluczowe znaczenie dla poprawy sytuacji zmarginalizowanych Romów ma zwalczanie wielopokoleniowego ubóstwa i wyłączenia. Wyłączenie i dyskryminacja w dostępie do edukacji, zatrudnienia, opieki zdrowotnej i zakwaterowania mają wpływ na rozwój dzieci, a w rezultacie mogą wpłynąć na ich przyszłe rodzicielstwo, co jeszcze bardziej pogorszy sytuację ich własnych dzieci. Błędne koło wyłączenia i dyskryminacji będzie trwało nadal, o ile nie zostanie podjęta znacząca interwencja mająca na celu kompleksowe podejście do kwestii podstawowej dynamiki i zaplanowanie lepszej przyszłości dla następnego pokolenia. Wymaga to skoncentrowania uwagi na dzieciach i utrzymania tego podejścia w przyszłości.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·zmobilizować ekspertów posiadających odpowiednie kompetencje na wszystkich szczeblach zarządzania w celu opracowania środków ochrony dzieci; przeznaczyć odpowiednie środki na wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem i edukację (np. stypendia, mentorstwo, wsparcie pozaszkolne), żywienie, rozwój osobisty i pracę z rodzinami;

·zachęcać do udziału we wczesnej edukacji i opiece nad dzieckiem;

·chronić kobiety, dzieci i młodzież poprzez strategie zwalczania przestępstw, takich jak handel ludźmi, m.in. na potrzeby wszelkich form wyzysku (wykorzystywania seksualnego, wyzysku pracowników, przymusowego żebractwa i wykorzystywania działalności przestępczej do celów przymusowych małżeństw dla pozoru opartych na wyzysku) oraz umożliwić im wsparcie, pomoc i ochronę;

·poprawić dostęp do usług świadczonych na poziomie społeczności i rodziny dla osób niepełnosprawnych i dzieci pozbawionych opieki rodzicielskiej; wzmocnić środki zapobiegające instytucjonalizacji poprzez wsparcie dla rodzin w niepewnej sytuacji i osób niepełnosprawnych;

·zapewnić długoterminową trwałość środków wsparcia dla dzieci i ich rodzin, tak aby poprawić warunki dla następnego pokolenia;

·opierać planowanie wsparcia finansowego i inwestycji na dokładnej analizie podstawowych przyczyn marginalizacji (wykluczenia społeczno-finansowego i dyskryminacji); gromadzić bardziej szczegółowe dowody poprzez systematyczne oceny i analizę rodzajów interwencji na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym, które (nie) sprawdzają się, i powodów, dla których tak się dzieje, aby pogłębić zrozumienie przeszkód w integracji; zaangażować w prace analityczne wszystkie zainteresowane strony (organy lokalne, społeczeństwo obywatelskie, zainteresowane strony ze społeczności romskiej/innej niż romska charakteryzujące się potencjalnie rozbieżnymi poglądami);

·przeanalizować wykorzystanie środków UE we współpracy z instytucjami zarządzającymi – jeżeli ze sprawozdań z monitorowania wyniknie, że fundusze nie zostały skutecznie wykorzystane do osiągnięcia celów w zakresie integracji, zaangażować organy lokalne/instytucje zarządzające i zainteresowane strony, aby zrozumieć przyczyny i usunąć wszelkie zidentyfikowane przeszkody; oraz

·stworzyć bliskie powiązania między krajowymi punktami kontaktowymi ds. integracji Romów a organami odpowiedzialnymi za monitorowanie środków UE; zapewnić, aby wykorzystanie środków UE dla Romów tworzyło realne możliwości uczestnictwa i miało dla nich zamierzone efekty odczuwalne na co dzień, a nie przynosiło pożytek innym interesom.

Promowanie uczestnictwa Romów #

Uczestnictwo Romów w kształtowaniu spraw publicznych jest warunkiem wstępnym oraz czynnikiem sprzyjającym równouprawnieniu i włączeniu społecznemu, a także wspiera demokratyczne i skuteczne zarządzanie. Uczestnictwo i upodmiotowienie Romów polegają na udzieleniu obywatelom głosu i umożliwieniu im działania w nowy, afirmujący życie sposób. Integracja otwiera drogę do działania i daje ludziom możliwość uczestnictwa. Uczestnictwo i upodmiotowienie to zasady i procesy służące poprawie warunków życia i wyników życiowych obywateli. Wspieranie znaczącego uczestnictwa Romów w kształtowaniu polityki na szczeblu lokalnym, krajowym i unijnym jest warunkiem wstępnym zwalczania wyłączenia. Szczególnie ważnymi podmiotami są organizacje społeczeństwa obywatelskiego prowadzone przez Romów i wspierające Romów. Przy koordynacji opracowywania krajowych ram strategicznych, krajowe punkty kontaktowe ds. integracji Romów zachęca się do promowania modeli uczestnictwa, np. ułatwiając tworzenie tematycznych grup roboczych, które opracowują ocenę potrzeb, priorytety, cele, działania w kluczowych obszarach, skupiają podmioty krajowe, regionalne, lokalne i pozarządowe, oraz zapewniając uczestnictwo Romów. Te modele i struktury można następnie wykorzystać do monitorowania i oceny wdrażania.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·określić minimalne obowiązkowe aspekty i sposoby uczestnictwa Romów w opracowywaniu, wdrażaniu i monitorowaniu polityki oraz programowaniu środków UE, w tym w formie pisemnych protokołów uczestnictwa określających mandat (zakres i charakter zaangażowania), skład (zasady wyboru członków), metody pracy i oczekiwane wyniki organów zajmujących się konsultacjami i uczestnictwem, w celu zapewnienia skutecznej współpracy, zaufania i odpowiedzialności 3 ;

·stwarzać możliwości, aby wzmacniać pozycję społeczności romskich na szczeblu lokalnym, aby umożliwić społeczności przyjęcie odpowiedzialności i podjęcie działań ukierunkowanych wyraźnie na doprowadzenie do zmian społecznych i politycznych. Mobilizowanie społeczności należy postrzegać jako celowy, integracyjny i partycypacyjny proces z udziałem społeczności romskiej, organów i organizacji lokalnych;

·zadbać o reprezentację Romów w procesach politycznych i konsultacyjnych uwzględniającą w pełni ich różnorodność (w tym reprezentację Romów będących obywatelami danego kraju i obcokrajowcami, zmarginalizowanych i zintegrowanych Romów, romskie kobiety i dzieci oraz romską młodzież);

·poprawić działania na szczeblu lokalnym poprzez zaangażowanie większej liczby specjalistów pochodzenia romskiego, którzy będą pełnić rolę mediatorów i pomogą przezwyciężyć utrzymujący się brak zaufania między Romami a społecznościami większościowymi;

·promować współpracę społeczeństwa obywatelskiego między organizacjami skupiającymi się na Romach a organizacjami o charakterze ogólnym, zwłaszcza tymi, które zajmują się prawami dzieci, młodzieży i kobiet;

·wykorzystywać środki UE i inne fundusze w celu zapewnienia regularnego wsparcia na rzecz budowania zdolności (w zakresie sprawdzania równości, uczestnictwa itp.), w szczególności dla zwykłych obywateli i lokalnego społeczeństwa obywatelskiego; oraz

·w krajach o licznej społeczności romskiej:

opromować pozytywne działania na rzecz zwiększenia uczestnictwa Romów w organach administracji krajowej i lokalnej zajmujących się równością i integracją, badaniami naukowymi itp.; oraz

orozważyć stworzenie krajowych organizacji parasolowych skupiających Romów w celu prowadzenia ciągłych konsultacji i uczestnictwa w dyskusjach politycznych. Powinny one otrzymywać podstawowe dotacje instytucjonalne od rządów krajowych lub regularne fundusze wspierające społeczeństwo obywatelskie.

Odzwierciedlanie różnorodności #

Przy opracowywaniu krajowych ram strategicznych kluczowe znaczenie ma uznanie różnorodności wśród ludności romskiej i społeczności romskich. W unijnych ramach strategicznych dotyczących Romów promuje się wzmocnienie pozycji kobiet i dzieci romskich oraz młodzieży romskiej (jak również niepełnosprawnych Romów, starszych Romów, osób LGBTI+ romskiego pochodzenia i przemieszczających się obywateli UE), aby umożliwić im pokonywanie różnic społeczno-ekonomicznych, pełne korzystanie z ich praw, realizację ich potencjału i aktywne inicjowanie zmian.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·ocenić potrzeby i sytuację wszystkich Romów (w tym niebędących obywatelami danego kraju, spoza UE i bezpaństwowców);

·zająć się dyskryminacją z wielu przyczyn jednocześnie i intersekcjonalnością, które zwiększają dotkliwość wyłączenia;

·kierować do najbardziej zmarginalizowanych grup romskich środki włączenia i przeciwdziałania ubóstwu (bez wyłączania innych grup w podobnej sytuacji) i objąć wszystkich Romów środkami promującymi uczestnictwo, a ludność romską i nieromską środkami zapobiegającymi antycyganizmowi i dyskryminacji i zwalczającymi te zjawiska;

·określić konkretne cele i ukierunkowane środki na rzecz kobiet i dzieci romskich oraz młodzieży romskiej, osób niepełnosprawnych, starszych Romów, przemieszczających się obywateli UE, bezpaństwowców pochodzenia romskiego i pochodzących z państw trzecich (w stosownych przypadkach) oraz dokonać podziału wskaźników według płci i wieku;

·zająć się wymiarem płci we wszystkich dziedzinach, zwłaszcza edukacji, zatrudnieniu, opiece zdrowotnej, alimentach na rzecz dzieci i zwalczaniu dyskryminacji (z wielu przyczyn jednocześnie), w tym przemocy (domowej) i wyzysku; promować uczestnictwo i zapewnić, aby w przypadku środków uwzględniano aspekt płci;

·wspierać dostęp kobiet romskich do wymiaru sprawiedliwości w celu zapobiegania przemocy domowej i innym naruszeniom praw człowieka i ich zwalczania;

·zaangażować się we współpracę międzynarodową w celu skuteczniejszego sprostania wyzwaniom i wykorzystania możliwości wynikających z transnarodowej mobilności Romów, zapewniając dostęp do edukacji, zatrudnienia, zakwaterowania, opieki zdrowotnej i innych usług społecznych; oraz

·położyć kres bezpaństwowości wśród Romów, zapewniając powszechną rejestrację urodzenia oraz dostęp do dokumentów tożsamości, formalnych procedur stwierdzania statusu bezpaństwowca i powszechny dostęp do usług.

Łączenie podejścia ogólnego i ukierunkowanego #

Chociaż dyskryminacja i wyłączenie Romów uzasadniają dalsze stosowanie ukierunkowanego podejścia, celem ukierunkowania jest promowanie skutecznej integracji i równości Romów we wszystkich sferach życia. Zakłada to integracyjną reformę głównych strategii politycznych, która wymaga inteligentnego połączenia ukierunkowanego i ogólnego podejścia. Ukierunkowane strategie polityczne powinny mieć charakter tymczasowy i służyć łagodzeniu dodatkowych niekorzystnych sytuacji i dyskryminacji, z którymi borykają się Romowie. Ukierunkowanie powinno być wyraźne (choć niekoniecznie oparte na pochodzeniu etnicznym), ale nie wykluczające, tzn. nie powinno wykluczać ludności nieromskiej w tej samej sytuacji.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·wyjaśnić, w jaki sposób konkretne ukierunkowane środki (zabezpieczenia) zaradzą barierom, które uniemożliwiają Romom dostęp do głównych strategii politycznych i korzystanie z nich, oraz w jaki sposób publiczne strategie polityczne w większym stopniu przyczyniają się do integracji Romów;

·promować dostęp Romów do praw i podstawowych usług, korzystając z dodatkowego ukierunkowanego wsparcia, ale bez tworzenia stałych równoległych struktur;

·ukierunkować interwencje terytorialnie, aby zapewnić uwzględnienie warunków lokalnych; połączyć ukierunkowanie na grupy terytorialne i społeczne w ramach szeroko zakrojonych interwencji (np. w celu zwalczania skrajnego ubóstwa) i zapewnić, aby dotarły do społeczności romskiej;

·w krajach o licznej społeczności romskiej:

opoddać przeglądowi/audytowi kluczowe środki w ramach głównego nurtu polityki w celu oceny ich wpływu na równość i integrację Romów;

ookreślić sposób wykorzystania środków UE na integracyjną reformę głównych strategii politycznych (np. przeciwdziałanie segregacji w edukacji lub mieszkalnictwie) oraz na ukierunkowane działanie; oraz

opoczynić ustalenia dotyczące uwzględniania problematyki równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów na szczeblu regionalnym i lokalnym.

Zwiększenie skali działań zapobiegających nieproporcjonalnemu wpływowi kryzysów na Romów/łagodzących ten wpływ #

Wszystkie główne wyzwania, przed którymi stoi obecnie UE (w tym pandemia COVID-19, zmiana klimatu oraz transformacja ekologiczna i cyfrowa) uwzględniają równouprawnienie i włączenie społeczne Romów. Należy zwrócić szczególną uwagę na to, by grupy dyskryminowane i zmarginalizowane, w szczególności wśród Romów, nie były zmuszane do ponoszenia nieproporcjonalnie dużej części obciążeń związanych z kryzysami i transformacjami oraz aby działania w sytuacjach wyjątkowych i bardziej długoterminowe strategie wzrostu gospodarczego obejmowały ukierunkowane dodatkowe wsparcie na rzecz ich integracji. Należy wyciągnąć wnioski z pandemii COVID-19, która w nieproporcjonalnie dużym stopniu dotknęła zmarginalizowane społeczności romskie i naraziła je na najgorsze krótkoterminowe skutki zdrowotne oraz średnio- i długoterminowe skutki gospodarcze. Krajowe ramy strategiczne dotyczące Romów powinny pomóc w łagodzeniu skutków kryzysu związanego z COVID-19 i lepiej przygotować nas do radzenia sobie w przyszłości z każdym takim zdarzeniem.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·zaplanować skuteczne gromadzenie danych i monitorowanie skutków społeczno-gospodarczych (według wieku, płci i potrzeb medycznych), aby zapewnić skuteczne i dostosowane do potrzeb środki polityczne, które stanowią odpowiedź na istniejące/przyszłe pandemie;

·uwzględnić potrzeby krótko-, średnio- i długoterminowe oraz zaangażować zainteresowane strony w opracowywanie i wdrażanie środków;

·wspierać starania organów lokalnych na rzecz zaspokojenia najpilniejszych potrzeb społeczności romskich (np. dostępu do schronisk, w tym do żywności i wody, dostępu do bezpłatnych usług zdrowotnych oraz wsparcia finansowego dla rodzin romskich znajdujących się w niepewnej sytuacji ekonomicznej);

·potraktować priorytetowo starania na rzecz rozwiązania problemu nierówności strukturalnych i braku dostępu społeczności romskich do podstawowych usług i infrastruktury;

·dopilnować, aby środki lub działania, w których wykorzystuje się środki unijne i krajowe, docierały do społeczności najbardziej zmarginalizowanych i znajdujących się w najbardziej niekorzystnej sytuacji oraz zaspokajały ich potrzeby;

·wspierać dostęp Romów do bezpiecznej i czystej wody pitnej 4 ;

·poprawić dostęp do infrastruktury sanitarnej i zapewnić ciągłość podstawowych usług użyteczności publicznej na wypadek pandemii;

·promować kompetencje zdrowotne wśród społeczności romskiej;

·promować rozpowszechnianie dokładnych, jasnych i opartych na dowodach kampanii informacyjnych i uświadamiających jako skutecznych narzędzi walki z dyskryminacją i ksenofobią;

·zapewnić regularne monitorowanie warunków środowiskowych i zagrożeń, które szczególnie dotyczą znajdujących się w niekorzystnej sytuacji społeczności romskich, oraz podejmować działania w celu zaradzenia niebezpiecznym lub niehigienicznym warunkom; oraz

·promować spójność między środkami nadzwyczajnymi i środkami naprawczymi oraz główne inicjatywy, takie jak „zielony ład”, cyfryzacja, Europejski filar praw socjalnych, cele zrównoważonego rozwoju, europejski semestr oraz główne strategie, programy i reformy.

Zapewnienie włączenia cyfrowego #

Gdy pandemia COVID-19 wymusiła zamknięcie szkół, uczelni i urzędów, wszyscy zaczęli upatrywać ratunku w internecie. Masowe przejście na edukację online i telemedycynę itp. zakładało, że każdy ma dostęp do internetu. Kryzys ujawnił jednak zaskakujące globalne dysproporcje w nauczaniu przez internet i na odległość. Romowie mieszkają często na obszarach wiejskich, obszarach, w których nadal nie ma dostępu do infrastruktury szerokopasmowej. W przypadku zmarginalizowanych Romów, którzy mają niewielki dostęp do infrastruktury informatycznej lub umiejętności cyfrowych lub nie mają go wcale, skutki takiego stanu rzeczy ujawniły głęboko zakorzenione nierówności strukturalne, co przekłada się na ryzyko, że dzieci romskie będą osiągać słabe wyniki i pozostawać w tyle w nauce szkolnej, a dorośli będą pozbawieni informacji w czasie rzeczywistym i możliwości pracy. Aby zagwarantować, że nikt nie zostanie pominięty, należy stawić czoła podstawowym wyzwaniom związanym z nierównością, dyskryminacją i wyłączeniem w epoce cyfrowej. Skuteczne wdrażanie technologii cyfrowych oraz odporność i sprawiedliwość społeczna Europy zależą od tego, czy obywatele będą mieli dostęp do niezbędnej infrastruktury, sprzętu i umiejętności cyfrowych.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·przeciwdziałać wykluczeniu cyfrowemu Romów poprzez zapewnienie dostępu do technologii cyfrowych, w szczególności dostępu do nauczania przez internet i na odległość i wspierania takiego nauczania w przypadku zamknięcia instytucji odpowiedzialnych za kształcenie i szkolenie, jak podczas pandemii COVID-19;

·zachęcać do synergii z innymi inicjatywami politycznymi (w szczególności tymi, które dotyczą usług publicznych, administracji elektronicznej i usług komercyjnych w internecie), tak aby poprawić użyteczność usług publicznych i promować administrację elektroniczną sprzyjającą integracji, wraz ze szczególnymi środkami służącymi świadczeniu usług publicznych na rzecz Romów i łączeniu ich, zwracając szczególną uwagę na obszary wiejskie;

·zwiększać umiejętności i kompetencje cyfrowe 5 wśród Romów poprzez:

1.    poprawę dostępu do sprzętu cyfrowego i połączeń sieciowych (np. publicznych punktów dostępu do internetu na obszarach słabo rozwiniętych);

2.    promowanie podstawowych umiejętności i kompetencji cyfrowych w kontekście kształcenia przez całe życie i oferowanie odnośnych szkoleń;

3.    poprawę jakości korzystania przez Romów ze społeczeństwa informacyjnego i uczestnictwa w nim; oraz

4.    zachęcanie do zgłaszania dyskryminacyjnych praktyk internetowych w dostępie do usług i korzystaniu z nich;

5) umieszczanie inicjatyw związanych z umiejętnościami cyfrowymi w lokalnych kontekstach społeczno-ekonomicznych, dostosowując je do specyficznych potrzeb i warunków społeczności romskich;

6) promowanie i wspieranie inicjatyw związanych z umiejętnościami cyfrowymi 6 , które:

–stymulują motywację i zwiększają świadomość w zakresie korzystania z internetu;

–są przystępne cenowo i trwałe;

–zawierają treści i sposoby realizacji dostosowane do potrzeb Romów (nowe metody nauczania, uczenie się nieformalne itp.); oraz

–są dostępne i użyteczne;

·zachęcać do korzystania z rozwiązań cyfrowych w opiece zdrowotnej, zarówno dla pacjentów, jak i pracowników służby zdrowia, w celu zapewnienia ciągłości opieki i bezpiecznych sposobów leczenia; oraz

·dokonać przeglądu ram strategicznych w zakresie włączenia cyfrowego, aby ocenić bariery napotykane przez Romów.

Zapewnienie sprawiedliwości środowiskowej #

Coraz bardziej uwidacznia się dyskryminacja środowiskowa 7 , z którą borykają się liczne społeczności romskie. Ta długo zaniedbywana rzeczywistość ujawniła swoje nieproporcjonalne skutki podczas pandemii COVID-19, w wyniku której zmarginalizowane społeczności stały się bardziej narażone na zakażenie i inne związane z tym problemy zdrowotne.

Zagrożenia dla zdrowia są potęgowane przez nieodpowiednie warunki życia i segregację, co w jeszcze większym stopniu doprowadza do wykluczenia społeczno-gospodarczego Romów.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·uznać i zwalczać dyskryminację środowiskową, zwłaszcza że dotyczy ona zmarginalizowanych społeczności romskich na obszarach, na których występuje segregacja (jako przejaw antycyganizmu); promować zrozumienie, w jaki sposób dyskryminacja środowiskowa i brak usług ekosystemowych zmuszają zmarginalizowanych Romów do życia na obszarach, na których występuje degradacja środowiska;

·skupić się na dostępie do wody, odpowiednich warunkach sanitarnych, usługach zbierania odpadów i gospodarowania nimi oraz zwalczać utrzymującą się segregację przestrzenną jako przyczynę dyskryminacji środowiskowej w zakresie zakwaterowania i podstawowych usług;

·zająć się niewystarczającym dostępem Romów do zielonych terenów mieszkalnych o wartości rekreacyjnej;

·zapobiegać uwarunkowanym środowiskiem zagrożeniom dla zdrowia i przeciwdziałać wpływowi narażenia na zanieczyszczenie i skażenie na zdrowie; oraz

·zapewnić bezpieczeństwo i higienę pracy osobom pracującym w mniej korzystnych warunkach środowiskowych.

Promowanie (wiedzy na temat) sztuki, historii i kultury romskiej #

Sztuka, historia i kultura romska są integralnymi elementami naszego europejskiego i krajowego krajobrazu. Na przestrzeni wieków wizerunki kultury i tożsamości romskiej były jednak romantyzowane i stereotypowe, co pogłębiło alienację społeczności romskich od głównego nurtu społeczeństwa. Uznanie kulturowe należy tworzyć z pomocą narracji romskich.

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·uznać wkład sztuki i kultury romskiej w dziedzictwo narodowe i europejskie oraz zwiększać świadomość i odpowiedzialność Romów w tym zakresie;

·wspierać platformy ułatwiające kontakty między ludnością romską i nieromską na szczeblu lokalnym poprzez promowanie romskiej tradycyjnej i współczesnej sztuki i kultury oraz romskiego tradycyjnego i współczesnego rzemiosła, a także wiedzy o historii Romów;

·promować działania uświadamiające we współpracy z podmiotami medialnymi, wspierające samodzielnie konstruowaną tożsamość romską i romskie dziedzictwo kulturowe;

·zwalczać uprzedzenia wobec Romów i stereotypy na ich temat;

·wyznaczyć i upamiętnić dzień 2 sierpnia jako Europejski Dzień Pamięci o Ofiarach Holocaustu Romów, aby upamiętniać ofiary ludobójstwa Romów podczas drugiej wojny światowej;

·promować zintegrowane podejście do upamiętniania holocaustu, pamiętając o losach Romów w Międzynarodowym Dniu Pamięci o Ofiarach Holocaustu (27 stycznia, dniu wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau);

·uwzględnić społeczności romskie w krajowych narracjach kulturowych, przez włączenie sztuki, historii i kultury romskiej do zbiorów archiwów narodowych, muzeów i stałych wystaw sztuki; przeznaczyć odpowiednie środki na ochronę, konserwację i rozwój sztuki i kultury romskiej, w tym poprzez promowanie festiwali;

·włączyć język romski i historię Romów do programów nauczania i podręczników zarówno dla uczniów romskich, jak i nieromskich; promować wielokulturowe działania i kampanie uświadamiające w szkołach; oraz

·umożliwiać wzmocnienie pozycji i wspierać romskich przedsiębiorców i osoby samozatrudnione w lokalnych przedsiębiorstwach, które promują romskie tradycje i kulturę.

Promowanie innowacji społecznych i eksperymentu politycznego #

Innowacje społeczne i eksperyment polityczny stanowią nowe podejście wywodzące się z obszaru zmian społecznych. Na takie podejście składają się idee, praktyki i inicjatywy, które wprowadza się na różnych poziomach systemu, aby stymulować głębokie zmiany i osiągać trwałe pozytywne efekty. Innowacje społeczne i eksperyment polityczny stanowią ważne narzędzia do promowania równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów oraz wzmocnienia ich pozycji.

Polityka UE definiuje „innowacje społeczne” jako działania, których cel, jak również środki, by je zrealizować, mają wymiar społeczny. Działania te polegają na rozwoju i wprowadzaniu nowych idei (dotyczących produktów, usług i modeli), które jednocześnie zaspokajają potrzeby społeczne i tworzą nowe relacje społeczne lub współpracę społeczną i w ten sposób przynoszą korzyści społeczeństwu i zwiększają jego zdolność do działania 8 . „Eksperymenty w ramach polityki społecznej” oznaczają interwencje w zakresie polityki, które zapewniają innowacyjne działania w odpowiedzi na potrzeby społeczne i są realizowane na małą skalę i w warunkach zapewniających możliwość oceny ich wpływu, zanim zostaną wdrożone w innych kontekstach lub na większą skalę, jeżeli ich wyniki okażą się przekonujące 9 .

W krajowych ramach strategicznych dotyczących Romów należy:

·wspierać tworzenie krajowych sojuszy na rzecz uczenia się i innowacji sprzyjających włączeniu, łączących podmioty z różnych ekosystemów (stosowne organizacje praktyków romskiego pochodzenia razem z przedstawicielami biznesu/przemysłu, inkubatorów społecznych i sieci liderów zmian, ambasad, organizacji badawczych);

·inicjować wspólne procesy współtworzenia z krajowymi/regionalnymi zainteresowanymi podmiotami, organizacjami dobroczynnymi i organizacjami prospołecznymi, aby ustalać potrzeby, dostępne zasoby i możliwości podejmowania wspólnych systematycznych działań (m.in. przy dostępnym wsparciu doradczym UE);

·wspierać powstawanie projektów nastawionych na wyniki i dotyczących kluczowych usług społecznych (dostępu do mieszkalnictwa, mediów, podstawowej infrastruktury publicznej i podstawowych usług publicznych itp.);

·stymulować uczenie się metod pracy na różne tematy/w różnych sektorach i jednocześnie zachęcać kluczowe podmioty z różnych sektorów (sektora prywatnego, publicznego, obywatelskiego) do współpracy i umożliwiać im taką współpracę;

·eksperymentować w obszarze strategii społecznych (np. gwarantować bezwarunkowy dochód podstawowy) w celu tworzenia modeli i testowania alternatywnych mechanizmów realizacji świadczeń z zabezpieczenia społecznego;

·analizować możliwości gromadzenia prywatnego kapitału i łączenia funduszy z np. organizacjami dobroczynnymi za pośrednictwem programów potencjalnego kojarzenia podmiotów, aby reagować na niespełnione potrzeby osób znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji;

·sprawdzać nowe modele usług lub realizacji i tworzenie rozszerzonych rezerw za pośrednictwem partnerstw nastawionych na wyniki;

·wspierać łączenie zasobów i dzielenie kosztów oraz łączenie ukierunkowanego i elastycznego finansowania; oraz

·wspierać powstawanie centrów kompetencji w zakresie innowacji społecznych (które będą wspierane poprzez działania ponadnarodowe w ramach ESF+) i upoważnić do wspierania włączenia Romów.

Cele horyzontalne

Unijne wskaźniki podstawowe

Związek z celem zrównoważonego rozwoju

1

Przeciwdziałanie antycyganizmowi i dyskryminacji 2 oraz zapobieganie tym zjawiskom

1

Odsetek osób, które poczuły się dyskryminowane z powodu przynależności do społeczności romskiej w którymkolwiek z obszarów objętych badaniem w ciągu ostatnich 12 miesięcy

cel zrównoważonego rozwoju 10.3.1

cel zrównoważonego rozwoju 16.b.1

2

Odsetek populacji ogólnej, który czuje się niekomfortowo, mając Romów za sąsiadów

2

Ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego

3

Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (poniżej 60 % mediany ekwiwalentnego dochodu po transferach społecznych)

cel zrównoważonego rozwoju 1.2.1

3.1

Dzieci <18 zagrożone ubóstwem

cel zrównoważonego rozwoju 1.2.2

4

Odsetek osób zamieszkujących gospodarstwo domowe w pogłębionej deprywacji materialnej (które nie mogą sobie pozwolić finansowo na 4 z 9 pozycji, np. żywność, zapraszanie przyjaciół itp.)*

cel zrównoważonego rozwoju 1

4.1

Dzieci <18 żyjące w pogłębionej deprywacji materialnej*

cel zrównoważonego rozwoju 1

3

Promowanie udziału poprzez wzmacnianie pozycji, ustanawianie współpracy i budowanie zaufania

4

Odsetek osób, które poczuły się dyskryminowane (w jakimkolwiek obszarze) w ciągu ostatnich 12 miesięcy i zgłosiły ostatni przypadek dyskryminacji ze względu na przynależność do społeczności romskiej

5

NALEŻY OPRACOWAĆ wskaźniki aktywności obywatelskiej i uczestnictwa

Cele sektorowe

Unijne wskaźniki podstawowe

Związek z celem zrównoważonego rozwoju

4

Zwiększenie skutecznego i równego dostępu do dobrej jakości powszechnej edukacji sprzyjającej włączeniu społecznemu

6

Odsetek dzieci w wieku od 3 lat do wieku rozpoczęcia obowiązkowej edukacji podstawowej, które uczęszczają do placówek wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem

cel zrównoważonego rozwoju 4.2.2

7

Odsetek osób w wieku 20–24 lata, które ukończyły co najmniej szkołę średnią II stopnia

cel zrównoważonego rozwoju 4.3

8

Odsetek dzieci w wieku 6–15 lat, które chodzą do szkół, w których „pochodzenia romskiego są wszyscy koledzy i koleżanki lub ich większość”, zgłoszony przez respondentów (wyłącznie w wybranych państwach)

5

Zwiększenie skutecznego i równego dostępu do płatnego i trwałego zatrudnienia wysokiej jakości

9

Odsetek osób, których głównym statusem zawodowym według samooceny jest „praca odpłatna” (w tym w pełnym wymiarze czasu pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy, prace doraźne, samozatrudnienie i praca dorywcza lub praca w ciągu ostatnich czterech tygodni), w wieku 20–64 lat

cel zrównoważonego rozwoju 8.5

10

Odsetek osób młodych w wieku 15–29*** lat, których główne zajęcie nie obejmuje obecnie „kształcenia się, pracy lub szkolenia” (młodzież NEET)

cel zrównoważonego rozwoju 8.6.1

11

Luka w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami różnica dotycząca wskaźnika osób wykonujących pracę zarobkową między kobietami a mężczyznami, w wieku 20–64 lat

cel zrównoważonego rozwoju 8.5

6

Poprawa zdrowia Romów i zwiększenie skutecznego i równego dostępu do wysokiej jakości opieki zdrowotnej i usług społecznych

12

Różnica w oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia (populacja ogólna w porównaniu z Romami)

13

Odsetek osób, które mają ograniczony dostęp do usług zdrowotnych i społecznych, DO OPRACOWANIA

7

Zwiększenie skutecznego i równego dostępu do odpowiedniego, wolnego od segregacji zakwaterowania i podstawowych usług 3

14

Odsetek osób żyjących w warunkach deprywacji mieszkaniowej (mieszkających w mieszkaniu, które jest zbyt ciemne, z przeciekającym dachem/zawilgoconymi ścianami, podłogami, bez wanny/prysznica, bez toalety wewnątrz mieszkania)

cel zrównoważonego rozwoju 11.1

15

Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym, które nie posiada minimalnej liczby pomieszczeń zgodnie z definicją przeludnienia stworzoną przez Eurostat

16

Odsetek osób mieszkających w gospodarstwach domowych bez wody wodociągowej wewnątrz lokalu mieszkalnego (wyłącznie w przypadku wybranych państw)

cel zrównoważonego rozwoju 6.1.1

Wskaźniki podstawowe:

Populacja ogólna

1)Odsetek osób, które poczuły się dyskryminowane z powodu przynależności do społeczności romskiej w którymkolwiek z obszarów objętych badaniem w ciągu ostatnich 12 miesięcy

Potencjalnie FRS 5

cel zrównoważonego rozwoju 10.3.1 i 16.b.1

2)Odsetek populacji ogólnej, który czuje się niekomfortowo, mając Romów za sąsiadów

FRS

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób w wieku 16+, które doświadczyły co najmniej pięciu aktów nękania z nienawiści z powodu przynależności do społeczności romskiej w ciągu 12 miesięcy przed badaniem

nd. / potencjalnie FRS

cel zrównoważonego rozwoju 10.3.1

cel zrównoważonego rozwoju 16.b.1

Odsetek osób w wieku 16+ (wśród wszystkich respondentów), które w ciągu ostatnich 12 miesięcy doświadczyły przemocy fizycznej z powodu przynależności do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

cel zrównoważonego rozwoju 16.1.3

Wskaźniki procesu dotyczące celu 1-a: Zwalczanie dyskryminacji, nękania, przestępstw z nienawiści i nawoływania do nienawiści wobec Romów #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna

·krajowe ramy strategiczne na rzecz równouprawnienia, włączenia społecznego i udziału Romów lub powiązane zestawy dokumentów programowych obejmują wyraźnie środki mające na celu zwalczenie antycyganizmu;

·w krajowym planie działania na rzecz wdrożenia krajowych strategicznych ram dotyczących Romów odpowiednich państw członkowskich UE przewidziano szczególne środki mające na celu zwalczenie antycyganizmu i dyskryminacji;

·organy ds. równości regularnie monitorują wdrażanie krajowych strategicznych ram dotyczących Romów pod kątem zgodności z dyrektywą w sprawie równości rasowej i decyzji ramowej Rady w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii oraz rejestrowania przypadków dyskryminacji Romów;

·regularnie tworzy się i publikuje sprawozdania i badania na temat przeciwdziałania dyskryminacji;

·w ramach prawnych, strategiach politycznych, dokumentach programowych i środkach wdrażania polityki państw członkowskich uznaje się antycyganizm;

·antycyganizm stanowi kategorię w rejestrze danych dotyczących przestępstw z nienawiści;

·przyznano finansowanie na rzecz szczególnych środków mających na celu przeciwdziałanie antycyganizmowi i dyskryminacji;

·wśród pracowników gmin, które zamieszkuje liczna społeczność romska, przewidziano co najmniej jedno specjalne stanowisko radnego ze społeczności romskiej.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·wprowadzono publicznie dostępny system monitorowania postępowań sądowych i skarg przedkładanych krajowym organom ds. równości dotyczących przypadków antycyganizmu;

·wprowadzono funkcjonujący, publicznie dostępny system monitorowania przypadków i incydentów dyskryminacji, nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści wobec Romów i zgłaszania ich krajowym organom ds. równości lub rzecznikowi, prokuratorom lub policji;

·wprowadzono system szkolenia funkcjonariuszy policji na temat niedyskryminacji i rozpoznawania przestępstw z nienawiści obejmujący szczególne moduły dotyczące dyskryminacji Romów;

·Państwa członkowskie poświęcają Romom czas antenowy w mediach publicznych;

·Państwa członkowskie prowadzą kampanie uświadamiające;

·istnieją łatwo dostępne narzędzia zgłaszania nawoływania do nienawiści i przestępstw z nienawiści;

·organizuje się inicjatywy/szkolenia z udziałem przedsiębiorstw informatycznych (Google, Facebook, Twitter itp.) w celu lepszej identyfikacji treści związanych z antycyganizmem na platformach mediów społecznościowych;

·organizuje się inicjatywy/szkolenia w zakresie identyfikacji i zwalczania przypadków antycyganizmu i nawoływania do nienawiści dla operatorów mediów.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych #

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego biorą czynny udział w opracowywaniu szczególnych środków mających na celu przeciwdziałanie antycyganizmowi i dyskryminacji;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu zwalczanie antycyganizmu i dyskryminacji;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników wdrożonych środków.

·świadomość populacji ogólnej, że Romowie stanowią uznaną mniejszość narodową;

·świadomość populacji ogólnej na temat historii, literatury, sztuki, kultury, muzyki i polityki romskiej;

·udział populacji ogólnej w festiwalu kultury romskiej i innych wydarzeniach publicznych;

·świadomość populacji ogólnej, że język romski jest uznanym językiem nieterytorialnym zgodnie z kartą języków regionalnych lub mniejszościowych Rady Europy;

·świadomość społeczeństwa na temat holocaustu Romów.

Wskaźniki procesu dotyczące celu 1-b: Promowanie świadomości na temat historii, kultury, uznania i pojednania Romów #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów lub w powiązanych dokumentach programowym wyraźnie uwzględniono środki obejmujące wskaźniki i cele mające służyć promowaniu świadomości na temat historii i kultury Romów;

·uznaje się holocaust Romów, a dni pamięci mające na celu jego upamiętnienie stanowią część oficjalnego kalendarza świąt państwowych;

·istnieją pomniki lub miejsca pamięci poświęcone holocaustowi Romów;

·uznaje się wkład osób pochodzenia romskiego w historię państwa członkowskiego i uwzględnia się go w ramach oficjalnego kalendarza świąt państwowych;

·Historia, kultura i sztuka Romów jest częścią formalnych programów nauczania w szkołach, na uniwersytetach i w ramach kursów akademickich;

·Romskie inicjatywy w dziedzinie kultury są obecne w istotnych krajowych kalendarzach głównych wydarzeń kulturalnych;

·istnieją komisje ekspertów ds. antycyganizmu (komisje prawdy, uznania i pojednania), które działają w celu osiągnięcia głębszego zrozumienia barier i mechanizmów wykluczenia w ramach państwa członkowskiego;

·istnieją struktury niezbędne do wdrożenia Europejskiej karty języków regionalnych lub mniejszościowych Rady Europy;

·w ramach wyznaczonych rządowych organów doradczych odbywają się regularne dyskusje na tematy związane ze sztuką, kulturą i historią Romów, które mają na celu wpłynięcie na politykę;

·roczny budżet państwa jest dostępny i przeznaczany na wsparcie romskich organizacji kulturalnych, które promują kulturę Romów;

·roczny budżet państwa jest dostępny i przeznaczany na lokalne media romskie (prasa, internet, telewizja, radio);

·miejski i lokalny budżet jest dostępny i przeznaczany na lokalne media romskie oraz promocję sztuki i kultury Romów;

·w ministerstwach i agencjach państwowych zajmujących się sprawami młodzieży istnieją działy, którym wyraźnie powierzono zadanie integracji młodzieży romskiej i budowanie zdolności romskich organizacji młodzieżowych.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·nauka w szkołach obejmuje historię i kulturę Romów;

·w szkołach oferuje się bezpłatne zajęcia z języka romskiego;

·przeprowadza się szkolenia nauczycieli i pracowników szkół na temat edukacji włączającej i różnorodności;

·przeprowadza się szkolenia nauczycieli i pracowników szkół na temat kultury i historii Romów, w tym historii holocaustu Romów;

·funkcjonariuszom publicznym, nauczycielom, funkcjonariuszom policji itp. oferuje się możliwości szkoleń związanych ze sztuką, kulturą i historią Romów;

·udostępnia się i przeznacza zarezerwowany czas nadawania w mediach publicznych na sztukę i kulturę Romów;

·udostępnia się i przeznacza zarezerwowany czas nadawania w mediach publicznych na wiadomości w języku romskim;

·podczas festiwali rezerwuje się, ze wsparciem z funduszy publicznych, możliwość wykorzystania czasu na scenie na przedstawienie kultury romskiej;

·w głównych mediach i prasie zwiększa się odsetek pozytywnego przekazu na temat Romów względem negatywnego przekazu.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych

·Przeprowadza się konsultacje z organizacjami społeczeństwa obywatelskiego dotyczące potrzeby przeznaczenia środków z budżetu państwa członkowskiego na wsparcie sztuki i kultury romskiej;

·rządowe organy doradcze udzielające informacji zwrotnych na temat przydziału środków z budżetu państwa na rzecz wspierania krajowych strategicznych ram dotyczących Romów są w stanie przedstawić wnioski dotyczące projektów związanych ze sztuką i kulturą Romów;

·we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i Romami, którzy przeżyli holocaust, lub ich potomkami opracowuje się szczególne środki mające na celu promowanie sztuki i kultury Romów oraz wydarzenia upamiętniające;

·Romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w procesie decyzyjnym dotyczącym opracowania szczególnych środków mających na celu promowanie sztuki i kultury Romów oraz przeznaczenia na nie finansowania;

·Romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w ramach tego celu operacyjnego.

Wskaźniki podstawowe:

Populacja ogólna:

3)Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (poniżej 60 % mediany ekwiwalentnego dochodu po transferach społecznych)

Eurostat [ilc_li02]

cel zrównoważonego rozwoju 1.2.1

3.1) Dzieci <18 zagrożone ubóstwem

Eurostat [ilc_li02]

cel zrównoważonego rozwoju 1.2.2

4)Odsetek osób zamieszkujących gospodarstwo domowe w pogłębionej deprywacji materialnej 6 (które nie mogą sobie pozwolić finansowo na 4 z 9 pozycji, np. żywność, zapraszanie przyjaciół itp.)

4.1) Dzieci <18 żyjące w pogłębionej deprywacji materialnej

Eurostat [ilc_mddd11]

cel zrównoważonego rozwoju 1

Eurostat [ilc_mddd11]

cel zrównoważonego rozwoju 1

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym, które nie może sobie pozwolić finansowo na posiłek mięsny, z kurczakiem, rybą (lub na jego odpowiednik wegetariański) co drugi dzień

Eurostat [ilc_mdes03]

Odsetek osób żyjących w gospodarstwie domowym, w którym co najmniej jedna osoba poszła spać głodna w ciągu ostatniego miesiąca, ponieważ zabrakło pieniędzy na żywność

nd. / FRS

Odsetek dzieci w wieku 0–17 lat żyjących w gospodarstwie domowym, w którym co najmniej jedna osoba poszła spać głodna w ciągu ostatniego miesiąca, ponieważ zabrakło pieniędzy na żywność

nd. / FRS

Odsetek osób żyjących w gospodarstwie domowym, która doświadcza (znacznych) trudności w przetrwaniu kolejnego miesiąca

Eurostat [ilc_mdes09]

Odsetek osób, które nie mają rachunku bankowego

nd. / FRS

Wskaźniki procesu dotyczące celu horyzontalnego 2: Ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego #

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów lub w powiązanych dokumentach programowych wyraźnie uwzględniono środki obejmujące wskaźniki i cele, które mają na celu ograniczenie ubóstwa i wykluczenia społecznego wśród Romów, ze szczególnym naciskiem na ubóstwo dzieci;

·w wytycznych dotyczących realizacji ochrony socjalnej i pomocy społecznej zawarto przepisy antydyskryminacyjne w celu zapewnienia równego dostępu dla Romów;

·istnieje mechanizm gwarantujący dostęp do rachunku bankowego;

·udziela się gwarancji bankowych na mikrokredyty dla gospodarstw domowych o niskich dochodach.

·wprowadzono program dotyczący żywności i żywienia dla uczniów

·organizuje się ukierunkowane szkolenia w zakresie zwalczania dyskryminacji i antycyganizmu dla pracowników usług społecznych;

·wdraża się szczególne środki krajowe w celu uwzględnienia ubóstwa międzypokoleniowego i konieczności wspierania dzieci romskich i ich rodzin w zakresie edukacji, zakwaterowania, zdrowia i ograniczenia ubóstwa;

·zapewnia się szkolenie w zakresie wiedzy finansowej i wsparcie na rzecz włączenia finansowego.

·wprowadzono środki mające na celu zapewnienie udziału Romów w opracowywaniu reakcji politycznych w obszarze włączenia społecznego/ograniczenia ubóstwa;

·we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego opracowuje się szczególne środki w obszarze ograniczania ubóstwa oraz włączenia społecznego (w szczególności środki ukierunkowane na Romów poważnie zagrożonych marginalizacją);

·przeprowadza się interwencje w obszarze ograniczania ubóstwa oraz włączenia społecznego (w szczególności środki ukierunkowane na Romów poważnie zagrożonych marginalizacją) z udziałem romskich organizacji społeczności lokalnej;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu ograniczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego (w szczególności środki ukierunkowane na Romów poważnie zagrożonych marginalizacją);

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w celu ograniczania ubóstwa i wykluczenia społecznego (w szczególności środki ukierunkowane na Romów poważnie zagrożonych marginalizacją);

·instytucje rządowe i organy administracji rządowej (centralne i lokalne) uwzględniają wkład romskiego społeczeństwa obywatelskiego, biznesu i przemysłu, środowiska akademickiego i badawczego w swoich procesach decyzyjnych w obszarze włączenia społecznego/ograniczania ubóstwa.

Wskaźnik podstawowy:

Populacja ogólna

5)Odsetek osób, które poczuły się dyskryminowane (w jakimkolwiek obszarze) w ciągu ostatnich 12 miesięcy i zgłosiły ostatni przypadek dyskryminacji z powodu przynależności do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

6)NALEŻY OPRACOWAĆ wskaźnik aktywności obywatelskiej i uczestnictwa

potencjalnie FRS

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób w wieku 16+, które NIE zgłosiły ostatniego przypadku nękania ze względu na przynależność do społeczności romskiej (spośród wszystkich osób, które doświadczyły nękania)

nd. / potencjalnie FRS

Odsetek osób w wieku 16+, które NIE zgłosiły ostatniego przypadku przemocy fizycznej ze względu na przynależność do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

cel zrównoważonego rozwoju 16.3.1

Odsetek osób w wieku 16+, które słyszały o co najmniej jednym organie ds. równości, krajowej instytucji praw człowieka lub biurze rzecznika

Potencjalnie FRS

Odsetek osób w wieku 16+, które na ogół mają zaufanie do policji

Eurostat [Ilc_pw03]

Odsetek osób w wieku 16+, które na ogół mają zaufanie do systemu sądowego

Eurostat [Ilc_pw03]

Dalsze wskaźniki związane z udziałem, które należy opracować:

Odsetek osób zatrudnionych w służbach użyteczności publicznej (kategoria NACE 7 O)

Odsetek osób zatrudnionych na stanowisku specjalisty lub kierownika (ISCO 8 8+9)

Odsetek osób, które wzięły udział w (ostatnich) wyborach krajowych

Eurostat [lfsa_eisn2]

Wskaźniki procesu dotyczące celu horyzontalnego 3: Promowanie udziału przez wzmacnianie pozycji oraz ustanawianie współpracy i budowanie zaufania #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna 

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów lub w powiązanych dokumentach programowym wyraźnie uwzględniono środki obejmujące wskaźniki i cele mające służyć promowaniu udziału przez wzmacnianie pozycji oraz ustanawianie współpracy i budowanie zaufania

·NGO działające na szczeblu lokalnym i na szczeblu społeczności biorące udział w skoordynowanym ogólnounijnym monitorowaniu przez społeczeństwo obywatelskie wdrażania strategii;

·przedstawiciele romskich organizacji społeczeństwa obywatelskiego są regularnie zapraszani do udziału jako członkowie krajowych komitetów monitorujących unijne fundusze;

·w gminach, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, funkcja mediatorów romskich stanowi oficjalne stanowisko w ramach lokalnych organów administracji;

·wśród pracowników gmin, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, przewidziano co najmniej jedno specjalne stanowisko radnego ze społeczności romskiej;

·główne partie polityczne zobowiązują się do umieszczenia kandydatów pochodzenia romskiego na listach wyborczych w miejscach, w których odbywają się wybory do parlamentów i regionalnych/gminnych organów przedstawicielskich;

·miasta i gminy, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, uwzględniają organy doradcze ds. Romów lub koordynatorów polityki ds. Romów w swojej strukturze instytucjonalnej w celu wdrażania polityki integracji Romów;

·istnieje i prawidłowo funkcjonuje wyspecjalizowana agencja, której mandat dotyczy zwiększania zaufania i wzmacniania pozycji Romów;

·krajowe instytucje praw człowieka, biuro rzecznika i organ ds. równości prowadzą regularne konsultacje ze społeczeństwem obywatelskim na temat sytuacji Romów lub uwzględniają romskie społeczeństwo obywatelskie w regularnych konsultacjach;

·mechanizm wsparcia prawnego dotyczący zwalczania przypadków antycyganizmu posiada niezbędne zasoby finansowe, aby prawidłowo funkcjonować;

·istnieją mechanizmy mające na celu zapewnienie i zachęcenie do udziału romskich/wspierających Romów organizacji społeczeństwa obywatelskiego w skoordynowanym monitorowaniu wdrażania krajowych strategicznych ram dotyczących Romów oraz monitorowania i zgłaszania nawoływania do nienawiści w internecie;

·przeznacza się środki z budżetu na wspieranie społeczeństwa obywatelskiego w prowadzeniu projektów mających na celu wzmocnienie pozycji Romów oraz nawiązywaniu współpracy i budowaniu zaufania wobec instytucji publicznych;

·przeznacza się środki z budżetu na kampanie uświadamiające mające na celu przełamanie stereotypów na temat Romów.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·odsetek zgłoszonych przypadków, które prowadzą do postępowania sądowego;

·szkolenie podmiotów odpowiedzialnych w zakresie antycyganizmu oraz przeciwdziałania dyskryminacji.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów wyraźnie zdefiniowano mechanizmy mające na celu zachęcenie Romów do udziału w kształtowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu polityki na szczeblu krajowym;

·istnieją mechanizmy, które zachęcają Romów do udziału w kształtowaniu, wdrażaniu i monitorowaniu każdej polityki, która ma wpływ na ich sytuację na szczeblu lokalnym;

·Romowie uczestniczą w radach ds. mediów;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w ramach tego celu horyzontalnego;

·Romowie zajmują stanowiska kierownicze lub decyzyjne w organizacjach realizujących działania w obszarze integracji Romów;

·Romowie są zatrudniani w krajowych punktach kontaktowych ds. integracji Romów i innych instytucjach związanych z integracją Romów;

·utworzono lokalne plany (zgodnie z krajowymi strategicznymi ramami dotyczącymi Romów), które są wdrażane przez samorządy terytorialne we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności pracującymi na szczeblu lokalnym.

Wskaźnik podstawowy:

Populacja ogólna

7)Odsetek dzieci w wieku od 3 lat do wieku rozpoczęcia obowiązkowej edukacji podstawowej, które uczęszczają do placówek wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem

Eurostat [sdg_04_30]

cel zrównoważonego rozwoju 4.2.2

8)Odsetek osób w wieku 20–24 lat, które ukończyły co najmniej szkołę średnią II stopnia

Eurostat [edat_lfs_9903]

cel zrównoważonego rozwoju 4.3

9)Odsetek dzieci w wieku 6–15 lat, które chodzą do szkół, w których „pochodzenia romskiego są wszyscy koledzy i koleżanki lub ich większość”, zgłoszony przez respondentów (wyłącznie w wybranych państwach)

Nie dotyczy

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek dzieci w wieku obowiązku szkolnego (5–18 lat), które uczęszczają do szkoły, będące członkami gospodarstwa domowego (w zależności od państwa)

nd.

Odsetek osób w wieku 16+, które poczuły się dyskryminowane ze względu na przynależność do społeczności romskiej w ciągu ostatnich 12 miesięcy podczas kontaktu z władzami szkolnymi (jako rodzic/opiekun lub uczeń)

nd. / potencjalnie FRS

Osoby wcześnie kończące naukę, w wieku 18–24 lat

Eurostat [edat_lfse_14]

Odsetek osób w wieku 30–34 lat, które zdobyły wykształcenie wyższe

Eurostat [t2020_41]

Powszechność motywowanego nienawiścią prześladowania/nękania dzieci (ze względu na ich przynależność do społeczności romskiej) podczas pobytu w szkole w ciągu ostatnich 12 miesięcy wśród wszystkich respondentów, którzy są rodzicami/opiekunami dzieci w wieku szkolnym

nd. / FRS

Należy opracować jeszcze:

·Odsetek dzieci w wieku szkolnym mieszkających w gospodarstwie domowym bez komputera

·Odsetek dzieci w wieku szkolnym mieszkających w gospodarstwie domowym bez dostępu do internetu

·Odsetek młodzieży romskiej w wieku 16–24 lat mieszkającej w gospodarstwie domowym bez komputera

·Odsetek młodzieży romskiej w wieku 16–24 lat mieszkającej w gospodarstwie domowym bez dostępu do internetu

Wskaźniki procesu dotyczące celu 4: Zwiększenie skutecznego uczestnictwa Romów w dobrej jakości powszechnej edukacji sprzyjającej włączeniu społecznemu #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna 

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów przewidziano monitorowanie sprzyjającego włączeniu charakteru polityk w zakresie edukacji powszechnej;

·wprowadzono krajowy/regionalny program przeciwdziałania segregacji;

·wdraża się krajowy plan mający na celu zapobieganie błędnym diagnozom prowadzącym do nieuzasadnionego umieszczania uczniów romskich w szkołach specjalnych i wyeliminowanie takich diagnoz;

·prowadzone są programy akcji afirmatywnej mające na celu zatrudnianie nauczycieli pochodzenia romskiego w placówkach powszechnej edukacji;

·funkcje szkolnego mediatora i asystenta nauczyciela ds. Romów są częścią systemu edukacji;

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów przewidziano wyraźne gwarancje i kryteria dotyczące sprzyjającego włączeniu charakteru polityk w zakresie edukacji powszechnej;

·wprowadzono system mający na celu zagwarantowanie młodzieży romskiej miejsca w szkole średniej II stopnia albo placówce kształcenia zawodowego oraz wsparcie ich frekwencji, ze szczególnym ukierunkowaniem na dziewczęta;

·wprowadzono system wspierający Romów, którzy zamierzają zdobyć wyższe wykształcenie, za pośrednictwem stypendiów, mentoringu i doradztwa, ze szczególnym ukierunkowaniem na dziewczęta.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·wprowadzono środki mające na celu zapewnienie skutecznego dostępu Romów do dobrej jakości powszechnej edukacji sprzyjającej włączeniu społecznemu, których celem długoterminowym jest osiągnięcie takiego samego poziomu skutecznego dostępu, jaki dotyczy populacji ogólnej;

·istnieją i funkcjonują gwarancje zapewniające skuteczny i równy dostęp dzieci romskich do wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem;

·organizuje się ukierunkowane szkolenia dotyczące przeciwdziałania dyskryminacji i antycyganizmowi w edukacji dla nauczycieli i innych pracowników sektora edukacji;

·nauczyciele uczestniczą w szkoleniach, aby zapewnić / stosować włączające podejście do kształcenia;

·uczniom romskim zapewnia się indywidualne wsparcie pedagogiczne ze strony wykwalifikowanego personelu w powszechnej edukacji;

·istnieją programy nauczania i materiały naukowe dotyczące kultury, historii i języka Romów;

·wprowadzono środki mające na celu promowanie dostępu dzieci romskich do pozalekcyjnych zajęć kulturalnych i rekreacyjnych w wielokulturowym środowisku;

·Romowie korzystają z programów wsparcia (takich jak indywidualne wsparcie, stypendia i mentoring, w tym w zakresie umiejętności cyfrowych);

·przeznaczono środki z budżetu na zwalczanie rasizmu wobec Romów w szkołach;

·przyznaje się stypendia w celu wspierania Romów studiujących na uniwersytetach;

·romologia lub cyganologia stanowią część programów uniwersyteckich;

·w szkołach oferuje się bezpłatne zajęcia z języka romskiego;

·wprowadzono ukierunkowane środki wspierające nieformalne szkolenie i certyfikację umiejętności zdobytych dzięki praktyce.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·wprowadzono środki mające na celu zapewnienie udziału Romów w opracowywaniu reakcji politycznych w obszarze edukacji;

·kuratoria uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w ramach tego celu;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu promowanie równego dostępu do edukacji (w szczególności przeciwdziałanie segregacji i promowanie edukacji włączającej na wszystkich szczeblach).

Wskaźnik podstawowy:

Populacja ogólna

10)Odsetek osób w wieku 20–64 lat, których głównym statusem zawodowym według samooceny jest „praca odpłatna” (w tym w pełnym wymiarze czasu pracy, w niepełnym wymiarze czasu pracy, prace doraźne, samozatrudnienie i praca dorywcza lub praca w ciągu ostatnich czterech tygodni)

Eurostat [lfsa_ergan]

cel zrównoważonego rozwoju 8.5

11)Odsetek osób młodych w wieku 15–29* lat, których główne zajęcie nie obejmuje obecnie „kształcenia się, pracy lub szkolenia” (młodzież NEET)

Eurostat [edat_lfse_20]

cel zrównoważonego rozwoju 8.6.1

12)Luka w zatrudnieniu między kobietami a mężczyznami Różnica dotycząca wskaźnika osób wykonujących pracę zarobkową między kobietami a mężczyznami w wieku 20–64 lat

Eurostat [lfsa_ergan]

cel zrównoważonego rozwoju 8.5

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób w wieku 16+, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy poczuły się dyskryminowane w pracy ze względu na przynależność do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

Odsetek osób w wieku 16+, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy poczuły się dyskryminowane podczas poszukiwania pracy ze względu na przynależność do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

Dalsze wskaźniki dotyczące jakości pracy, które należy opracować: umowy na czas nieokreślony, praca wymagająca kwalifikacji, odsetek osób zatrudnionych w służbach użyteczności publicznej, ubóstwo pracujących oraz kształcenie i szkolenie zawodowe

Wskaźniki procesu dotyczące celu 5: Zwiększenie skutecznego uczestnictwa Romów w płatnym i trwałym zatrudnieniu wysokiej jakości #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna 

·istnieje mechanizm wspierający wysokiej jakości zatrudnienie Romów, który otrzymuje niezbędne środki finansowe;

·organizacje romskie pełnią rolę obserwatorów w związkach zawodowych i komitetach trójstronnych;

·wprowadzono programy w zakresie mentoringu i rozwoju kariery w celu wspierania zatrudnienia specjalistów pochodzenia romskiego w organach administracji publicznej;

·wprowadzono mechanizmy wspierające zatrudnianie Romów jako pełnoetatowych pracowników urzędów pracy i innych gałęzi administracji ułatwiających dostęp do zatrudnienia;

·w strukturze administracyjnej gmin, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, istnieją stanowiska romskiego „mediatora ds. zatrudnienia i młodzieży”;

·wprowadzono programy wspierające romskie małe przedsiębiorstwa typu start-up i inicjatywy w zakresie przedsiębiorczości.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·wprowadzono ukierunkowane środki wspierające przedsiębiorczość i samozatrudnienie wśród Romów, w szczególności osób młodych;

·wprowadzono ukierunkowane środki wspierające formalizację istniejących form zatrudnienia nieformalnego;

·wprowadzono ukierunkowane środki wspierające zatrudnienie Romów w administracji publicznej;

·w programach prac publicznych ukierunkowanych na miejscowości, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, zawarto wyraźne strategie wyjścia obejmujące elementy dotyczące budowania zdolności i kwalifikacji;

·wdraża się i przeznacza środki finansowe na programy wspierające zdobywanie pierwszego doświadczenia zawodowego, pośrednictwo pracy i przygotowanie zawodowe oraz rozwój kariery ukierunkowane na młodzież romską;

·wdraża się programy, które wspierają pracodawców stosujących podejście włączające i zachęcają do zapewniania równych szans w miejscu pracy;

·organizuje się kampanie uświadamiające i ukierunkowane szkolenia w zakresie zwalczania dyskryminacji i antycyganizmu na rynku pracy dla urzędów pracy, związków i pracodawców;

·istnieją w pełni funkcjonujące programy mikropożyczek dla małych przedsiębiorstw, które są ukierunkowane wyraźnie na społeczności romskie.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·wprowadzono środki mające na celu zapewnienie udziału Romów w opracowywaniu reakcji politycznych w obszarze zatrudnienia;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu zwiększenie skutecznego uczestnictwa Romów w płatnym i trwałym zatrudnieniu wysokiej jakości;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników wdrożonych środków;

·instytucje rządowe i organy administracji rządowej (centralne i lokalne) uwzględniają wkład romskiego społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności przedsiębiorców pochodzenia romskiego i odnoszących sukcesy romskich specjalistów, w swoich procesach decyzyjnych w obszarze zatrudnienia.

Wskaźnik podstawowy:

Populacja ogólna

13)Różnica w oczekiwanej długości życia w chwili urodzenia (populacja ogólna w porównaniu z Romami)

Baza danych na temat umieralności ludzi / Eurostat [demo_mlexpec]

14)Odsetek osób, które mają ograniczony dostęp do usług zdrowotnych i społecznych, DO OPRACOWANIA

nd. / potencjalnie FRS

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób w wieku 16+, które oceniają swój ogólny stan zdrowia jako „bardzo dobry” lub „dobry”

Eurostat [hlth_silc_01]

Odsetek osób w wieku 16+, które są objęte ubezpieczeniem zdrowotnym

OECD [ECHI 76]

Odsetek osób w wieku 16+, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy poczuły się dyskryminowane podczas korzystania z usług zdrowotnych ze względu na przynależność do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

Należy opracować jeszcze:

Odsetek kobiet romskich, które urodziły pierwsze dziecko przed 20. rokiem życia

Niezaspokojona potrzeba medyczna

Eurostat

[demo_fordager]

cel zrównoważonego rozwoju 3.7

Eurostat [SDG_03_60]

Wskaźniki procesu dotyczące celu 6: Poprawa zdrowia Romów i zwiększenie skutecznego dostępu Romów do wysokiej jakości usług opieki zdrowotnej #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna

·system mediacji w obszarze zdrowia został zinstytucjonalizowany i włączony do odpowiednich struktur administracji odpowiedzialnej za zdrowie;

·istnieje system zachęcający do korzystania z perspektyw rozwoju kariery mediatorów ds. zdrowia, którzy chcą zostać pracownikami służby zdrowia, i wspierający te perspektywy;

·wprowadzono system świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej na rzecz Romów zamieszkujących getta i dotknięte segregacją/oddalone osiedla;

·regionalne inspekcje sanitarne posiadają zasoby (finansowe i ludzkie) w celu zapewnienia, by krajowe programy szczepień i immunizacji dla dzieci i osób starszych, a także usługi profilaktyczne takie jak badania krwi i badania przesiewowe w kierunku raka docierały również do społeczności romskich.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·wprowadzono programy służące podnoszeniu świadomości w zakresie zdrowia dostosowane do szczególnych problemów zdrowotnych, z jakimi borykają się Romowie (w tym dotyczące zdrowego stylu życia i żywienia);

·istnieją i funkcjonują programy profilaktyki zdrowotnej, które docierają do zagrożonych grup, w tym Romów;

·organizuje się kampanie uświadamiające, które promują zrozumienie konieczności przeprowadzania szczepień;

·przeprowadza się przystępne cenowo szczepienia dzieci i osób starszych (przeciwko grypie);

·regularnie przeprowadza się bezpłatne profilaktyczne badania przesiewowe dzieci obejmujące dalsze działania wobec grup ryzyka;

·wprowadzono programy opieki przedporodowej ukierunkowane na kobiety w niekorzystnej sytuacji i regularnie zapewnia się świadczenia prenatalne;

·wprowadzono programy monitorowania zdrowia matek i dzieci ukierunkowane na dzieci w wieku do 3. roku życia, które dotyczą w szczególności grup w niekorzystnej sytuacji;

·organizuje się regularne ukierunkowane szkolenia dotyczące przeciwdziałania dyskryminacji i antycyganizmowi dla pracowników służby zdrowia;

·prowadzi się związane ze zdrowiem kampanie uświadamiające i kampanie ukierunkowane na społeczności romskie.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·wprowadzono środki zapewniające udział Romów w opracowywaniu reakcji politycznych w obszarze zdrowia;

·we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego opracowuje się szczególne środki mające na celu stawienie czoła wyzwaniom w obszarze zdrowia;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu poprawę dostępu Romów do usług opieki zdrowotnej;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w obszarze zdrowia;

·instytucje rządowe i organy administracji rządowej (centralne i lokalne) uwzględniają wkład romskiego społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności sieci romskich mediatorów ds. zdrowia, w swoich procesach decyzyjnych w obszarze zdrowia.

Wskaźnik podstawowy:

Populacja ogólna

15)Odsetek osób żyjących w warunkach deprywacji mieszkaniowej (w mieszkaniu, które jest zbyt ciemne lub którego dach przecieka, ściany lub podłogi są zawilgocone lub w którym nie ma wanny/prysznica lub toalety wewnątrz mieszkania)

Eurostat [tessi 291]

16)Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym, które nie posiada minimalnej liczby pomieszczeń zgodnie z definicją przeludnienia stworzoną przez Eurostat

Eurostat [ilc_lvho05a / SDG_11_10]

cel zrównoważonego rozwoju 1, cel zrównoważonego rozwoju 11

17)Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym bez wody wodociągowej wewnątrz lokalu mieszkalnego (wyłącznie w przypadku wybranych państw)

Eurostat [ilc_mdho05]

cel zrównoważonego rozwoju 6.1.1

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym bez toalety, prysznica lub łazienki wewnątrz lokalu mieszkalnego

Eurostat [ilc_mdho05 / SDG_06_10]

cel zrównoważonego rozwoju 6

Odsetek osób żyjących w mieszkaniu z przeciekającym dachem, zawilgoconymi ścianami, podłogami lub fundamentami bądź gnijącą stolarką okienną lub podłogami.

Eurostat [SDG_01_60]

cel zrównoważonego rozwoju 1

Odsetek osób mieszkających w gospodarstwie domowym, które w ciągu ostatnich 12 miesięcy były zmuszone do opuszczenia miejsca zakwaterowania lub terenu pod obozowisko

nd.

Odsetek osób w wieku 16+, które w ciągu ostatnich 5 lat poczuły się dyskryminowane podczas poszukiwania zakwaterowania ze względu na przynależność do społeczności romskiej

nd. / potencjalnie FRS

Należy opracować jeszcze:

Segregacja ze względu na miejsce zamieszkania

Wskaźniki odzwierciedlające geograficzne aspekty sytuacji Romów.

Dostęp do podstawowych usług i infrastruktury na obszarze (usługi opieki zdrowotnej, transport publiczny, szkoły, opieka nad dziećmi itp.) z powodu odległości, kosztów, godzin otwarcia lub braku usługi.

Odsetek osób mieszkających w mieszkaniach nieposiadających statusu prawnego lub o nieuregulowanym statusie

nd.

nd.

Wskaźniki procesu dotyczące celu 7: Zwiększenie skutecznego dostępu Romów do odpowiedniego wolnego od segregacji zakwaterowania i podstawowych usług #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna 

·krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów lub powiązane dokumenty programowe zawierają konkretne środki mające na celu zwalczanie segregacji ze względu na miejsce zamieszkania;

·istnieją jasne wytyczne dotyczące eksmisji, które są skutecznie wdrażane w celu ochrony przed nieprawidłowymi eksmisjami;

·istnieją jasne wytyczne dotyczące eksmisji, które są skutecznie wdrażane w celu ochrony gospodarstw domowych z dziećmi;

·likwiduje się istniejące luki w regulacjach dotyczących mieszkalnictwa, które uniemożliwiają legalizację nieuregulowanych zasobów mieszkaniowych na osiedlach romskich;

·zgodnie z kryteriami kwalifikowalności i oceny dotyczącymi projektów finansowanych przez UE służących poprawie infrastruktury w miejscowościach, w których Romowie stanowią znaczny odsetek ludności, przyznaje się szczególne punkty przedsiębiorstwom zatrudniającym lub prowadzonym przez Romów;

·wprowadzono strategie polityczne, które zachęcają do podejmowania lokalnych inicjatyw samopomocowych na poziomie społeczności w obszarze mieszkalnictwa i wspierają takie inicjatywy;

·prowadzi się regularną ocenę zapotrzebowania na tereny pod obozowiska i miejsca na przyczepy;

·wprowadzono mechanizmy, które zapewniają skuteczne korzystanie przez Romów z prawa do bezpiecznej wody pitnej i warunków sanitarnych.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów przewidziano wyraźne gwarancje i kryteria dotyczące sprzyjającego włączeniu charakteru podstawowych usług i programów związanych z zakwaterowaniem;

·wprowadzono ukierunkowane środki służące udzielaniu wsparcia na rzecz obszarów, na których panuje trudna sytuacja społeczna, w celu ograniczenia segregacji;

·wprowadzono ukierunkowane środki, na które zapewniono środki finansowe, w celu poprawy infrastruktury publicznej na osiedlach, na których panuje niekorzystna sytuacja, w odniesieniu do dróg, wody, warunków sanitarnych, dostępu do usług publicznych i oczyszczalni ścieków;

·wprowadzono program „Housing first” („Najpierw mieszkanie”);

·organizuje się ukierunkowane szkolenia w zakresie zwalczania dyskryminacji i antycyganizmu w obszarze mieszkalnictwa dla pracowników usług związanych z mieszkalnictwem i urzędów gmin;

·regularnie przeprowadza się mapowanie i monitorowanie osiedli i obozów, w których panuje niekorzystna sytuacja;

·regularnie przeprowadza się monitorowanie kwestii związanych z mieszkalnictwem (liczba lokalnych lokali mieszkalnych wymagających oceny).

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·wprowadzono środki mające na celu zapewnienie udziału Romów w opracowywaniu reakcji politycznych w obszarze mieszkalnictwa;

·we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego opracowuje się szczególne środki mające na celu stawienie czoła wyzwaniom w obszarze mieszkalnictwa;

·opracowuje się i wdraża interwencje w obszarze zakwaterowania, które są ukierunkowane na Romów (w szczególności przeciwdziałanie segregacji) z udziałem romskich organizacji społeczności lokalnej;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu poprawę sytuacji mieszkaniowej oraz w szczególności przeciwdziałanie segregacji;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników wdrożonych środków w obszarze mieszkalnictwa, w szczególności przeciwdziałania segregacji;

·instytucje rządowe i organy administracji rządowej (centralne i lokalne) uwzględniają wkład romskiego społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności sieci romskich mediatorów ds. zdrowia i edukacji, w swoich procesach decyzyjnych w obszarze mieszkalnictwa.

Wskaźniki wyniku

Dodatkowy (opcjonalny)

Wskaźnik

Populacja ogólna

Odsetek Romów mieszkających w gospodarstwie domowym, którzy wymienili następujące problemy występujące w miejscu swojego zakwaterowania: na obszarze występują zanieczyszczenie, brud lub inne problemy środowiskowe, w tym: dym, pył, nieprzyjemne zapachy lub zanieczyszczona woda

Eurostat [ilc_mddw02]

Wskaźniki wyniku: Dodatkowy (opcjonalny): Jak dotąd nie opracowano żadnych wskaźników dotyczących tego obszaru, przy czym możliwe obszary tematyczne, które można rozwinąć, mogłyby obejmować:

narażenie na warunki życia związane ze środowiskiem, które stanowią zagrożenie i powiązane z zagrożeniem dla zdrowia:

·zamieszkiwanie obszarów podatnych na występowanie klęsk żywiołowych (w podziale na rodzaj klęski – powódź rzeczna, powódź gwałtowna, osuwiska itp.);

·zamieszkiwanie obszarów, na których występuje zagrożenie dla środowiska (w podziale na rodzaj – wysypiska lub składowiska odpadów, opuszczone tereny przemysłowe, kopalnie itp.);

·narażenie na czynniki szkodliwe (w podziale na rodzaj – zamieszkiwanie obszarów zanieczyszczonych, zależność od źródeł wody nieuzdatnionej i zanieczyszczonej, narażenie na toksyczne emisje, promieniowanie elektromagnetyczne itp.);

·praca w niebezpiecznych zawodach, w tym praca na nieużytkach, śmietnikach itp. oraz bez odpowiedniej ochrony;

·zamieszkiwanie obszarów, na których nie występuje infrastruktura obejmująca bezpieczną wodę pitną, oczyszczanie ścieków, utwardzone drogi, zbieranie odpadów itp.;

·odsetek gospodarstw domowych polegających na spalaniu odpadów stałych w celu ogrzania swoich lokali mieszkalnych.

Wskaźniki procesu dotyczące celu 7-a: Zwalczanie braku dostępu do środowiska wysokiej jakości, promowanie sprawiedliwości ekologicznej #

Wskaźnik – Wymiar A – Struktura instytucjonalna 

·krajowe strategiczne ramy dotyczące Romów lub powiązane dokumenty programowe zawierają konkretne środki mające na celu zwalczanie braku dostępu do środowiska wysokiej jakości i promowanie sprawiedliwości ekologicznej;

·w wytycznych dotyczących wdrażania zapewniono priorytetowy dostęp do mieszkalnictwa socjalnego dla Romów mieszkających na obszarach, na których występuje zagrożenie dla środowiska;

·ściśle przestrzega się standardów bezpieczeństwa lokali mieszkalnych i zapobiegania zamieszkiwaniu w niebezpiecznych warunkach;

·przeprowadza się ocenę oddziaływania na środowisko nowych działek budowlanych i terenów pod obozowiska;

·wprowadzono skuteczne mechanizmy zapewniające egzekwowanie przepisów dotyczących środowiska będących częścią prawa pracy.

Wskaźnik – Wymiar B – Konkretne środki i działania

·wprowadzono ukierunkowane środki, na które przeznaczono środki finansowe, mające na celu przesiedlenie rodzin romskich mieszkających na obszarach, na których występuje zagrożenie dla środowiska;

·przeprowadza się ocenę skutków strategii politycznych dotyczących zakwaterowania i przepisów w zakresie mieszkalnictwa ukierunkowanych na Romów w odniesieniu do czynników środowiskowych;

·w krajowych strategicznych ramach dotyczących Romów uwzględnia się wpływ na środowisko strategii politycznych i ryzyka środowiskowego w odniesieniu do Romów.

Wskaźnik – Wymiar C – Jakość procesów decyzyjnych 

·we współpracy z romskimi organizacjami społeczeństwa obywatelskiego i romskimi mieszkańcami odpowiednich miejscowości opracowuje się szczególne środki mające na celu stawienie czoła wyzwaniom środowiskowym na obszarach zamieszkiwanych przez Romów (w szczególności społeczności romskie dotknięte segregacją);

·opracowuje się i wdraża interwencje w obszarze bezpiecznego i zrównoważonego środowiska ukierunkowane na Romów (w szczególności społeczności romskie dotknięte segregacją) z udziałem romskich organizacji społeczności lokalnej;

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących program operacyjny unijnych funduszy, w ramach których wdraża się szczególne środki mające na celu poprawę sytuacji środowiskowej na obszarach zamieszkiwanych przez Romów (w szczególności wśród zmarginalizowanych społeczności romskich);

·romskie organizacje społeczeństwa obywatelskiego uczestniczą w monitorowaniu wyników środków wdrożonych w celu poprawy sytuacji środowiskowej na obszarach zamieszkiwanych przez Romów (w szczególności społeczności romskie dotknięte segregacją);

·instytucje rządowe i organy administracji rządowej (centralne i lokalne) uwzględniają wkład romskiego społeczeństwa obywatelskiego, w szczególności sieci romskich mediatorów ds. zdrowia, w swoich procesach decyzyjnych w obszarze zdrowia.